تعامل کودک با محیط از طریق بازی و تحرک
مطهره میرزایی
روانشناس کودک
متأسفانه بازی‌های کودکان امروز دچار تغییرات زیادی شده و با گذشته‌ها متفاوت است. یکی از مهم‌ترین علت این تغییرات هم تغییر سبک زندگی والدین است. اکثر ما در خانه‌های آپارتمانی زندگی می‌کنیم و بیشتر بچه‌ها تک فرزند هستند، همچنین اکثر پدر و مادرها هم شاغل هستند و اصلاً خود والدین هم به نسبت گذشته که مادران خانه‌دار بودند، ارتباطات اجتماعی کمتری دارند. در گذشته یک مادر با همسایه‌ها مراوده داشت و تقریباً والدین تمام اهالی محله را می‌شناختند، طبعاً اگر بچه‌ها مدت طولانی هم در کوچه بازی می‌کردند، خیالشان راحت بود که فردی به آنها آسیب نمی‌زند و از طرف دیگر بچه‌ها تک فرزند نبودند، چند بچه از یک خانواده با بچه‌های خانواده‌های دیگر بازی می‌کردند و خود بچه‌ها حواس‌شان به همدیگر بود، همچنین معمولاً بچه‌های بزرگ‌تر خانواده مسئولیت مراقبت از کوچک‌ترها را برعهده می‌گرفتند.
درست است که بازی‌های کودکانه در این سال‌ها شکل جدیدی به خود گرفته‌اند؛ اما بازی در فضاهای باز مثل پارک‌ها می‌تواند به رشد روانی، جسمی و شناختی کودکان کمک کند. بسیاری از والدین تصورمی‌کنند زمانی که کودکان‌شان با گوشی یا تبلت مشغولند، در حال بازی کردن هستند؛ اما بازی‌ها باید دارای اهدافی عمیق باشند؛ نه صرفاً آشپزی با کشیدن انگشت روی صفحه موبایل یا کوتاه کردن موی یک شخصیت! هدف بازی‌ها باید پرورش هوش بچه‌ها و آموزش مفهوم‌های مختلف باشد. هر چه تنوع بازی‌هایی که بچه انجام می‌دهد بیشتر باشد، تغییرات رفتار و همچنین هوش او محسوس‌تر خواهد بود. در واقع هدف از بازی هم باید همین باشد که چیزی را به کودک آموزش بدهد و بازی‌های کودکان باید هدفمند باشد؛ نه به این صورت که برای اینکه صدای بچه در نیاید و بخواهیم فقط وقت او را پر کنیم، تلویزیون را روشن کرده یا گوشی را به دستش بدهیم.
بهتر است برای بردن بچه‌ها به فضاهای باز و پارک‌ها، یک کار روتین در هفته در نظر داشته باشید، اگر می‌خواهید فرزندتان را به پارک ببرید، سعی کنید هر بار به یک پارک جدید بروید و حداقل 2 ساعت اجازه بازی در آن مکان را به او بدهید تا کودک فرصت کافی را برای بازی و کشف محیط داشته باشد. پارک‌های متنوع، دارای وسایل بازی مختلفی هستند و کودک با حضور در آن مکان‌ها، می‌تواند با انواع آن وسایل بازی کند و چیزهای جدیدی را کشف کند. معماری هر پارک با یک پارک دیگر، معمولاً متفاوت است؛ به همین دلیل بچه‌ها احساس تکراری بودن آن فضا را کمتر تجربه خواهند کرد. در پارک‌ها، بچه شما می‌تواند با همسالان خودش ارتباط برقرار کند و با آنها به انجام بازی‌های گروهی بپردازد. این کار، باعث می‌شود تا کودک شما از رفتار سایر همسالانش الگوبرداری کند و مهارت‌های جدیدی را یاد بگیرد. بچه‌ها زمانی که در کنار دوستان و همسالان خود به انجام بازی می‌پردازند، چیزهای جدید یاد می‌گیرند و این باعث می‌شود که شناخت بیشتری از محیط اطراف خود پیدا کنند.اما برای بردن فرزندتان به پارک، باید از ایمنی و استاندارد بودن لوازم بازی آنجا مطمئن شوید. تاب و سرسره پارک‌ها باید ویژگی‌های استاندارد و ایمنی لازم را داشته باشند.
کودکان سرمایه‌های اجتماعی ما هستند تا بتوانند آینده را مدیریت کنند و این رسالت سنگین بر عهده ماست تا آنان را برای آن دوران آماده کنیم. کودکان باید برای دورانی که انسان بتواند خلاقانه فکر کند و با ایجاد افکار نو به حل مشکلات بپردازد، آماده باشند و تنها هنر و بازی قادر است شرایطی را فراهم کند که انسان بتواند به دور از هیاهو به آرامش برسد و در کنار آن عمیق‌تر بیندیشد. کودکان امروز، نیازمند هنر و بازی‌اند تا از طریق آن به محیط تسلط پیدا کنند و به کسب دانش و جست‌و‌جوی چگونگی‌ها بپردازند. بنابراین پارک‌ها به‌عنوان بخش مهمی از فضاهای عمومی در شهرها می‌توانند در برآورده ساختن نیازهای روزمره شهروندان و بویژه کودکان نقش مهمی داشته باشند و ارتقای کیفیت آنها می‌تواند زمینه‌ساز رشد تعامل‌های اجتماعی کودکان و حتی کمک به پرورش استعدادها و بروز خلاقیت‌های آنها باشند. براساس نظریات روانشناسی، تعامل کودک با محیط همواره یکی از مهم‌ترین عامل‌های رشد استعداد‌های جسمی، ذهنی، روانی و اجتماعی وی محسوب می‌شود، بنابراین می‌توان انتظار داشت وجود پارک‌ها برای حضور و تعامل فعال کودکان بتواند در بروز خلاقیت آنها مؤثر باشد.
توصیه‌ام به والدین این است که کودکان و نوجوانان روزانه حداقل یک ساعت فعالیت فیزیکی داشته باشند. آنها را تشویق کنید بر فعالیت‌های جسمانی قدرتی، استقامتی و انعطافی کار کنند. کودکان با انجام فعالیت‌ها و ورزش‌های هوازی از جمله یوگا می‌توانند به توانمندی فیزیکی خوبی دست یابند. از جمله فعالیت‌های هوازی می‌توان به ورزش‌هایی مانند بسکتبال، دوچرخه‌سواری، اسکیت یا فوتبال اشاره کرد. کوهنوردی، ژیمناستیک و ورزش‌های کلاسیکی مانند دراز و نشست هم می‌تواند باعث افزایش قدرت بدنی کودکان شود. اجازه دهید فرزندتان سراغ فعالیت‌هایی برود که به آنها علاقه‌مند است، در این صورت، میل بیشتری به ورزش کردن خواهد داشت. ساعات بازی‌های ویدیویی و رایانه‌‌ای، استفاده از اینترنت و تماشای تلویزیون را کاهش دهید و سعی کنید سبک زندگی سالم و درستی برای خود داشته باشید، ورزش کنید و زمانی را برای ورزش و فعالیت فیزیکی به همراه کودکان اختصاص دهید تا آنها هم از شما الگوبرداری کنند.