احیای تجارت با ترکمنستان در دولت سیزدهم
تجارت ایران و ترکمنستان پارسال ۴۶۰ میلیون دلار به نفع ایران بود
پیشتازی تراز تجاری ایران تا پایان سال‌جاری میزان صادرات ایران به ترکمنستان به 550 میلیون دلار و حجم واردات کالا از این کشور به ایران، به 100 میلیون دلار خواهد رسید
بر اساس آمار گمرک، حجم تجارت ایران و ترکمنستان سال گذشته حدود ۴۹۰ میلیون دلار بود که۴۶۰ میلیون دلار از این عدد مربوط به صادرات ایران و حدود 29 میلیون دلار واردات از این کشور بوده است.هدف‌گذاری که سیاستگذاران ایران و همسایه شمال شرقی در تجارت پیش‌بینی کردند و به نظر اعضای اتاق بازرگانی قابل تحقق است، رسیدن به عدد 2.5 میلیارد دلار است. طی این سال‌ها عمده همکاری‌های ایران و ترکمنستان محور گاز بود و در این خصوص در دولت گذشته مشکلاتی نیز به‌وجود آمد. اما در این دولت، از آنجا که نگاه‌ها به سمت توسعه روابط با کشورهای همسایه است، سیاستگذاران نسبت به ترمیم همکاری‌ها اقدام کردند. تقریباً 20 ماه طول کشید که بعد از روی کار آمدن دولت سیزدهم، وزارت نفت بتواند روابط گازی ایران و ترکمنستان را به حالت عادی و سابق بازگرداند.
در سفر اخیر رئیس شورای مصلحت خلق ترکمنستان به کشورمان ۵ سند همکاری در زمینه‌های مختلف امضا شد. این اسناد همکاری در زمینه‌های ترانزیت و کریدور‌های بین‌المللی، انرژی، صادرات محصولات کشاورزی، برق، آموزش و سرمایه‌گذاری، صادرات خدمات فنی و مهندسی و... بوده است. بر اساس آمارها صادرات ایران در سال 1401 به ترکمنستان 460 میلیون دلار و در یک ماهه سال 1402نیز صادرات ایران به این کشور همسایه بیش از 27 میلیون دلار بوده است. این در حالی است که در سال 1397، مجموع مبادلات تجاری ایران و ترکمنستان 409 میلیون دلار بود. در این میان عمده کالاهای صادراتی ایران به این کشور انواع آهن، مصالح و لوازم ساختمانی، مواد لبنی، موادغذایی، پلاستیک، میوه و... بود. این اعداد و ارقام نشان می‌دهد که صادرات ایران به ترکمنستان رو به افزایش است و حتی در آینده می‌توان در این بخش شاهد رکورد بود.
ضرورت ایجاد زیرساخت برای تجار ایرانی
حسین دلاوریان، فعال اتاق بازرگانی درباره همکاری‌های تجاری ایران و ترکمنستان به «ایران»، گفت: «همکاری‌های تجاری ایران با کشورها و بخصوص همسایگان تغییر قابل توجهی داشته است، مدت‌ها بود که تجار برای حضور در بازار کشورها، رغبت و تمایلی نداشتند و همواره چالش‌های پرشماری در همکاری‌های مشترک وجود داشت، چرا که بعضاً دولت‌های گذشته حمایتی از فعالان اقتصادی نمی‌کردند.»
او با بیان اینکه در دولت سیزدهم به صادرات غیرنفتی بها داده شد، افزود: «اگر نگاه و استمرار دولت سیزدهم نبود به طور قطع تجارت ایران با کشورهای همسایه و منطقه به شدت کاهشی می‌شد اما سیاست و راهکارهای اتخاذ شده در زمینه توسعه تجارت سبب شد که این روزها خیلی از تجار به فکر صادرات باشند.»
دلاوریان با تأکید بر اینکه همکاری با ترکمنستان نباید محدود به گاز باشد، چرا که فرصت‌های متعدد دیگری وجود دارد که می‌توان از آن بهره برد، تصریح کرد: «این کشور در مسیر صنعتی‌سازی است و این امر یک اتفاق مهم برای کشور است، چرا که از این طریق می‌تواند صادرات خدمات فنی و مهندسی خود را تقویت کند. از همین رو لازم است که سازمان توسعه تجارت، مذاکرات جدی‌تری با این کشور داشته باشد تا زیرساخت‌ها برای حضور شرکت‌های ایرانی و ارائه خدمات فنی و مهندسی فراهم شود.»
او با بیان اینکه در حوزه معدن، صنعت، صادرات محصولات فولادی و بخصوص پلاستیکی می‌توان همکاری خوبی با ترکمنستان داشت، گفت: «ایران امکان صادرات اقلام دارویی را به این کشور دارد و از طرفی با فراهم شدن زیرساخت‌ها می‌توان جاده‌ها و راه این کشور را بهسازی کرد.»
ایران در جمع شرکای اصلی
سال 95، ترکمنستان با حجم مبادلات ۵۵۰ میلیون دلاری جزو ده شرکای اول صادراتی ایران بود، اما با شروع تحریم‌ها و مناقشه گازی که به‌وجود آمد، حجم تجارت دو کشور تنزل یافت.
ترکمنستان به‌دنبال آن است که به جای واردات کالا، به سمت خودکفایی حرکت و کشورها و سرمایه‌گذاران را تشویق به سرمایه‌گذاری در ترکمنستان کند. روند واردات این کشور هم نشان می‌دهد که از سال 2016، واردات این کشور کاهشی شده است. صادرات کشور ترکمنستان در سال ۲۰۱۶ حدود 7.5 میلیارد دلار و واردات آن ۴.۵ میلیارد دلار بود که این میزان به نسبت سال ۲۰۱۴، حدود ۸ میلیارد دلار کاهش حجم مبادلات را نشان می‌دهد. در آن سال‌ها ترکیه با صادرات یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار، روسیه با ۵۷۰ میلیون دلار و ایران با ۵۰۰ میلیون دلار جزو سه شریک اول وارداتی ترکمنستان بوده‌اند. صادرات ایران به ترکمنستان در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ به ترتیب ۴۱۸ و ۴۰۰ میلیون دلار بود.
باید پذیرفت که کشور ترکمنستان به‌دلیل همسایگی با ایران و داشتن یک هزار و ۲۰۰ کیلومتر مرز مشترک، چهار گذرگاه مرزی مشترک و هزینه‌های حمل ارزان یکی از مهم‌ترین مقاصد صادراتی ایران است.
در این خصوص محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی گفت: «خراسان شمالی مرزی طولانی و نزدیک به ۳۰۰ کیلومتر با کشور همسایه و دوست ترکمنستان دارد، لذا باید از این فرصت در جهت توسعه اقتصادی استفاده شود.»
غلبه صادرات بر واردات
احمدرضا فردی، فعال اقتصادی درباره همکاری‌های تجاری ایران و ترکمنستان به «ایران»، گفت: «از سال گذشته روابط ایران و ترکمنستان بهبود یافته است و این اتفاق بعد از سفر مسئولان ترکمنستان به ایران اتفاق افتاد. سال‌های گذشته یعنی در دوران تحریم و شیوع ویروس کرونا صادرات ما به ترکمنستان به شدت کاهش یافت و در برخی از کالاها مانند نساجی، حجم صادرات بیش از 40 درصد کاهش یافت.»
او ادامه داد: «بخش خصوصی ترکمنستان تا سال2022 تمایل خود برای همکاری با بخش خصوصی ایران را از دست داده بود و با اینکه واردات از ایران برای آنها سودده‌تر و ارزان‌تر است، ترجیح می‌دادند که کالای مورد نیاز خود را از سایر کشورها و بخصوص ترکیه و روسیه تأمین کنند.»
این فعال اقتصادی تأکید کرد:«پیش‌بینی ما این است که تا پایان سال‌جاری میزان صادرات ایران به ترکمنستان به 550 میلیون دلار برسد و حجم واردات کالا از این کشور به ایران، به 100 میلیون دلار برسد. از همین رو امیدوارم که فعالان اقتصادی بیش از گذشته به این بازار بها بدهند و برای صادرات کالا و سرمایه‌گذاری در این کشور همسایه، برنامه‌ریزی کنند.»