مسکن‌مهر، برنامه ساخت 2 میلیون و 200 هزار واحد مسکونی بود که از سال 89 شروع شد اما بیش از یک دهه طول کشید. سال 92 بعد از پایان دولت‌های نهم و دهم، دولت یازدهم مسئول اجرای برنامه بود اما عباس آخوندی، وزیر وقت راه‌وشهرسازی می‌گفت اعتقادی به مسکن‌مهر ندارد. بسیاری از فعالان حوزه مسکن اعتقاد دارند این سخنان سرآغاز شروع تخلفات در مسکن‌مهر و باقی ماندن بیش از 200 هزار واحد تاکنون است. علیرضا جعفری، معاون وزیر راه‌وشهرسازی در گفت‌و‌گو با «ایران» عمده مشکلات مسکن‌های مهر باقیمانده را مسائل قضایی و حقوقی بین متقاضیان، تعاونی‌ها و پیمانکاران دانست. او با اشاره به ابعاد تازه‌ای از مشکلات واحدهای باقیمانده مسکن‌مهر تأکید کرد، عزم دولت حل معضلات و مشکلات حقوقی و قضایی مسکن‌مهر و تکمیل واحدها است.
مدیرعامل شرکت عمران شهرهای جدید گفت: در شهرهای جدید 60 هزار مسکن‌مهر باقی مانده بود که در این دولت تاکنون 30 هزار واحد تکمیل شده است و از 30 هزار واحد باقیمانده بخش عمده آن تا آخر امسال به پایان می‌رسد.
وی افزود: بیشتر مسکن‌های مهر باقیمانده مربوط به تعهد تعاونی‌ها است که هنوز به خاطر مشکلات قضایی و حقوقی تکمیل نشده است. اختلاف بین متقاضیان و اعضای هیأت مدیره تعاونی‌ها موجب تشکیل پرونده‌های قضایی برای این واحدها شده است. ما به‌عنوان حاکمیت در تلاش هستیم با همکاری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، پرونده‌های مربوط به تعاونی‌های مسکن‌مهر تعیین‌تکلیف و مشکلات حل شود.
معاون وزیر راه‌وشهرسازی افزود: شروع ساخت برخی واحدها از سال 98 و 99 بوده و مردم از سال 90 متقاضی مسکن‌مهر بوده‌اند اما به خاطر مشکلاتی مانند معارض داشتن زمین‌ها و... ساخت واحدها تازه شروع شده است و پیشرفت فیزیکی این واحدها نسبت به واحدهای دیگر مسکن‌مهر مثلاً در شهرهای پرند و پردیس کندتر است. با توجه به افزایش سرسام‌آور قیمت مسکن از سال 98، ساخت واحدها نیز افزایش قیمت خورده و اکنون موضوع آورده متقاضیان مطرح است. در فاز 11 پردیس 30 هزار واحد مسکن‌مهر تعریف شده که 20 هزار واحد تکمیل شده و 10 هزار واحد باقی مانده است. ساخت این واحدها معمولاً از سال 98 شروع شده و افزایش قیمت داشته و در مواردی نیز اختلاف با پیمانکاران پروژه به وجود آمده است که پیمانکاران پروژه را تغییر دادیم و امیدواریم ساخت واحدها با سرعت بیشتری پیش برود. اولویت حل مشکلات مسکن‌های مهر باقیمانده، احقاق حقوق مردم در کمترین زمان و در مرحله بعد تغییر پیمانکاران متخلف است. 80 درصد مسکن‌مهر باقیمانده تا آخر امسال تحویل داده می‌شود و زمانبندی تحویل 20 درصد باقیمانده تا تابستان سال آینده خواهد بود. بیشتر واحدهایی که تحویل آنها طول می‌کشد، شامل واحدهایی می‌شود که ساخت آن از سال 98 شروع شده است.
بنابر این گزارش، عزم دولت بستن پرونده مسکن‌مهر تا سال آینده است، از این رو تأمین منابع مورد نیاز برای تکمیل واحدهای باقیمانده، از محل صندوق ملی مسکن خواهد بود.
تکمیل 240 هزار مسکن‌مهر از تعهد دولت قبل به دولت سیزدهم رسیده است. با ساخت 60 هزار از این واحدها در شهرهای جدید، 80 هزار مسکن‌مهر باقیمانده داریم که تکمیل این واحدها تا 1402 در برنامه است. به این ترتیب ۹۵ درصد واحدهای مسکونی مهر از ابتدای اجرای طرح تاکنون تکمیل و تحویل شده است، سیاست وزارت راه‌وشهرسازی این است تا از تمامی امکانات و ظرفیت‌ها برای تکمیل واحدهای مسکونی‌مهر استفاده کند. به گفته هادی عباسی، معاون مسکن و ساختمان وزیر راه‌وشهرسازی، تسهیلات اختصاص داده شده به مسکن‌مهر کفاف اتمام پروژه‌های نیمه‌کاره را نمی‌دهد و به منظور سرعت بخشیدن به کار از تسهیلات مربوط به طرح نهضت ملی مسکن استفاده می‌شود. بنا بر این گزارش بخش عمده‌ای از منابع مالی تکمیل واحدهای باقیمانده مسکن‌مهر از صندوق ملی مسکن تأمین خواهد شد.
علاوه بر مسکن‌مهر، تعهد دیگر دولت قبل برای ساخت 400 هزار مسکن در قالب برنامه مسکن‌ملی، بدون تکمیل هیچ واحدی به دولت سیزدهم واگذار شده است. به این ترتیب 240 هزار مسکن‌مهر و 400 هزار مسکن‌ملی به تعهدات دولت در ساخت مسکن اضافه شده است. این واحدها همزمان با برنامه نهضت ملی مسکن پیش می‌رود اما آنطور که متولیان بخش مسکن تأکید می‌کنند، اولویت با تکمیل مسکن‌مهر است.
تا کنون ۶ میلیون نفر در طرح نهضت ملی مسکن ثبت‌نام کرده‌اند که تعداد متقاضیان حائز شرایط اولیه ۴ میلیون نفر بوده است. از این تعداد یک میلیون و ۴۷۱ هزار و ۵۵ نفر حائز شرایط نهایی تشخیص داده شدند. مابقی نفرات به دلایلی همچون عدم واریز آورده اولیه هنوز در لیست قرار نگرفته‌اند. دولت نیز تا کنون یک میلیون و ۳۰۱ هزار واحد را به مرحله ساخت رسانده و این پروژه‌ها در مراحل مختلف پیشرفت قرار دارد.
احداث ۱۶ شهر جدید
همزمان با تعهد دولت در تکمیل واحدهای باقیمانده مسکن‌مهر، به منظور تأمین زمین و ساخت واحدهای جدید در قالب نهضت ملی مسکن، شهرهای جدید دیگری در مناطق پرتقاضا ساخته می‌شود.
مطالعه، برنامه‌ریزی و احداث ۱۶ شهر جدید در ۱۲ استان کشور جزو بخشی از برنامه‌های مسکنی شهرهای جدید است که اقدامات انجام شده تا پایان اردیبهشت امسال (۱۴۰۲) حاکی از تکمیل و ارسال مطالعات طرح جامع ۴ شهر جدید برای تصویب در مراجع استانی، تکمیل و ارسال مطالعات امکان‌سنجی و مکان‌یابی ۴ شهر جدید برای تصویب در مراجع استانی، انجام بررسی‌های نهایی و مطالعات ۲ شهر جدید و برنامه‌ریزی آغاز عملیات اجرایی ۶ شهر جدید است.
بر اساس این گزارش، مهم‌ترین دستاوردهایی که در بخش توسعه شهرهای جدید نسل نو به دست آمده، شامل آماده‌سازی مقدمات و برنامه‌ریزی نهایی برای آغاز عملیات اجرایی ۶ شهر جدید چاه مبارک (استان بوشهر)، تابناک (استان فارس)، گلمان (استان آذربایجان‌غربی)، مهرگان (استان قزوین)، اکباتان (استان همدان) و پرنیان (استان قم) است.
همچنین تصویب طرح جامع ۴ شهر جدید کوشک (استان بوشهر)، مکران (استان هرمزگان)، خوارزمی (استان تهران) و خلیج‌فارس (استان هرمزگان) و تصویب امکان‌سنجی و مکان‌یابی ۴ شهر جدید پارس (استان بوشهر)، سمنگان (استان کرمان)، کرمانشاه (استان کرمانشاه) و اینچه‌برون (استان گلستان) در دستور کار کارگروه امور زیربنایی و شورای برنامه‌ریزی استان‌ها، بخش دیگری از مهم‌ترین دستاوردهای این قسمت است. همچنین ۲ شهر جدید قشم (استان هرمزگان) و خرم‌آباد (استان لرستان) در مرحله بررسی‌های نهایی و تهیه طرح امکان‌سنجی و مکان‌یابی است.
توسعه حمل‌ونقل ریلی شهرهای جدید
علاوه بر تأمین مسکن، توسعه زیرساخت در شهرهای جدید نیز همزمان پیش می‌رود. در بخش توسعه حمل‌ونقل ریلی شهرهای جدید، مهم‌ترین برنامه و اقدامات انجام شده شامل احداث ۷ خط مترو برای شهرهای جدید است که تاکنون تکمیل متروی هشتگرد-گلشهرکرج ایستگاه بینابینی ماموت و سیگنالینگ پروژه موردنظر، تداوم عملیات اجرایی متروی بهارستان‌-‌اصفهان، تداوم عملیات اجرایی متروی گلبهار مشهد-‌اصفهان، انجام مطالعات متروی پردیس‌-تهران و کمک به تأمین مالی متروی پرند-فرودگاه امام خمینی(ره) انجام شده است.

بـرش

سرنوشت پول مردم در مسکن‌مهر
به گفته معاون وزیر راه‌وشهرسازی، موضوعات مختلفی دلیل اختلاف بین متقاضیان مسکن‌مهر و تعاونی‌ها است. متقاضیان در شروع مسکن‌مهر قراردادهایی با هیأت مدیره تعاونی‌ها امضا کرده‌اند اما برخی تعاونی‌ها اعتقاد دارند با طولانی شدن روند ساخت و افزایش قیمت، متقاضی باید آورده خود را افزایش دهد یا در مواردی آورده متقاضیان صرف ساخت مسکن نشده و در جای دیگری هزینه شده است که محل هزینه مشخص نیست. بیشتر پرونده‌های قضایی مسکن‌مهر مربوط به موضوع شکایت متقاضیان از اعضای هیأت مدیره است. برخی تعاونی‌ها منحل شده و در حال حاضر واحدها برای تکمیل، معطل تعیین‌تکلیف سازنده جدید است. مشکل دیگر این است که بسیاری از واحدهای باقیمانده دست‌به‌دست شده و به دیگری واگذار شده است و متقاضی اولیه در پرونده حضور ندارد.