تقلای غرب برای حذف ایران و روسیه از معادلات قفقاز
حسین فاطمی
خبرنگار
واشنگتن امروز میزبان نشست وزرای خارجی امریکا، ارمنستان و جمهوری آذربایجان برای بررسی مناقشه قره‌باغ خواهد بود.
به گزارش رسانه‌ها، آرارات میرزویان، وزیر خارجه ارمنستان روز یکشنبه این کشور را به مقصد واشنگتن ترک کرد و قرار است با جیحون بایرامف، همتای جمهوری آذربایجانی خود و آنتونی بلینکن، وزیر خارجه امریکا دیدار کند. این دیدار درباره بررسی مناقشه قره‌باغ است.
وزارت خارجه ارمنستان نیز اعلام کرد، مذاکرات قرار است همزمان با آغاز نشست وزرای خارجی برگزار شود. پیش‌تر قرار بود دیپلمات‌های ارشد امریکا، جمهوری آذربایجان و ارمنستان ۱۲ ژوئن نشست داشته باشند اما به دلیل درخواست باکو این نشست به تعویق افتاد.
با توجه به جدیت بیشتر دولت بایدن نسبت به دولت‌های پیشین ایالات متحده برای حضور پررنگ‌تر در تحولات قفقاز و قره‌باغ، به نظر می‌رسد واشنگتن به دلیل تداوم جنگ اوکراین و درگیر شدن روسیه در این جنگ، فرصت را مغتنم شمرده و سعی دارد مناسبات جدید ژئوپلیتیک و امنیتی را برای این منطقه تعریف و تبیین کند. از دیگر سو طیفی از ناظران هم بر این باور هستند جمهوری آذربایجان نیز به دنبال آن است که پای ناتو، ایالات متحده امریکا، فرانسه و انگلستان را به تحولات قفقاز و قره‌باغ باز کند. پیرو همین نکته در دور جدید تحرکات باکو با همراهی و حمایت واشنگتن، اروپایی‌ها و ناتو برای تحمیل مذاکرات و توافقات جدید به ایروان، تلاش شده است مذاکرات و هماهنگی‌ها بدون حضور ایران و همچنین روسیه انجام شود.
در همین باره میخائیل گالوزین، قائم‌مقام وزارت خارجه روسیه نیز اخیراً تصریح کرده بود که «ایالات متحده در‌صدد است روسیه را از روند صلح ارمنستان و جمهوری آذربایجان خارج کند.» گالوزین اذعان داشت: «ایالات متحده در همه‌جا تلاش می‌کند به همین هدف دست یابد. از یک سو، روسیه را بیرون کند و از سوی دیگر، کشورهای مستقلی را که شرکا و متحدان روسیه هستند، به سبک نو‌استعماری تحت سلطه خود درآورد. این همیشه دغدغه اصلی امریکا بوده است.»
هر‌چند میخائیل گالوزین اعتقاد دارد «ذیل بیانیه سه‌جانبه سران روسیه، ارمنستان و جمهوری آذربایجان که به جنگ ۲۰۲۰ قره‌باغ پایان داد، جایگزینی برای عادی‌سازی روابط بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان وجود ندارد»، اما به نظر می‌رسد تحولات در عمل به نحو دیگری رقم می‌خورد. به همین واسطه، قائم‌مقام وزارت خارجه روسیه این را متذکر شد که مسکو مخالف مشارکت سایر کشورها در حل‌وفصل مناقشه ارمنستان و جمهوری آذربایجان نیست، اما به گفته او، «این کمک‌ها نه در گفتار، بلکه باید در عمل و در راستای توافقات اساسی سران کشورهای یاد‌شده باشد.»
در راستای نگرانی مسکو، رابرت الیوت، نماینده امریکا در امور قفقاز هم طی هفته‌های گذشته حین بازدید از منطقه «شوشا» در جمهوری آذربایجان، مدعی تلاش در برقراری صلح پایدار بین باکو و ایروان شد. الیوت که برای شرکت در رویداد بین‌المللی تحت عنوان «بازسازی، آشتی و یکپارچگی و انرژی، اقتصاد، محیط زیست و برابری» در شوشا حضور داشت، عنوان کرد: «گفت‌وگوها بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان برای حفظ صلح و ثبات در منطقه بسیار مهم است.»
با در نظر گرفتن این نکات باید اذعان داشت که تلاش اروپا و امریکا برای مداخله در منازعه قفقاز با هدف ایجاد صلحی پایدار نیست و هدف اصلی وادار کردن ارمنستان به پذیرش شرایط باکو است تا سپس زمینه برای تمرکز بر هدف اصلی یعنی جمهوری اسلامی ایران فراهم شود.
راز دیگر طرفداری غرب از باکو، تلاش آن برای تأمین انرژی گاز از طریق جمهوری آذربایجان است. ماروش شفچوویچ، نایب رئیس کمیسیون اروپا، اخیراً در یادداشتی در توئیتر خود نوشت: «آذربایجان یک شریک حیاتی در حوزه انرژی برای اتحادیه اروپاست. ما با رئیس‌جمهور علی اف، هدف مشترک خود را برای تعمیق این مشارکت، از جمله خرید مشترک گاز از طریق پلتفرم انرژی اتحادیه اروپا و در زمینه منابع انرژی تجدیدپذیر، برای مثال هیدروژن سبز، مورد بحث قرار داده‌ایم.»