درست در بحبوحه شتاب گرفتن تحولات مرتبط با مذاکرات رفع تحریم‌ها، خبر کنار رفتن «رابرت مالی» نماینده ویژه بایدن در امور ایران از تیم مذاکرات این دولت حکایت از آن دارد که اختلافات درون گروهی تصمیم‌گیرندگان سیاست خارجی امریکا پیرامون جمهوری اسلامی بالا گرفته است؛ اتفاقی که نشان می‌دهد روند در پیش گرفته شده و چالش‌های برآمده از رویکرد مذاکراتی «مالی» تا کنون به ضرر او و دولت «جو بایدن» تمام شده است. «تیو میلر»، سخنگوی وزارت خارجه امریکا گفته «رابرت مالی در مرخصی است» و «آبرا م پالی» به عنوان جانشین موقت او در امور ایران ایفای نقش خواهد کرد و فعالیت وزارت خارجه امریکا در این زمینه را رهبری می‌کند. یک مقام امریکایی هم به «سی‌ان‌ان» گفته که مجوز دسترسی امنیتی «مالی» در بحبوحه تحقیقات امنیتی دیپلماتیک در وزارت خارجه در مورد سوء‌استفاده احتمالی از اطلاعات طبقه‌بندی شده به حالت تعلیق درآمده است.
این سیاستمدار 57 ساله که یکی از اعضای تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایالات متحده امریکا در زمان گفت‌و‌گوهای منتج به برجام بود، در ژانویه سال ۲۰۲۱ و به دنبال روی کار آمدن دولت «بایدن» که تصمیم داشت به توافق هسته‌ای بازگردد، به عنوان نماینده ویژه دولت در امور ایران منصوب شد. «مالی» همزمان با این انتصاب راهی مؤسسه بین‌المللی «بحران» شد؛ نهادی غیر دولتی که مدعی است به شیوه خاص خود حامی پیشبرد صلح، پیشگیری از تنش‌ها و کاهش مخاصمات در مناسبات بین‌المللی است. او در مذاکرات غیرمستقیم با ایران برای احیای برجام نقش مهمی برعهده داشت و وقتی این مذاکرات تابستان سال گذشته بدون نتیجه‌ای متوقف شد، تصمیم کاخ سفید مبنی بر تمرکز بر اغتشاشات داخلی ایران را برای قرار گرفتن گفت‌و‌گوها در «بن‌بست» کافی دانست. این اتفاق نشان داد رابرت مالی در تصمیم‌گیری دچار تشویش و ندانم کاری است. او تصمیم گرفت پروژه حمایت از آشوب‌ها و تمرکز روی کارزار شکست خورده فشار حداکثری که همکاران وی بارها به آن اذعان کردند را بار دیگر با پشتیانی از آشوب‌ها بیازماید.
دلایل حذف
دلایل کنار رفتن چهره اصلی تیم امریکایی در پیچ حساس مذاکرات را می‌توان در انگاره‌هایی جست‌و‌جو کرد که او پیشتر وقتی به عنوان یکی از اعضای شورای امنیت ملی دولت «باراک اوباما»، رئیس جمهور پیشین امریکا در گفت‌و‌گوهای منجر به توافق هسته‌ای شرکت داشت، در سر می‌پروراند.
«مالی» در پاسخ به این پرسش که چگونه بر بنیان توافق هسته‌ای ۲۰۱۵، توافق تازه‌ای بسازیم، پیشنهاد داد: «گفت‌و‌گوهای هسته‌ای را به مجموعه گسترده‌تری از مباحث با مشارکت کشورهای عربی خلیج فارس با هدف کاهش تنش‌های منطقه‌ای گره بزنیم». برای فهم این سناریو می‌بایست به دیدگاه‌های «جیک سولیوان»، مشاور امنیت ملی امریکا توجه کرد که طرفدار گزینه‌های غیر نظامی و استفاده توأمان از اهرم‌ها و دیپلماسی برای فشار و مهار قدرت ایران به عنوان یکی از بازیگران کلیدی منطقه به شمار می‌آمد.
ذیل چنیــــــــن نگاهــــــــی هیأت مذاکره‌کننده به ریاست «مالی» که نگاهش فاصله چندانی از نگاه «سالیوان» نداشت، کوشید سرعت و میزان تخفیف تحریم‌ها را به همکاری ایران درباره نقش‌آفرینی خود در منطقه متصل کند.
شکست سناریو
آنچه در پی مذاکرات چندماهه غیرمستقیم ایران و ایالات متحده به ریاست «مالی» روی داد، نشان داد چگونه این سیاست پیشتر آزموده شده، به جای تحقق خواسته‌های کلیدی دولت «بایدن» به شتاب گرفتن فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای و افزوده شدن بر شبکه قدرت ارتباطی ایران در آسیا و تقویت مناسبات خاورمیانه‌ای‌اش انجامیده است. به موازات پدیدار شدن نشانه‌های شکست این سناریو که بر «فشار بیشتر» به امید عقب‌نشینی تهران مبتنی بود، حضور «مالی» در مذاکرات ادوار اخیر به تدریح کمرنگ‌تر شد تا جایی که در مذاکرات چندی پیش قطر و عمان نیز نامی از او برده نشد بلکه گزارش‌ها از سفرهای متعدد «برت مک گورک»، مشاور ارشد بایدن در امور خارمیانه به مسقط با هدف مذاکرات غیر مستقیم با جمهوری اسلامی حکایت می‌کرد. پیشتر رسانه غربی «آکسیوس» به نقل از چهار مقام امریکایی و صهیونیستی خبر داد که «مک‌گورک» هشتم ماه می‌ (۱۸ اردیبهشت) پس از سفری که به همراه مشاور امنیت ملی کاخ سفید به عربستان و سرزمین‌های اشغالی داشت، به عمان رفت تا دور تازه تلاش‌ها پیرامون مذاکرات رفع تحریم‌ها را با میانجیگری «مسقط» به جریان بیندازد.
کنار گذاشتن نماینده ویژه ایالات متحده و حامی سیاست «فشار و مذاکره»، اتفاق مشابهی بود از آنچه پیشتر بر سر «ریچارد نفیو» آمده بود؛ کسی که به معمار تحریم‌های هوشمندانه علیه ایران ملقب شده بود اما به نظر می‌رسید حاصل این تحریم‌های هوشمندانه چیزی جز شکست و ناامیدی بیشتر دولت امریکا را به دنبال نداشت.
از این رو در بحبوحه خبرهایی که از گشایش در مذاکرات غیرمستقیم ایران و غرب بر سر رفع تحریم‌ها حکایت می‌کند، تغییرات روی داده در ترکیب تیم مذاکراتی امریکا چندان دور از انتظار نبود؛ تغییراتی که تا همین جا نشان داده ایالات متحده از شیوه‌های پیشتر آزموده رویگردان شده و می‌کوشد شانس خود را با چهره‌های تازه‌ای از نسل دیپلمات‌های واقع‌بین‌تر بیازماید. خبرهایی مبنی بر خروج مذاکرات از بن‌بست نشان می‌دهد واشنگتن این واقع‌بینی را اینک در دستور کار قرار داده است.