جشنواره بین‌المللی فارابی هرساله با هدف شناسایی و معرفی استعدادهای برتر در حوزه علوم انسانی و اسلامی، معرفی و ارائه آثار و نظریه‌های برتر، روش‌ها و طرح‌های جدید در حوزه علوم انسانی و اسلامی در میان اندیشمندان ایرانی و غیر ایرانی برگزار می‌شود. این جشنواره بی‌تردید مهمترین رویداد علمی دانشگاهی و حوزوی است که هر سال در عالی‌ترین سطح برگزار می‌شود. به قول وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در کشورهای پیشرفته نخبه‌ترین افراد به سوی علوم انسانی هدایت می‌شوند. «اما واقعیت این است که در کشور ما سال‌هاست علوم انسانی و دیگر علوم تحت تأثیر علوم تجربی قرار گرفته است. هر چند هر چه سطوح بالاتری از مقاطع تحصیلی را مشاهده کنیم سهم علوم انسانی بالا می‌رود اما باید برای سوق دادن جامعه نخبگانی به سمت علوم انسانی برنامه داشت که یکی از بخش‌های نمایان این هدف‌گذاری برگزاری جشنواره‌های مختلف از جمله جشنواره فارابی است؛ مدتی است که از طریق این جشنواره‌ها دانشمندانی که در عرصه‌های علمی آثار فاخر تولید کرده‌اند، به عنوان الگو به جامعه معرفی می‌شوند.
حالا یکی از اهداف وزارت علوم این است که زبان فارسی را به مرجعیت تبدیل کند که از طریق نمایه بین‌المللی کردن مجلات داخلی می‌توان به این سمت حرکت کرد. زلفی‌گل وزیر علوم نیز بر این مهم در اختتامیه جشنواره فارابی اشاره می‌کند و می‌گوید: در ۲۳ ماه گذشته بیش از ۴۰ مجله علمی تحت نمایه بین‌المللی درآمده که از این تعداد ۱۱ عنوان مجله فارسی بوده است. هزینه کردن برای فناوری و نوآوری مهم‌ترین سرمایه‌گذاری برای هر کشوری محسوب می‌شود و مقام معظم رهبری نیز در اکثر سخنرانی‌های خود به حوزه علم و فناوری اشاره کرده و تأکید داشته‌اند باید به مرجعیت علمی و دیپلماسی علمی توجه شود؛ از همین رو، به این موارد در جشنواره فارابی توجه شده است.
وزیر علوم در این مراسم با تأکید بر اینکه باید در اقیانوس علم جهانی نقش ایفا کنیم، گفت: در این دوره از مسئولیت وزارت علوم پنج اولویت مرجعیت دیپلماسی علم و فناوری، آموزش، پژوهش و برونداد هدفمند، نوآوری و فرهنگ و فرهنگ نوآوری، شاگرد فناور و نوآوری‌پرور و تولید ثروت، خدمت و سرمایه از دانش را تعریف کرده‌ایم.
محمدعلی زلفی گل گفت: اگر علم را نمایه نکنیم، باعث اتلاف وقت گروه‌های مختلف خواهد شد. وقتی پژوهشگری در هر جای دنیا پژوهشی را انجام می‌دهد، اگر نتیجه پژوهش خود را منتشر نکند، گروه یا محقق دیگری همان موضوع را انتخاب می‌کند که در این صورت عمر انسان‌ها برای یک موضوع تلف می‌شود. اما اگر نتایج تحقیقات در اختیار همگان قرار گیرد، عمر انسان تلف نخواهد شد.
وزیر علوم با تأکید بر اینکه تاریخ به ما تجربه می‌آموزد و کمک می‌کند تجربه را ارزان بخریم، خاطرنشان کرد: پایگاه‌های استنادی به ما کمک می‌کنند تا تجربه علمی را ارزان به دست آوریم و این راهی است که دنیا به آن فکر کرده و نمایه‌سازی علم را راه‌اندازی کرده است. در ایران نیز یکی از افتخارات این است که مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام(ISC) نیز وظیفه نمایه‌سازی علوم را برعهده دارد و امروز مقالات فارسی در دسترس همگان قرار می‌گیرد.
روز گذشته مراسم اختتامیه چهاردهمین جشنواره بین‌المللی فارابی با حضور اندیشمندان و نخبگان علوم انسانی و اسلامی در مرکز همایش‌های صدا و سیما برگزار و جوایز برگزیدگان داخلی جشنواره توسط رئیس مجلس شورای اسلامی و وزیر علوم، تحقیقات و فناوری اعطا شد.
رئیس مجلس شورای اسلامی و شماری از رؤسای دانشگاه‌ها و شخصیت‌های علوم انسانی در این مراسم حضور داشتند. محمدباقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی در این مراسم با تأکید بر اینکه «تحول در حکمرانی بدون تحول در علوم انسانی امکان‌پذیر نیست»، بیان کرد: «اندیشمند عزیز ما جناب آقای دکتر داوری اردکانی جمله‌ای دارند و می‌فرمایند ایران پر از مشکل است اما مسأله ندارد یعنی در جامعه از مشکلات خود، بسیار و شاید بی‌شمار رنج می‌بریم اما کمتر به مسأله‌های خود می‌اندیشیم یا دنبال حل آسان آنها هستیم. برداشت بنده از این سخن آن است که اولاً مشکلات باید به موضوع فکر و تأمل ما تبدیل شوند، ثانیاً گاهی می‌توان چندین مشکل را در قالب یک مسأله فهمید که راه حل را هم در خود دارند. ثالثاً همه مسائل همیشه به مشکلات برنمی‌گردند.»او که معتقد است در فقدان نظریه‌پردازی از سوی ما، دیگران با عینک نامناسب پدیده‌های ارزشمند را به غلط تفسیر کرده و حرف‌های شبه علمی خود را بر کرسی می‌نشانند، بیان کرد: «معتقدم در دهه نود نه تنها توفیقی در زمینه تولید و رشد اقتصادی نداشتیم بلکه در زمینه علوم انسانی و اسلامی هم دهه خوبی را پشت سر نگذاشتیم. البته فرصت‌هایی پیش روی ماست تا بتوانیم عقب ماندگی‌های خود را جبران کنیم. اگر علوم انسانی جایگاه شایسته خود را در تداوم نهضت نرم‌افزاری و تولید علم که در دهه هشتاد شروع شد پیدا کرده بود چه بسا ناآرامی‌هایی همانند سال گذشته نداشتیم یا مواجهه ما متفاوت بود.»
وی بیان کرد: «پس از انقلاب اسلامی، زمینه پرسش‌های خوبی در علوم انسانی برای ما پدید آمده است که از جمله آنها در باب نسبت علم و دین و نسبت سیاست و دین است. اینها زمینه بحث‌های نظری مهمی را فراهم آورده و برخی از بنیان‌های علوم انسانی متعارف را به چالش کشیده است. البته در گام دوم انقلاب، کشور ما بیش از هر زمان دیگری نیازمند سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی در این زمینه است و ما به طور مضاعف نیازمند برخورد حکیمانه با پدیده‌ها و روندهای جدید هستیم.»
وی با تأکید بر اینکه «علوم انسانی نقشی اساسی در حرکت تمدن‌ساز ملت ایران دارد»، گفت: در زمینه کیفیت مواجهه با میراث علوم انسانی آنچنان که غربیان در اختیار دارند سخن بسیار است اما آنچه امروزه پس از سال‌ها بحث در محافل علمی و تجربه در میدان سیاست می‌دانیم آن است که باید از هرگونه خوش‌بینی و بدبینی پرهیز کرده و آرمانخواهی واقع بینانه را جایگزین آن کنیم. متأسفانه نگاه صفر و صدی در دهه گذشته، هم وضع علوم انسانی را آشفته و هم گره‌های حکمرانی را کور کرده است. زمانی اگر جامعه‌شناسان از مشکلات اجتماعی می‌گفتند به سیاه‌نمایی متهم می‌شدند اما از دهه نود متوجه اشتباه خود شدیم.»
وی خاطر نشان کرد: «در زمینه رهیافت اسلامی به علوم انسانی در جهان اسلام تنها نیستیم بلکه دیگران هم کارهای قابل توجهی انجام داده‌اند لذا جشنواره فارابی می‌تواند با تقویت شبکه استادان مسلمان، ما را برای هم اندیشی در مسیر تمدن‌سازی یاری کند. این جشنواره می‌تواند در حل مسائل نظری و عملی جهان اسلام همانند دینداری آمیخته با پیشرفت مؤثر باشد. همچنین ظرفیت خوبی برای دیپلماسی علمی با غرب و کشورهای منطقه ایجاد کند. امیدوارم طرح‌های توسعه مناسبی در این راستا تدارک دیده شود تا اثرگذاری عینی‌تر را شاهد باشیم.»
رئیس مجلس شورای اسلامی گفت: «ما برای برنامه هفتم توسعه توجه زیادی به علم و رویکرد نخبگانی داریم و شیوه برنامه‌ریزی را هم متفاوت دیدیم و دولت هم با مشورت‌هایی که با نخبگان داشت تغییراتی در آن ایجاد کرد اما این برنامه نیازمند خرد جمعی شما هم هست. یکی از مخاطبان اصلی ما در برنامه هفتم، خانواده است و باید آثار اقدامات خود را در درون خانواده از جمله در زمینه قدرت خرید، افزایش سهم فرهنگ، اوقات فراغت، سلامت و آموزش مشاهده کنیم.»