علی حیدری
کارشناس مسائل ترکیه

 
روز گذشته اکرم امام اوغلو شهردار استانبول در بیانیه‌ای دیدگاه‌های خود درباره وضعیت سیاسی و اقتصادی ترکیه طی دو دهه گذشته و نیز نحوه رقابت اپوزیسیون در انتخابات ریاست جمهوری را منتشر کرد.
او در این بیانیه در شرح اصول خود با طرح این ادعا که «در سال‌های اخیر که دولت رو به انحطاط گذاشته، احزاب مخالف ترکیه در حمایت از دموکراسی شکست خورده‌اند»، بر این مسأله که «احزاب سیاسی نگهبانان اصلی دموکراسی هستند» تأکید کرد و نوشت: «در این شرایط احزاب مسئولیت حفاظت و ترویج دموکراسی را دارند. اپوزیسیون نه تنها یک آلترناتیو برای شهروندان است، بلکه یک عنصر تعادل و کنترل ضروری برای دموکراسی است.»
او همچنین اتحاد بسیار مهمی را که اپوزیسیون ترکیه از سال 2018 تجربه کرده بسیار مهم تلقی کرد و با انتقاد تلویحی از نوع مدیریت رقابت‌های انتخاباتی در جبهه اپوزیسیون اظهار داشت: «اما در انتخاباتی که با این دیدگاه و سیاست وارد شد، فرصت تغییر ترکیه از دست رفت. خواسته رأی دهندگان مخالف برای تغییر برآورده و اعتماد و امید به تغییر دولت ایجاد نشد. به‌دلیل تأثیرات بحران اقتصادی، هر دو انتخابات مجلس و ریاست جمهوری در شرایطی که دولت در ضعیف‌ترین حالت خود قرار داشت، شکست خورد. در نتیجه، ناامیدی بزرگی در کسانی که خواستار تغییر بودند، پدیدار شد. ما همان‌طور که نمی‌توانیم رأی‌دهندگان را مقصر این شکست بزرگ بدانیم، نمی‌توانیم این واقعیت آشکار را نیز نادیده بگیریم که شهروندان نگران آینده خود بوده و خواهان ارزیابی درستی از دلایل شکست حزب هستند.»
امام اوغلو همچنین در مهم‌ترین بخش بیانیه خود خواستار ایجاد تغییراتی در حزب جمهوری‌خواه خلق شد و آن را امری لازم برای بقای حزب دانست و نوشت: «در نقطه‌ای که به آن رسیده‌ایم، یک رویکرد منطقی برای آینده ترکیه مورد نیاز است. اساس تغییر بدون شک تقاضای اجتماعی است. این کاملاً ممکن است که تغییر با یک نگرش صبورانه و آگاهانه و در عین حال مصمم رخ دهد. وقتی این نیاز مشهود است؛ تظاهر به اینکه اتفاقی نیفتاده، اصرار بر اشتباهات قدیمی، عدم درک احساسات میلیون‌ها شهروندی که از شکست رنج می‌برند، اشتباه است.کلید تغییر در اپوزیسیون، حزب جمهوری خواه خلق است. اراده مصمم برای تغییر که در CHP آغاز خواهد شد. تا جایی که در زیر سؤال بردن نگرش‌های سیاسی و نهادینه کردن دموکراسی درون حزبی موفق شود، اراده‌ای برای تجدید اپوزیسیون و بزرگ کردن جهان مخالف را آشکار خواهد کرد.»
این بخش از بیانیه شهردار استانبول در واقع به درخواست‌ها برای تغییری می‌پردازد که بعد از رقابت‌های انتخاباتی زمزمه‌های آن از درون و بیرون حزب به گوش رسید. به طوری که مرال آکنشر، رهبر حزب خوب نیز لزوم آن را یادآور شده و در آخرین نشست کنگره حزبی با انتقاد از مدیریت اپوزیسیون در رقابت‌های انتخاباتی از سوی قلیچدار اوغلو گفته بود: «(به ما می‌گویند) ما کار نکردیم، برای همین انتخابات را از دست دادیم. می‌گویند، استانبول با کمک حزب دموکراتیک خلق‌ها(در انتخابات شهرداری‌ها) پیروز شد، در این صورت، از این به بعد شما را به خیر و ما را به سلامت.»

زمزمه‌های ریاست امام اوغلو بر حزب جمهوری‌خواه خلق
اگرچه طی یک ماهی که از انتخابات می‌گذرد، امام اوغلو و قلیچدار اوغلو حداقل دوبار درباره مدیریت حزب با یکدیگر مذاکره داشته‌اند اما نتیجه مشخصی به بیرون درز نکرده است که شاید همین موضوع شهردار جوان استانبول را بر آن داشته تا خود دست به اقدام بزند. اقدامی که به گفته عبدالقدیر سلوی یادداشت نویس نشریه حریت، شامل دو گام اساسی می‌شود: «تدوین مانیفست و اعلام عمومی آن و دیگری تشکیل کادری در درون حزب جمهوری خواه خلق برای پیشبرد این مانیفست.»سلوی در این خصوص گفته بود: «سؤال مهم این است که او کاندیدای دبیر کلی حزب خواهد شد یا نه؟ اگر بعد از این اقدامات کاندیدا نشود، وارد باشگاه بازندگان خواهد شد، زیرا بولنت اجویت در ابتدا با شخصیت بزرگی همچون «عصمت پاشا»(عصمت اینونو) در حزب جمهوری خواه خلق به رقابت پرداخت سپس به یک رهبر تبدیل شد. باید دید که آیا اکرم امام اوغلو آن جسارت را دارد یا نه» فاتح پرتقال روزنامه‌نگار و مجری معروف تلویزیونی نیز مدتی پیش در همین خصوص با اشاره به تمایل اکرم امام اوغلو برای رهبری حزب جمهوری خواه خلق گفته بود که در صورت نامزدی امام اوغلو برای رهبری حزب، بسیاری از جمله شهردارهای آنکارا، آدانا و مرسین از او حمایت خواهند کرد.
از همین رو در خصوص بیانیه اکرم امام اوغلو دو دیدگاه وجود دارد؛ درنخستین دیدگاه تأکید می‌شود، امام اوغلو به‌دنبال تغییر وضعیت سیاسی ترکیه از طریق ایجاد حزبی جدید است، زیرا به این نتیجه رسیده که نمی‌تواند قلیچدار اوغلو را از رهبری حزب به زیر بکشد و سرنوشتی همانند محرم اینجه پیدا کرده که باید حزبی جدید راه‌اندازی کند و به‌دنبال سرنوشت خود برود.
دیدگاه دیگر اما این است که امام اوغلو با نگاهی به وضعیت افراد جدا شده از حزب، به این نتیجه رسیده که باید با همه توان در درون خود حزب دست به تغییر زده و با کمک کادرهای اثرگذار، قلیچدار اوغلو را کنار بزند و خود زمام امور را به‌دست بگیرد. بخصوص اینکه در این مسیر حمایت منصور یاواش، شهردار آنکارا و نیز شهرداری‌های مهم دیگر را همراه خود دارد.
اگرچه فضای سیاسی در ترکیه بسیار پویا و کمتر قابل پیش‌بینی است اما به نظر می‌رسد که قلیچدار اوغلو مسیر دوم را انتخاب کرده باشد؛ کنار رفتن وی به‌عنوان رهبر(فعلاً) بلامنازع حزب جمهوری خواه خلق.
باید دید در سی و ششمین کنگره حزب جمهوری خواه خلق که بر اساس تقویم، باید در ماه جاری میلادی برگزار شود، از میان 1200 صاحب رأی کنگره، چه تعدادی سیاستمدار جوان شهردار استانبول را انتخاب می‌کنند و چه تعدادی به پیرمرد 74 ساله‌ای رأی خواهند داد که اگرچه توانست حزب را بعد از طوفان‌های سیاسی به ساحل آرامش رساند، اما در هیچ رقابتی با اردوغان به پیروزی نرسیده است.