جدول‌کشی و احداث جاده در عرصه تاریخی بنای عزت‌آباد غیرقانونی است
تاریخ کوشک زیر لودرهای شهرداری
بیتا میرعظیمی
خبرنگار
عملیات احداث خیابانی در محوطه کوشک تاریخی عزت‌آباد، بار دیگر خبرساز شد. تصاویر و فیلم‌های ارسال شده از سوی فعالان و دوستداران میراث فرهنگی استان یزد به «ایران» از ورود لودرها برای صاف کردن خیابان و جدول‌کشی در وسط عرصه کوشک تاریخی عزت آباد خبر می‌دهد. طبق گفته معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان یزد به «ایران»، شهرداری ابرکوه بدون اجازه و هماهنگی با اداره کل میراث فرهنگی استان یزد، به مدت یک روز اقدام به جدول‌گذاری در حریم این بنای تاریخی کرده است. میراث فرهنگی به محض اطلاع، عملیات جدول‌بندی و خیابان‌کشی در حریم کوشک عزت‌آباد را متوقف کرده و اخطاریه‌ای را به شهرداری ابرکوه ارسال کرده و در آن تأکید کرده که تا 23 خرداد ماه ( امروز) باید تمام سنگ جدول‌ها جمع‌آوری شود.
این اولین‌بار نیست که احداث خیابان در عرصه کوشک تاریخی سروصدا به پا کرده و داد و فغان دوستداران و فعالان میراث فرهنگی را بلند می‌کند. اواسط سال 1396 بود که خبر احداث یک خیابان آن هم درست وسط حریم این بنای فاخر و ارزشمند، خبرساز شد و کار در نهایت با اعتراض شهروندان و فعالان میراث فرهنگی متوقف شد.
فاضلاب در دل کوشک
بعد از آن طرح گذراندن لوله‌های فاضلاب از دل کوشک قاجاری، روی میز مدیریت شهری رفت تا این پرسش را ایجاد کند که چرا میراث فرهنگی با‌وجود ثبت ملی این اثر، اجازه انجام چنین عملیاتی را به شهرداری می‌دهد؟ همان زمان روزنامه ایران در گزارشی تحت عنوان «تاریخ، قربانی ساخت و سازهای شهری» و همصدا با دوستداران و فعالان میراث فرهنگی، خواستار برچیدن لوله‌ها پیش از رهاسازی فاضلاب شهری در دل این اثر تاریخی شد. خبرنگار ایران با طرح این سؤال که آیا زمین دیگری برای حفر لوله فاضلاب در شهر وجود نداشت که فاضلاب را به یک اثر تاریخی هدایت کردند، موضوع را پیگری کرده و در نهایت شهرداری «ابرکوه» در میان سروصدای رسانه‌ای و اعتراض‌های یک ساله ابرکوهی‌ها عقب نشینی کرده و با کشاندن مسیر فاضلاب شهری به وسط کوشک «عزت آباد»، روی لوله‌ها را با خاک پوشاند.
4 سال پس از این ماجرا، مصطفی پورعلی، مدیرکل دفتر ثبت آثار، حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی در تاریخ (دوم تیرماه 1400) نامه‌ای به سیدمصطفی فاطمی فیروزآبادی، مدیرکل وقت میراث فرهنگی استان یزد ارسال کرده و در آن تأکید کرد که خیابان ایجاد شده که از عرصه تاریخی عبور می‌کند باید به‌صورت کامل جمع‌آوری شده و حصار کوشک عین به عین بازسازی شود. این در حالی است که به گفته برخی از فعالان میراث فرهنگی، احداث این جاده اگرچه برای مدت کوتاهی برچیده شد اما هیچ اقدامی برای بازسازی عین به عین حصار کوشک انجام نشده و حالا بار دیگر عملیات احداث جاده، آن هم درست وسط حریم کوشک قاجاری کلید خورده است.
جاده‌ای پرحاشیه
«م.ص» یکی از شهروندان ابرکوه به «ایران» می‌گوید: «چند روزی است که کامیون‌ها وارد عرصه این بنای تاریخی شده و در حال صاف کردن جاده هستند. دیوار چینی جاده هم آغاز شده و گفته می‌شود که قرار است طی چند روز آینده آسفالت‌ریزی شروع شده و در نهایت این جاده در عرصه کوشک احداث شود.»
او می‌گوید: «عده‌ای در تلاشند تا با نابودی و تخریب این بنای فاخر و ارزشمند، جاده‌ای احداث کرده و زمین‌های اطراف این بنای تاریخی را با قیمت‌های گزاف به فروش برسانند. این در حالی است که 2 سال پیش دستور توقف احداث جاده و بازسازی عرصه کوشک از سوی میراث فرهنگی صادر شده و حالا عده‌ای با نادیده گرفتن آن، در تلاشند تا این جاده را احداث کرده و زمین‌های خود را به قیمت نابودی کوشک به فروش برسانند.»
به گفته این دوستدار و فعال میراث فرهنگی، «شهر تاریخی ابرکوه یا به زبان محلی (ابرقو)، در تیرماه ١٣٩٥ به همت دوستداران میراث فرهنگی و همکاری دفتر ثبت آثار در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده و یکی از کهن‌ترین شهرستان‌های استان یزد محسوب می‌شود که آثار تاریخی دوره اسلامی و ساسانی تا چند دوره تاریخی نزدیک‌تر یعنی پهلوی را در خود جای داده است. اما حالا گویا برخی چشم بر تمام این ارزش‌ها بسته و کمر به نابودی آثار و ارزش‌های فرهنگی و تاریخی ابرکوه بسته‌اند.» او تأکید می‌کند که با وجود پیگیری‌ها تا ظهر روز دوشنبه ، بیست و دوم خرداد، هیچ جدولی از وسط عرصه برچیده نشده و هنوز کارگران شهرداری در محل حاضر نشده‌اند. این در حالی است که سوابق دخل و تصرف و مکاتبات و گزارش‌ها در رسانه‌ها طی این سال‌ها نشان می‌دهد که به رغم تذکرات بسیاری از مسئولان وزارتخانه و اعتراض دوستداران میراث فرهنگی نسبت به احداث خیابان از وسط عرصه کوشک و حفر کانال فاضلاب، باز هم اتفاق مؤثری نیفتاده و حتی مرمت و بازسازی عین به عین بخش‌های تخریب شده به‌رغم ارسال طرح ساماندهی کوشک به مرکز از سوی اداره کل میراث یزد هنوز انجام نشده است. این شهروند ابرکوهی می‌گوید: «چگونه است که شهرداری از پس هزینه‌های احیای خیابان و جدول‌گذاری آن هم خلاف قواعد میراث فرهنگی برمی آید، اما تاکنون برای جبران خسارت وارده به کوشک قدمی سازنده برنداشته است؟ این در حالی است که خواسته همه مردم ابرکوه و دوستداران میراث فرهنگی این است که شهرداری با قید فوریت توسط وزارتخانه، اداره کل میراث یزد و اداره میراث ابرکوه، موظف به جمع‌آوری خیابان، مرمت و بازسازی دقیق کوشک شده و در نهایت طرح ساماندهی را به مرکز ارائه دهند.
ثبت ملی عرصه و حریم
اما آیا ورود لودرهای شهرداری ابرکوه به عرصه کوشک، بدون اطلاع و هماهنگی میراث فرهنگی استان یزد و ابرکوه انجام شده است؟ «عبدالمجید شاکری شمسی» معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد در پاسخ به این سؤال به «ایران» می‌گوید: «سال‌ها پیش در طرح تفصیلی ابرکوه، احداث جاده‌ای در حریم کوشک عزت‌آباد لحاظ شده بود. جاده‌ای که با ضوابط میراث فرهنگی کاملاً مغایرت داشت. به همین دلیل سال 1399 برای جلوگیری از تکرار حوادث مشابه، اقدام به ثبت ملی عرصه و حریم بنا کردیم. تا اینکه روز 20 خرداد 1402، شهرداری ابرکوه بدون اجازه و هماهنگی با اداره کل میراث فرهنگی استان یزد و ابرکوه، اقدام به جدول‌گذاری در حریم این بنای تاریخی کرد.»
بنا تخریب نشده
او می‌گوید: «اداره میراث فرهنگی استان یزد به محض اطلاع، با حضور یگان حفاظت میراث فرهنگی و پلیس، بلافاصله کار را متوقف کرده و آن را صورتجلسه کرد. روز گذشته نیز اخطاریه‌ای به شهرداری ابرکوه ارسال نموده و در آن تأکید کردیم که سنگ جدول کار شده بلافاصله باید جمع‌آوری شود. در حال حاضر هیچ‌گونه تجاوز به حریم بنا و تخریبی در بنای تاریخی و ثبتی حریم کوشک عزت آباد ابرکوه صورت نگرفته و نهایتاً تا امروز همه جدول‌گذاری‌ها از حریم این بنا جمع‌آوری خواهد شد.»
طبق گفته معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد، «این اقدام شهرداری، تخلف محسوب شده و اداره کل میراث فرهنگی استان یزد اجازه ادامه کار را نخواهد داد. کار جدول‌گذاری در حال حاضر متوقف شده و حتی به شهردار ابرکوه نامه‌ای کتبی ارسال کرده و تأکید کرده‌ایم که در صورت ادامه کار، از لحاظ حقوقی اقدام به شکایت خواهیم کرد، زیرا براساس ماده 558 قانون مجازات اسلامی، هرکس به تمام یا قسمتی از ابنیه، اماکن، محوطه‌ها و مجموعه‌های فرهنگی تاریخی یا مذهبی که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، یا تزئینات ملحقات تأسیسات، اشیا و لوازم و خطوط و نقوش منصوب یا موجود در اماکن مذکور، که مستقلاً نیز واجد حیثیت فرهنگی، تاریخی یا مذهبی باشد، خرابی وارد آورده علاوه بر جبران خسارات وارده به حبس از یک الی ده سال محکوم می‌شود.»
برای پیگیری بیشتر با «اکرمی» شهردار ابرکوه تماس گرفتیم تاخواهان توضیحاتی در این خصوص شویم. اما همه تماس‌ها و پیام‌های خبرنگار «ایران» از سوی این مقام مسئول بی‌پاسخ ماند!