موقعیت صنعت دارو در بازارهای جهانی از سایر صنایع حتی با فناوری پیشرفته متفاوت است و توسعه این صنعت بیشتر از صنعت دیگری در جهان تابع تحقیقات نوآورانه، سرمایه‌گذاری و مقررات دولتی است. محصولات این صنعت به دلیل رابطه با نیازهای حیاتی جوامع بشری یکی از محصولات استراتژیک در جهان شناخته می‌شود.
از این رو شرکت‌های دارویی بسته به دانش فنی و درجه اهمیت محصولی که تولید می‌کنند، جزو سودسازترین شرکت‌های موجود در جهان شناخته می‌شوند اما از آنجایی که تولید دارو برای سلامت جامعه اهمیت دارد، هیچ دولتی در جهان صنعت داروی خود را صرفاً به دست بخش خصوصی نمی‌سپارد و شرکت‌های تولیدکننده دارو تحت قوانین، نظارت و حتی دخالت‌های سختگیرانه دولت‌ها فعالیت می‌کنند.
همچنین در فرآیند ساخت دارو ارزش مواد و نهاده اولیه و عناصری که در ساخت دارو استفاده می‌شود، چندان بالا نبوده و دانش ساخت و فرمولاسیون انحصاری ساخت داروها است که بیشترین هزینه تمام‌شده محصولات را پوشش می‌دهد.
در واقع از آنجایی که دانش ساخت مواد اولیه داروهای خاص در اختیار چند شرکت محدود در دنیا است، تأمین نهاده‌های اولیه و خرید فرمولاسیون داروها می‌تواند بسیار هزینه‌بر باشد و در مورد شرکت‌های ایرانی نیز آن بخش از محصولاتی که تولید آنها به واردات از خارج ربط دارد، می‌تواند از محل انحصار و تغییرات نرخ ارز با افزایش قابل‌توجهی در هزینه‌ها روبه‌رو شود.
از این رو هرچند که در حال حاضر تنها 20 درصد تولید دارو در کشور به واردات وابسته است اما این موضوع می‌تواند در هزینه تمام‌شده انواع دارو در ایران اثر‌گذار شود و در مورد تأمین داروهای خاص نیز تغییرات قیمتی شدیدی را به بار آورد.
از منظر بورسی نیز گروه دارویی با 42 نماد فعال و ارزش بازاری 154 هزار میلیارد تومان حدود 1.72 درصد از کل ارزش بازار سهام ایران را به خود اختصاص می‌دهد و در رده گروه‌های بزرگ و شاخص‌ساز قرار نمی‌گیرد.
این صنعت در سال گذشته حدود 15 هزار میلیارد تومان سود خالص شناسایی کرد که در حدود 1.7 درصد از کل سود خالص شناسایی شده در بازار سهام ایران است.
 سود‌سازی صنعت افزایش یافت
صنعت دارو طی سال‌های گذشته بیش از 75 درصد از سود شناسایی‌شده خود را میان سهامداران تقسیم کرده و از این جهت به عنوان یک صنعت جذاب میان سهامداران شناخته می‌شود.
به گزارش چابک‌آنلاین، بررسی صورت‌های مالی 41 شرکت داروسازی فعال در بازار سرمایه نشان می‌دهد مجموع رشد سود‌سازی این صنعت در سال 1401 به 52 درصد رسیده است و این شرکت‌ها توانسته‌اند بیش از 14 هزار میلیارد تومان سود شناسایی کنند.
این رقم درحالی است که حاشیه سود عملیاتی و خالص شرکت‌های مورد بررسی با تغییرات قابل توجهی روبه‌رو بوده و در حالی که 14 شرکت توانسته‌اند حاشیه سود خود را افزایش دهند، مجموع صنعت با کاهش حاشیه سود روبه‌رو شده است.
این روند در کنار تداوم مشکلات در وصول مطالبات از داروخانه‌ها و مراکز درمانی دولتی باعث شده تا در مجموع ریسک‌های موجود بر سر تداوم فعالیت‌های صنعت دارو افزایش یابد. از منظر بازار سهام اما شرکت‌های دارویی میانگین نسبت قیمت به درآمد (P/E) عدد 11، بالای لیست صنایع ارزنده بازار سهام قرار می‌گیرند و با توجه به رشد قابل‌توجه میزان سود‌سازی در سال 1401، انتظار می‌رود در روزهای آتی سهام دارویی مورد توجه سهامداران قرار گیرد.
 نگاهی به ریسک‌ها و فرصت‌های صنعت دارو
قیمت فروش انواع محصولات دارویی به شرکت‌های پخش (توزیع‌کننده‌های دارو) توسط کمیته قانونی قیمت‌گذاری مستقر در سازمان غذا و دارو تعیین می‌شود.
تأمین مواد اولیه شرکت‌های دارویی از منابع داخلی و خارجی بوده و واردات مواد اولیه خارجی نیز بر مبنای ارز نیما خریداری می‌شود.
به گفته مدیران فعال در صنعت دارو، طولانی بودن دوره وصول مطالبات شرکت‌ها که طی سال‌های گذشته به‌خصوص در سال‌های شیوع بیماری کرونا بدتر شده بود، همچنان به عنوان یکی از ریسک‌های مهم بر سر تداوم فعالیت‌های شرکت‌های دارویی قرار دارد.
عدم پرداخت بموقع معوقات از سوی داروخانه‌ها، بیمارستان‌های دولتی و شرکت‌های پخش طی این سال‌ها منجر شده تا صنعت دارو با مشکل نقدینگی روبه‌رو شود.
به گفته مدیران، عدم توانایی پرداخت داروخانه‌ها و بیمارستان‌ها نیز به دلیل عدم تسویه بموقع بدهی سازمان تأمین اجتماعی با آنها بوده و از آنجایی که این سازمان بزرگ بیمه‌گر کشور در پرداخت معوقات خود تأخیر دارد، کل زنجیره صنعت و نظام بهداشت نیز با مشکل روبه‌رو شده است.
همچنین با وجود اینکه بخش عمده مواد اولیه تولید دارو در داخل کشور تأمین می‌شود اما برای بسته‌بندی دارو نیاز وارداتی زیاد است و این موضوع نیاز ارزی صنعت را همچنان بالا نگه داشته است.