گزارش «ایران» از دو دوره برگزاری جشنواره ملی قصه‌گویی
ایران، سرزمین قصه‌های کهن
قصه و قصه‌پردازی، از دیرباز در سرزمین کهن و دیرپای ما سابقه و پیشینه دارد. از روزگاران کهن که بسیاری از قصه‌های عامیانه به‌صورت سینه به سینه از پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها به پدران و مادران ما منتقل شد تا امروز که شیرینی روزهای کودکی فرزندان ما را بسازد، می‌توان ریشه این درخت تنومند را رهگیری کرد. خانه‌های بسیاری از بزرگان اقوام ما، مأمن و مأوای روایت‌ها و قصه‌هایی بوده که به تناوب در شب‌های تابستان و زمستان، در نسیم معطر شب‌های شهریور یا سوز باد دی ماه روایت می‌شدند. همین است که می‌گوییم کشور ما، ایران عزیز، سرزمین قصه‌ها و روایت‌های ناب و شنیدنی است.
نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور به منظور ارج نهادن به سنت قصه‌گویی، به تازگی رویداد دومین جشنواره قصه‌گویی با عنوان «نهال امید» را برگزار کرده است. شعار «قصه خوب؛ نسل خوب» که بر تارک این رویداد مهم فرهنگی- تربیتی نقش بست، تجسمی است از آموزه‌هایی که می‌تواند از طریق ابزار مهم و تأثیرگذار «روایت»، به نسل فردای ایران اسلامی عرضه شود. به همین بهانه در این گزارش، مروری خواهیم داشت بر آنچه که در تاریخچه این جشنواره ملی صورت گرفت و اثراتی که این واقعه فرهنگی بر فرهنگ‌سازی برای کودکان و نوجوانان گذاشت.
دوره اول و یک تجربه شیرین
نخستین جشنواره ملی قصه‌گویی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور از آذرماه 1397 در سه محور کلی «ادبیات عامه (فولکلور)، شاهنامه»، «قصه‌گویی با گویش محلی» و «موضوع آزاد، دینی، انقلاب اسلامی، دفاع مقدس با درونمایه آموزشی، تربیتی» آغاز شد. رقابت‌های مقدماتی این رویداد در ۸ منطقه در سطح کشور برگزار شد که حاصل آن راهیابی ۵۶ کتابدار به مرحله نهایی بود و در این مرحله از ۲۷ تا ۳۰ خرداد به میزبانی استان مازندران در ساری با یکدیگر به رقابت پرداختند. پس از اعلام نظر هیأت داوران، روز سه‌شنبه 30 خرداد آیین اختتامیه با حضور مسئولان و کتابداران در مجتمع اقامتی- تفریحی سازمان بهزیستی برگزار شد و برگزیدگان مورد تقدیر قرار گرفتند.
جالب است بدانید که در دوره اول این جشنواره، هزار و ۵۵۶ نفر شرکت کردند که از این میان، استان‌های خراسان شمالی، بوشهر و چهارمحال و بختیاری بیشترین مشارکت را داشتند. عدم تمرکز جشنواره بر پایتخت و مشارکت از استان‌های دور و نزدیک از مهم‌ترین ویژگی‌های جشنواره در دوره اول بود.
اما مهم‌تر از آمار و ارقامی که در بخش اول ارائه شد، اظهارنظرهایی بود که درباره نخستین دوره جشنواره ملی قصه‌گویی مطرح شده بود. از جمله مهم‌ترین این اظهارنظرها می‌توان به صحبت‌های جان ریچاردز، رئیس وقت کمیته کتابخانه‌های عمومی ایفلا اشاره کرد. ریچاردز که در ایام برگزاری نخستین دوره جشنواره ملی قصه‌گویی میهمان نهاد کتابخانه‌ها بود، درباره این جشنواره گفته بود: «ایده جشنواره قصه‌گویی را بسیار دوست داشتم. چرا که فکر می‌کنم ما کارهای بسیاری مربوط به منابع کودک، از جمله معرفی بهترین کتاب‌ها انجام می‌دهیم و فعالیت و رقابت در این زمینه در دنیا بسیار است. اما قدرت کتاب با قصه‌گویی افزایش می‌یابد و من فکر می‌کنم لازم است کتابداران در این زمینه رقابت کنند. این کار بسیار خلاقانه است و یکی از ایده‌هایی است که با خود به استرالیا می‌برم، درباره آن فکر می‌کنم و با هدفگذاری مجدد، آن را به کار خواهم گرفت.»
دوره دوم و یک رقابت هیجان‌انگیز
اختتامیه دومین دوسالانه قصه‌گویی نهال امید طی ۲ روز، ۳۰ و ۳۱ خرداد 1402 در منطقه آزاد ارس برگزار شد و در مراسم اختتامیه یک تیرماه، ۶ برگزیده بخش قصه‌گویی دیجیتال و ۶ برگزیده بخش قصه‌گویی صحنه‌ای معرفی شدند؛ اختتامیه‌ای که با حضور محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شد و پایان‌بخشی بود بر دوره دوم دوسالانه قصه‌گویی که شاید بد نباشد در این قسمت، نگاهی به آمارها و ارقام آن داشته باشیم.
برای بررسی آمار دوره دوم جشنواره، خوب است به بخشی از صحبت‌های معاون توسعه کتابخانه‌ها و ترویج کتابخوانی نهاد در مراسم اختتامیه استناد کنیم. بنا بر اعلام محمدرضا هراتی، تعداد شرکت‌کنندگان دومین دوسالانه قصه‌گویی نهال امید، در مرحله شناسایی (بارگذاری در سایت) ۵ هزار و 392 نفر بوده است که از این تعداد 2 هزار و 883 نفر در بخش قصه‌گویی دیجیتال و 2 هزار و 509 نفر در بخش قصه‌گویی صحنه‌ای شرکت کرده‌اند. 15 داور این مرحله، 1623 نفر از شرکت‌کنندگان در این مرحله را واجد راهیابی به مرحله استانی دانستند.
در مرحله مقدماتی (استانی) که طی 12 روز، از 26 مهر تا 8 آبان 1401 برگزار شد، ۱۶۲۳ نفر (817 نفر قصه‌گویی دیجیتال و 806 نفر قصه‌گویی صحنه‌ای) مورد ارزیابی قرار گرفتند که از این تعداد ۳۳۶ نفر به مرحله منطقه‌ای راه یافتند. 31 استان کشور در این مرحله از رویداد مشارکت داشتند و به نوعی در این مرحله می‌شد تمام ایران عزیز را همراه و همپای دوسالانه قصه‌گویی احساس کرد.
در مرحله منطقه‌ای، کشور به 8 منطقه بزرگ تقسیم شد و طی 7 روز (از 23 تا 30 آذر) به رقابت پرداختند تا در نهایت 96 نفر به مرحله ملی دوسالانه راه یابند.
از این تعداد، نیمی در بخش دیجیتال و نیم دیگر در بخش اجرای صحنه‌ای موفق به راهیابی به مرحله ملی شدند که در نهایت نیز طی رقابت دو روزه این افراد در مرحله ملی، 12 نفر به‌عنوان برگزیده، جوایز خود را از دستان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دریافت کردند.
نکته حائزاهمیت آنکه میزان مشارکت در جشنواره قصه‌گویی نهاد کتابخانه‌ها با تکیه بر تعداد شرکت‌کنندگان نسبت به دوره قبل، بیش از ۳۶۰۰ نفر رشد داشته است یعنی متولیان دوسالانه قصه‌گویی موفق شدند در این دوره رشد ۲۲۰ درصدی را نسبت به دوره قبل تجربه کنند که این خود از مهم‌ترین دستاوردهای برگزاری دوره دوم دوسالانه قصه‌گویی نهال امید است.