بنفشه غلامی
خبرنگار

سرانجام دوئل رجب طیب اردوغان و کمال قلیچداراوغلو به مرحله پایانی رسید و امروز دو نامزد ریاست جمهوری انتخابات 2023 ترکیه، در مرحله دوم این انتخابات رو در روی یکدیگر قرار می‌گیرند.
آنها در چند ماه گذشته و در دو هفته اخیر پر فشارتر از قبل دیدگاه‌های خود را برای مردم بازگو کرده‌اند و اکنون باید ببینند مردم به کدام دیدگاه اقبال بیشتری دارند؛ تغییر را می‌خواهند یا تثبیت سیاست‌هایی که در دو دهه گذشته شاهد آنها بوده‌اند. در این دوئل سخت دو نامزد با شناسایی درست فاکتورهایی که برای مردم اهمیت دارد، تلاش کردند در مسیری گام بردارند که بتواند در واپسین نبرد آرای بیشتری را به سبدهای آنان واریز کند.
هرچند تعداد فاکتورهای مورد توجه مردم ترکیه به 13 مورد می‌رسد اما در نهایت از این موارد که شامل موقعیت اقتصادی، تورم و هزینه‌های زندگی، آموزش، بیکاری، فقر، حقوق شهروندی و عدالت اجتماعی، دموکراسی، مهاجران، بهداشت و امنیت ملی، تروریسم، مسکن، تغییرات آب و هوایی، بزهکاری و محیط زیست، 5 فاکتور اقتصاد، مهاجران، عدالت اجتماعی، دموکراسی و امنیت ملی بیش از دیگر فاکتورها در مرکز حساسیت و اقبال مردم قرار دارند.

 اقتصاد، فاکتور اصلی
 رأی دهندگان
اولین چیزی که بعد از یک سال تورم - که با سرکشی‌های بسیار - تازه به مرز 40 درصد رسیده است  برای مردم ترکیه اهمیت دارد، اقتصاد است. بنا بر نظرسنجی که اخیراً المانیتور و پرمیرز به طور مشترک انجام داده‌اند، بیش از 57 درصد مردم ترکیه گفته‌اند که بزرگترین دغدغه آنها، بهای مواد غذایی و تورم است؛ تورمی که سال گذشته به 85.5 درصد رسید و باعث وحشت مردم شد اما اکنون با تلاش‌های بسیار به 43 درصد رسیده است. از همین رو اردوغان قول داده، دربحث تورم همان طور که در یک سال گذشته توانست آن را به نصف رسانده و نزدیک به 40 درصد کاهش دهد در پایان سال 2023 به 20 درصد رسانده و در سال 2024 نیز تورم را یک رقمی کند. او با این حال تأکید کرده که همچنان به سیاست کاهش نرخ بهره ادامه خواهد داد. در نقطه مقابل او قلیچداراوغلو وعده داده است به سیاست‌های سنتی اقتصادی روی آورد و با این وسیله تورم را کاهش دهد. او به سیاست کاهش نرخ بهره اردوغان حمله کرده و وعده داده است، سخت کار کند تا بتواند اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی را به بازار و فرصت‌های سرمایه‌گذاری در کشورش جلب کند. یکی دیگر از مسائل مالی که برای رأی دهندگان اهمیت دارد، بهای مسکن و
اجاره بهاست. اردوغان قول داده قوانین جدیدی وضع کند که بتواند از شهروندان مقابل افزایش بهای مسکن و اجاره بها حمایت کند. قلیچداراوغلو نیز معتقد است، با سیاست‌هایی که در نظر دارد، خواهد توانست در مدت 5 سال میزان مسکن‌های اجتماعی را به چهاربرابر اکنون برساند و مبلغ اجاره بهای مسکن اجتماعی را معادل 20 درصد حداقل درآمد فرد قرار دهد. با این حال نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد قلیچداراوغلو نتوانسته مردم را مجاب کند که توانایی نجات اقتصاد را دارد. بر همین اساس 52 درصد مردم ترکیه معتقدند اردوغان خواهد توانست اقتصاد را دیگر بار روی ریل پیشرفت قرار دهد و 48 درصد نیز می‌گویند به سیاست‌های اقتصادی قلیچداراوغلو اعتماد دارند.

مهاجران بروند یا نه
فاکتور بعدی که با فاصله‌ای زیاد مورد توجه مردم است، مسأله مهاجران و ماندن آنها در ترکیه یا رفتن آنها از ترکیه است. 16 درصد مردم می‌گویند برای آنها اهمیت دارد، ببینند هر نامزد چه سیاستی در قبال مهاجران دارد. آمارها نشان می‌دهد بیش از 90 درصد مردم ترکیه خواهان بازگشت آوارگان و مهاجران به کشور خودشان هستند. در این بین 71 درصد از بازگشت هر چه زودتر مهاجران و به طور مشخص آوارگان سوری به کشور خود حمایت می‌کنند و 20 درصد به‌خاطر دغدغه‌های بشردوستی می‌گویند باید مطمئن باشند، مهاجران در صورت بازگشت در امنیت زندگی خواهند کرد. در همین ارتباط 44 درصد به حکومت بشار اسد و اینکه توان برقراری امنیت را دارد، اعتماد دارند و 24 درصد چنین اعتقادی ندارند.
در فاکتور بازگشت مهاجران به کشور خود، قلیچداراوغلو موفق‌تر از اردوغان عمل کرده است. او وعده داده با دولت سوریه وارد مذاکره می‌شود تا پناهجویان سوری هر چه زودتر به کشور خود بازگردانده شوند. اردوغان نیز چنین نظری را البته با میانجیگری روسیه دارد اما زمان آن را خیلی زود نمی‌داند.او همچنین تاکید کرده، بازگشت مهاجران سوری باید با رضایت آنها بوده و تنها زمانی انجام شود که خود آنان داوطلبانه خواهان بازگشت به سوریه هستند. از همین رو 57 درصد مردم ترکیه می‌گویند از سیاست قلیچداراوغلو حمایت می‌کنند و 43 درصد هم به اردوغان اعتماد دارند.
در این فاکتور همچنین رأی حامیان سنان اوغان که هفته پیش حمایت خود را از اردوغان اعلام کرد، اهمیت زیادی پیدا می‌کند. یکی از شعارهای انتخاباتی اوغان، بازگشت مهاجران بود. با این حال امروز باید دید آیا حامیان اوغان با اعلام حمایتش از اردوغان به رئیس جمهور کنونی رأی خواهند داد یا نه.

عدالت اجتماعی، دموکراسی و امنیت ملی
سومین فاکتور مورد توجه مردم ترکیه، عدالت اجتماعی با 11 درصد است. منتقدان اردوغان در این بخش تأکید می‌کنند که وی اجازه نداده دستگاه قضایی استقلال رأی داشته باشد و در امور مربوط به این نهاد مداخله‌جویی می‌کند. با این حال حامیان اردوغان و خود او تأکید می‌کنند، دولت او برای مبارزه با کودتاچیانی که در دستگاه قضایی نفوذ کرده بودند، چاره‌ای جز ورود به این عرصه نداشته است.
در بحث دموکراسی نیز که 5 درصد مردم آن را یکی از فاکتورهای مهم خود برای انتخابات می‌دانند، نگاه‌های متفاوتی درباره رویکرد اردوغان وجود دارد. احزاب مخالف دولت ترکیه همواره اردوغان را دراین خصوص به چالش کشیده‌اند و گاه شخص وی را دیکتاتور نیز لقب داده‌اند. با این حال حداقل مرحله نخست انتخابات، میزان مشارکت مردمی در آن و نتیجه آن، که نشان دهنده آرای نزدیک دو طرف اصلی انتخابات بود، نمایشی از دموکراسی دراین کشور را اجرا کرد. این مشابه همان چیزی بود که سال 2019 هنگام انتخابات شهرداری‌ها در استانبول رخ داد و حزب حاکم با تأکید بر بروز برخی بی‌نظمی‌ها خواهان لغو رأی‌گیری و برگزاری مجدد انتخابات شد. بسیاری این را انعطاف پذیری دموکراتیک اردوغان دانستند. هرچند تاریخ انتخابات در ترکیه هیچ‌گاه خالی از حرف و حدیث نبوده است اما تاکنون هرگز دزدیده نشده است و نخستین راهکار مردم برای ایجاد تغییر بوده است.در مبحث امنیت ملی نیز که 3 درصد مردم به آن توجه دارند، اردوغان بیشتر از قلیچداراوغلو، مورد اعتماد مردم است. اردوغان معتقد است با یک سیاست خارجی خوب می‌توان امنیت اجتماعی را نیز ایجاد کرد. او در این خصوص معتقد است، بهترین راهکار ایجاد روابط با همه کشورهاست. این در حالی است که قلیچداراوغلو، تمایل بیشتری به کشورهای غربی دارد و به طور آشکار روسیه رامتهم به مداخله‌جویی در کشورش کرده است.

شانس یا سیاست
این اولین باری است که اردوغان در فرایند انتخابات نتوانست در همان نخستین روز انتخابات بیش از 50 درصد آرا را احراز کند. او سال 2014 با 51.8 درصد آرا و در سال 2018 با 52.6 درصد آرا به پیروزی رسیده بود. اما اکنون به‌خاطر اینکه 49.5 درصد آرا یعنی حدود نیم درصد کمتر از حد نصاب پیروزی را به دست آورد، مجبور شد، در انتخابات دو مرحله‌ای حاضر شود. بنابراین با وجود تمام تبلیغاتی که از سوی اپوزیسیون نه چندان قدرتمند او وجود دارد، نمی‌توان او را در دور دوم انتخابات دست بسته دانست. هرچند اپوزیسیون در روزهای اخیر با تکیه بر نارضایتی‌های اقتصادی موجود در جامعه تلاش کرده از سقوط بهای لیر برای حمله به اردوغان استفاده کند اما اردوغان بی‌توجه به این حملات تلاش کرد، توجه خود را بر ارائه راهکارهای خود برای حل مشکلات متمرکز کند. این همان کاری بود که او بعد از وقوع زلزله مهیب این کشور انجام داد و در حالی که اپوزیسیون و اغلب ناظران، این زلزله را آواری بر آرای اردوغان می‌دانستند، او تلاش کرد با بازسازی مناطق و اسکان زلزله زدگان، رضایت آنها را در جریان انتخابات به دست آورد. او تا آنجا نسبت به موفقیت خود در این خصوص مطمئن بود که حاضر نشد، زمان تعیین شده برای انتخابات را تغییر دهد. این اطمینان او در صندوق‌های رأی دور نخست کاملاً مشهود بود. طوری که در 7 استان از 10 استان زلزله زده او بیش از 60 درصد آرا را به دست آورد و تنها در سه استان حاتای، دیاربکر و آدانا آرای او کمتر از 50 درصد بود.
بنابراین سیاستگذاری‌های اردوغان در ماه‌های اخیر به گونه‌ای بوده که بسیاری از منتقدان او که پیش از دور نخست انتخابات اعلام می‌کردند، به مخالفان رأی خواهند داد، در جریان این انتخابات رأی خود را در نهایت به سود اردوغان به صندوق انداختند؛ اقدامی که باعث تعجب رسانه‌ها در اختلاف نتایج آرا با نظرسنجی‌ها شد. با این حال باید دید در پایان امروز نیز رأی دهندگان همچنان به اردوغان لبخند خواهند زد؟