محدثه جعفری
خبرنگار

۳۱ ماه مه ‌برابر با ۱۰ خرداد روز جهانی بدون دخانیات است. روزی برای تلنگر به جامعه تا برای فرار از مشکلات، سلامتی‌شان را دود نکنند. با نگاهی به آمار‌های موجود درمی‌یابیم سالانه ۳۰ هزار میلیارد تومان برای درمان بیماری‌ها و ضایعه‌های ناشی از مصرف سیگار صرف می‌شود و حدود ۸۰ هزار میلیارد تومان هم بر اثر از کارافتادگی، مرگ زودرس و ضربه به تولید ناشی از مصرف دخانیات آسیب می‌بینیم. چه ریه‌هایی که با دود شدن 60 میلیارد نخ سیگار به خس‌خس نمی‌افتند و آرزوی نفس کشیدن عمیق را بر جان‌های آلوده به دود می‌گذارند. سؤالی که ذهن‌ها را درگیر می‌کند آن است که چرا به جای مبارزه با مواد دخانی روزبه‌روز به شرکت‌های تولید کننده افزوده می‌شود، در حالی‌که به گفته سخنگوی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی «مصرف سیگار و مواد دخانی همچون قلیان از عوامل اصلی انواع سرطان‌ها در کشور است به طوری که 90 درصد سرطان ریه به خاطر مصرف سیگار و مواد دخانی ایجاد شده است که تبعات جبران‌ناپذیری در کشور دارد.»
تبلیغ سیگار در فیلم ممنوع
زهرا شیخی سخنگوی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی در خصوص افزایش مصرف دخانیات در کشور به «ایران» گفت: بر اساس قانون مصوب مجلس شورای اسلامی هرگونه تبلیغ مستقیم و غیرمستقیم دخانیات از جمله استفاده از صحنه‌های دخانیات در صدا و سیما، رسانه‌های مجازی، تلویزیون خانگی و هرآنچه که کالای فرهنگی به شمار می‌رود، ممنوع است. اما متأسفانه طی چند دهه گذشته مصرف دخانیات در تولیدات رسانه‌ای از طریق چهره‌های مورد علاقه جوانان به چشم می‌خورد و این امر تأثیر مخربی در جامعه می‌گذارد. ما انتظار داریم مسئولان صدا و سیما و همچنین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این زمینه تجدیدنظر کرده و نظارت دقیق‌تری داشته باشند.
نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی با اشاره به تحریم کشور در زمینه دارو از سوی کشورهای غربی عنوان کرد: سال‌هاست که تحریم‌های ظالمانه دارویی حتی در خصوص داروهای بیماران خاص و صعب‌العلاج از سوی غربی‌ها روی کشور است اما نگاه که کنید درمی‌یابیم که در زمینه مواد دخانی و سیگار کوچک‌ترین تحریمی دیده نمی‌شود و محدودیتی وجود ندارد.
 شیخی با اشاره به مالیات اندک روی مواد دخانی در ایران نسبت به سایر کشورها گفت: شرکت‌های تولیدات مواد دخانی بویژه سیگار سودهای کلانی از تولید این محصول کسب می‌کنند اما مالیات اندکی نسبت به سایر کشورها پرداخت می‌کنند. یکی از بحث‌های مهم مجلس در بودجه 1402 افزایش مالیات روی تولیدکنندگان مواد دخانی در کشور بود. افزایش مالیات روی مواد دخانی می‌تواند برای مصرف‌کنندگان آثار بازدارنده در مصرف داشته باشد و از طرفی هزینه مالیاتی را که روی مواد دخانی است می‌توانیم در امر بهداشت و پیشگیری، فرهنگسازی و ساخت مراکز ورزشی صرف کنیم. باید با هزینه‌های دریافتی از مالیات مواد دخانی شرایطی را در کشور فراهم سازیم تا جوانان کمتر به سمت استفاده از مواد دخانی و سیگار کشیدن ترغیب شوند و اوقات فراغت‌شان را با موضوعات سرگرم کننده سالم پر کنیم. تمام این موارد نیازمند برنامه‌ریزی از سوی مسئولان است که تاکنون اتفاق چشمگیری در این خصوص نیفتاده است.
 شیخی با اشاره به مصرف سیگار در کشور بیان کرد: با توجه به گزارش کارشناسان به طور میانگین سالانه بالغ بر 60 میلیارد نخ سیگار مصرف می‌شود که اگر متوسط قیمت هر بسته هزینه مصرف سیگار در کشور حساب شود هزینه سنگینی را تحمیل می‌کند. از طرفی طبق اعلام بانک جهانی هرچقدر هزینه مصرف سیگار باشد دو برابر آن هزینه درمان بیماری‌های ناشی از مصرف مواد دخانی خواهد بود.
سخنگوی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی با اشاره بر لزوم کاهش کشت توتون و مواد دخانی در کشور بیان کرد: جلساتی را با مسئولان وزارت صمت داشتیم و در آن نشست‌ها مطرح کردم چرا در زمانی که برخی واحدهای تولیدی در چند سال اخیر دچار ورشکستگی یا کاهش سقف تولید شده‌اند، باید از ۶ واحد تولیدکننده مواد دخانی به 27 واحد برسیم؟ دنیا با بحران مواد غذایی روبه‌رو است.

سیگار، قلیان، سیگار الکترونیک یکی از یکی کشنده‌تر
«مواد مخدر دودزا سبب آسیب به مجاری تنفسی از نواحی مختلف بینی، حلق و حنجره می‌شود و تا نواحی پایین‌تر که راه‌های نایژک‌ها و حبابچه‌های تنفسی است ادامه پیدا می‌کند. مواد دخانی«سیگار و قلیان» در سراسر مسیر تنفسی آسیب‌رسان هستند. آسیب‌های مستقیم مواد دخانی شامل فلج شدن مجاری تنفسی است. سیگار با فرا خواندن سلول‌های التهابی به بافت مجاری تنفسی سبب برونشیت و تنگی مجاری تنفسی و نرسیدن هوا به بدن و دفع گاز کربنیک از بدن و اختلال در سیستم تنفس و به مرور سبب التهابی ماندگار و برگشت‌ناپذیر در ریه می‌شود. حتی اگر فرد سیگاری استعمال سیگار را کم یا قطع کند مجبور به استفاده از دستگاه کمک‌تنفسی برای ادامه حیات خواهد شد. زمانی که فرد سیگاری یا مصرف‌کننده قلیان، دود ناشی از سوختن کاغذ سیگار و تنباگو را استنشاق می‌کند هم منجر به آسیب خود سلول‌های مجاری تنفسی می‌شود و شانس ابتلا به سرطان ریه را افزایش می‌دهد، هم برخی مواد آن به نواحی دوردست در بدن منتقل می‌شوند که سبب سرطان‌های مثانه، سینه، کلیه و... در افراد سیگاری می‌شود. طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی 8 میلیون مرگ در سال بر اثر استفاده از سیگار در دنیا رخ می‌دهد که 7 میلیون آن اثر مستقیم استنشاق سیگار است و یک میلیون آن در اثر عوارض غیرمستقیم سیگار بوده که منجر به سکته‌های قلبی و مغزی می‌شود.» اینها را دکتر مسعود احتشام فوق‌تخصص ریه و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی یزد در خصوص بیماری انسداد ریوی مزمن که ناشی از مصرف مواد دخانی در کشور است به «ایران» می‌گوید.
وی بهترین زمان برای کنارگذاشتن مصرف مواد دخانی را سنین جوانی و میانسالی عنوان کرد و ادامه می‌دهد: در این زمان بافت‌ها جوان و ترمیم پذیرتر هستند.
این فوق‌تخصص ریه افزود: روز جهانی بدون دخانیات تلنگری برای افراد جامعه و مسئولان است تا آسیب‌های استفاده از این مواد دودزا را جدی بگیرند و برای رهایی از آن دست به کار شوند. هیچ دلیلی استفاده از سیگار را توجیه نمی‌کند چرا که سیگار قاتل سلامت افراد جامعه است و باید همیشه گاردی سفت و سخت در برابر آن وجود داشته باشد. در مطالعات مختلف ثابت شده است که خانواده افراد سیگاری هم از معایب مصرف سیگار در امان نیستند، حتی اگر مصرف‌کننده مستقیم نباشند اما دود ناشی از آن را در هوا تنفس می‌کنند و بالطبع شانس سرطان در این افراد هم بیشتر خواهد بود.
دکتر احتشام گفت: همان طور که می‌دانید علت اعتیاد به سیگار وجود ماده ای به نام نیکوتین است. افراد زمانی که دچار چالشی در زندگی می‌شوند به جای حل آن چالش برای کاهش استرس ناشی از آن به مصرف سیگار روی می‌آورند. اشکال کار آنجاست که نیاز به نیکوتین هر روز در بدن بیشتر می‌شود و فرد برای جبران آن باید هر روز به تعداد سیگارهایی که مصرف می‌کند بیفزاید تا به آن آرامش تلقینی برسد.
وی ادامه داد: افراد بویژه جوانان ابتدا باید مشکلاتشان را ریشه‌یابی کرده و حل کنند سپس به سمت کم کردن تعداد سیگار در طول روز و قطع آن حرکت کنند. ما داروهایی داریم که گیرنده‌های عصبی مغز را درگیر می‌کند تا فرد به سمت مصرف سیگار نرود و بعد از یک تا سه ماه دارو به تدریج قطع می‌شود.

سرمایه‌گذاری کشورهای غربی روی دخانیات در ایران
دکتر احتشام با اشاره به باور غلط مردم در مورد بی‌خطر بودن سیگارهای الکترونیک نیز گفت: سیگارهای الکترونیک در ابتدا با شعار بی‌خطر بودن به بازار ورود پیدا کردند اما سیگارهای الکترونیک هم مکانیسمی شبیه سیگار معمولی دارند که با دود شدن محلول آن به وسیله باتری کار می‌کند و سبب آزاد شدن مواد سمی در بدن و آسیب به مجاری تنفسی و تجمع آب در ریه فرد مصرف کننده می‌شود. این امر در مورد قلیان هم صدق می‌کند. بررسی‌های علمی ثابت کرده است یک دور قلیان کامل عوارضی برابر 70 نخ سیگار دارد و فرد وقتی یک قلیان کامل را استنشاق می‌کند همانند مصرف سه الی چهار بسته سیگار است.
وی در پایان عنوان کرد: در کشورهای پیشرفته محدودیت‌های بسیاری برای دسترسی به سیگار و مواد دخانی برای افراد زیر 18 سال اعمال کرده‌اند اما در کشور ما نوجوانان در هر سوپرمارکتی می‌توانند این مواد را به راحتی خریداری کنند و متأسفانه شرکت‌های غربی در بیشتر موارد ایران را تحریم کرده اما در خصوص مواد دخانی سرمایه‌گذاری‌های کلانی هم داشته‌اند.

برش

سن شروع مصرف دخانیات در کشور کاهش یافته است
رئیس مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نسبت به کاهش سن شروع مصرف دخانیات در کشور هشدار داد.
غلامرضا حیدری گفت: طبق آمار بیش از ۲۰ درصد مردان و ۴ درصد زنان بالای ۱۵ سال در کشور مصرف روزانه سیگار دارند و از نظر آماری حدود ۱۴ درصد کل افراد جامعه به صورت روزانه به استعمال دخانیات می‌پردازند.
وی افزود: در صورتی که مصرف تفننی سیگار و قلیان را نیز در نظر بگیریم، حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد افراد جامعه (زن و مرد) مصرف دخانیات دارند که در مقایسه با آمارهای جهانی از این نظر در جایگاه متوسطی قرار داریم و این در حالی است که در کشورهای همسایه ما در منطقه خاورمیانه این میزان کمی بالاتر است. حیدری خاطرنشان کرد: در کشورهای شمال اروپا، کانادا، تایلند، نیوزیلند و استرالیا میزان مصرف سیگار در سنین بالای ۱۵ سال در زنان و مردان به ۶ تا ۹ درصد افراد جامعه رسیده است. رئیس مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ضمن ابراز تأسف از کاهش سن شروع مصرف دخانیات در دو دهه اخیر در کشور گفت: در دهه ۴۰ سن شروع مصرف سیگار در کشور ۳۰ سالگی، در دهه ۵۰ حدود ۲۵ سالگی و در دهه ۷۰ زیر ۱۸ سال بود اما امروز به ۱۳ تا ۱۵ سالگی رسیده است. به گفته وی، روند کاهشی سن شروع مصرف دخانیات یک الگوی جهانی است.