فائزه سادات یوسفی
خبرنگار

امروز اولین بار در تاریخ انتخابات ترکیه است که مردم رئیس جمهور خود را در دور دوم انتخاب می‌کنند. اکنون ترکیه در فاصله زمانی بین انتخابات دور اول و دور دوم، در یک فضای انتخاباتی بی‌سابقه‌ای قرار گرفته و هر دو طرف سعی دارند با به روز کردن شعارهای خود، ‌آرای بیشتری را به خود جلب کنند. درباره این انتخابات با رضا صولت، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل ترکیه گفت‌و‌گو کرده‌ایم که می‌خوانید؛
فضای انتخاباتی ترکیه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
فضای رقابت انتخاباتی به وجود آمده کنونی و تلاش برای پیروزی برای هر دو طرف، موجب شده که در شعارهای رقبا تغییری به وجود آید. مهمترین تغییری که به وجود آمد، در بافت فکری کمالیست‌ها یعنی ائتلاف 6 گانه به اضافه دو شهردار مهم یعنی شهردار استانبول و شهردار آنکارا بود و آن پذیرش مذهب در شاه کلید این ائتلاف بود. همچنین، قلیچدار اوغلو به عنوان رقیب در ائتلافی قرار دارد که به صورت غیررسمی با کردها ائتلاف کرده و این در تعارض با افکار کمالیست‌هاست. حضور افرادی با تیپولوژی های متفاوت ملی گرا،اسلام گرا ،چپ گرا و راست گرا اعم از مرال آکشنر ،
تمل کارامولااوغلو، علی بابا جان ،احمد داوود اوغلو ،گلتکین اویسال ،دمیرتاش بعلاوه دو شهردار استانبول و آنکارا ،اکرم امام اوغلو و منصور یاواش در دور اول و تلاش برای جلب حمایت سنان اوغان رهبر ائتلاف آتا که در انتها به کمپین اردوغان پیوست،
نشانگر تلاش برای بدست آوردن کرسی ریاست جمهوری به هر طریق ممکن بود.در مقابل، گفتمان اردوغان ترکیبی از گفتمان اسلام، هویت گرایی، ترک‌گرایی و تحول خواهی است. از سال 2017 به بعد اردوغان ترک‌گرایی و ماهیت ترکی را به مؤلفه و شعارهای انتخاباتی خودش وارد کرد و بر خلاف کمالیست‌ها سعی کرد روی بافت هویتی ترکیه تأکید داشته باشد.
مسأله دیگر اقتصاد است که در وضعیت کنونی بحران اقتصادی ترکیه، بسیار تعیین کننده است. حزب عدالت و توسعه با توجه به اوضاع و شرایط امروزی ترکیه سعی کرده با طرح آن، نظرات جامعه را برای حل بحران به خود جلب کند. نظر سنجی‌ها هم گویای همین موضوع است و نشان داده‌اند که مردم بر موضوع اقتصاد تأکید کرده‌اند. اما طبق برآوردها، آنچه در عمل در پای صندوق‌های رأی خودش را نشان می‌دهد مؤلفه‌های ترکیبی اسلام به اضافه ماهیت ملی‌گرایی در ترکیه است و مردم ترکیه معتقدند آن چیزی که به واسطه اردوغان محقق نشود، توسط شخص دیگری هم محقق نخواهد شد. از سویی دیگر، قلیچدار اوغلو تا به اینجا بسیار خوب مطرح شده و به دور دوم راه یافته است. این اولین بار در تاریخ انتخابات ترکیه از سال 2002 است که اردوغان وارد کارزار انتخاباتی دور دوم شده است. اردوغان در سال 2002در میان شک و تردید نظامیان و کمالیست ها و تحت کنترل نهادهایی مانند شورای عالی امنیت ملی ،دادگاه قانون اساسی و رئیس جمهوری کمالیست به نام احمد نجدت سزر توانست حزب عدالت و توسعه را به پیروزی انتخابات تنها پس از هفت ماه برساند و در دوره های مختلف در بازبینی و بازتولید گفتمان ها توانسته است رهبری و هژمونی خود را در ترکیه حفظ کند.
غربگرایی درشعارهای اردوغان و قلیچداراوغلو را چگونه می‌بینید؟
ترکیه یکی از مهمترین بازیگران اعضای ناتو است و دولت اردوغان نیز بیشترین پیوند و همگرایی با ناتو را داشته است. اردوغان بر خلاف قلیچدار اوغلو مخالف گسترش ناتو است و معتقد است که گسترش ناتو به تفاهمی که در ترکیه و در خاورمیانه شکل گرفته- که این منطقه حداقل تا 10 سال آینده وارد بحران نشود و به دنبال حل بحران بازیگران خاورمیانه میل پیدا کند - خیلی همراستا نیست و تنش‌زاست. از طرفی دیگر گسترش ناتو با توجه به سیاست‌هایی که ترکیه در قفقازجنوبی و آسیای مرکزی دنبال می‌کند، هزینه‌های زیادی را به سیاست خارجه مستقل ترکیه از طرف غربی‌ها در قبال همراهی با بازیگران شرق از جمله روسیه و چین برای ترکیه ایجاد کرده است. این موضوع در تضاد آشکار با قلیچدار اوغلو است. برخی می‌گویند نظر قلیچداراوغلو این است که «ناتو به دلیل بازدارندگی ای که ارائه می‌کند دارای اهمیت حیاتی برای امنیت ملی ترکیه است. ترکیه باید به مشارکت خود در ناتو بر بنیان عقلانی و همگام با منافع ملی خود ادامه می‌دهد.»
ارزیابی شما از نقش «سنان اوغان» و انتخابات پارلمان در تعیین برنده انتخابات چیست؟
نباید فراموش کرد حرکت سنان اوغان به هر سمتی به این معنا نیست که کل سبد آرا را با خود همراه خواهد کرد. اردوغان در نتیجه نهایی انتخابات حدود 2 میلیون رأی از مجموع آرای قلیچدار اوغلو بالاتر بوده است. از طرفی، پیش‌تر حضور ملموس سنان در کمپین ائتلاف جمهور از نظر روانی، ‌اعتماد و شفافیت به نفع اردوغان تمام شده است. بنابراین می‌توان گفت که از همان ابتدا مهندسی آرای سنان مشخص بوده و آنهایی که به او رأی دادند، کسانی بودند که از دو طرف رقیب قهر کرده بودند. قلیچدار اوغلو با درک این مسأله، روی 10 درصدی که به پای صندوق‌های رأی نرفته‌اند تمرکز داشته و تلاش دارد آنها را به پای صندوق‌ها بکشاند. ولی نکته اینجاست که با توجه به نتایج پارلمان ترکیه که در آن اردوغان با کسب بیشتر کرسی برنده شده، وعده ائتلاف ملت برای تغییر سیستم از ریاستی به پارلمانی محقق نخواهد شد و این شعار آنها تا حدودی ناکارآمد و دشوار شده است. در مجموع می‌توان گفت که این انتخابات مثل رفراندوم بود و الان با توجه به وضعیت پارلمان، انتخابات دور دوم دیگر نمی‌تواند به صورت رفراندوم باشد. از این رو، با توجه به اینکه مهمترین شعار ائتلاف ملت شکل نگرفت و پارلمان را از دست داد، کشاندن طرفداران او به پای میز رأی‌گیری بسیار سخت خواهد بود.یکی از نکات مهم این است که رهبری در صورت پیروزی اردوغان در پارلمان بر عهده کیست. به ویژه که قلیچدار اوغلو به عنوان رهبر کاریزما در رهبری اپوزیسیون در پارلمان حضور ندارد و باید منتظر ماند که آیا نفر دیگری توانایی این را دارد که در قامت مخالف در مقابل اردوغان به ایفای نقش بپردازد یا نه. در غیر این صورت شرایط سختی برای کمالیست‌ها در دولت بعدی، در صورت پیروزی اردوغان وجود دارد.
 آیا مهاجران در آرا نقش خواهند داشت؟
موضوع مهاجران، از مهمترین فاکتورهایی بود که در انتخابات ترکیه بسیار مهم تلقی شده و رقبا روی آن تأکید ویژه‌ای داشتند. حزب عدالت و توسعه و اردوغان معتقد به بازگشت تدریجی این افراد به کشورهایشان هستند، در صورتی که ائتلاف 6 گانه معتقد به تعیین یک بازه زمانی مشخص است که براساس مشاهدات تا یکسال اعلام شده. اردوغان با طرح این مسأله واقف به حساسیت‌ها و مسائلی است که بافت اجتماعی و اقتصادی ترکیه در این خصوص مطرح می‌شود. او به دنبال آن است که خود را همراه با افکار عمومی ترکیه نشان دهد زیرا مسأله مهاجران و آوارگان سوری، یکی از خواسته‌های مهم جامعه ترکیه بوده و اکنون با مانور دادن روی آن می‌توان درصدی از آرا را به خود جلب کرد.اما قلیچدار اوغلو سیاستی سخت و یک بازه کوتاه را در این خصوص تعیین کرده است. در صورتی که خالی شدن بافت جامعه و کشانده شدن بسیاری از مسائل داخلی به واسطه مهاجران پیامدهایی دارد و مشخص نیست چه مسائلی را می‌تواند برای ترکیه ایجاد کند.
 پیش‌بینی شما از نتیجه دور دوم انتخابات چیست؟
با توجه به معادلات جدید پس از انتخابات دور اول و موارد مذکور، پیروزی اردوغان بسیار محتمل است. او طرفداران سنتی و آرای خود را داراست و انشعاب در حزب آینده و حمایت ائتلاف آتا از اردوغان، به نفع او تمام شده است.همچنین، احمد اوغلو و علی بابا جان نیز نتوانستند به ائتلاف ملت کمکی کنند. نه تنها این مسأله بلکه حزب حرکت ملی که در رأس آن دولت باحچلی قرار دارد تقویت شد و در پارلمان ترکیه توانست به جایگاه خود مجدداً دست پیدا کند. ترکیب موجود مجلس جدید نیز نشان از این دارد که در پارلمان ترکیه اکثریت را اسلامگراها یا ملی گراها تشکیل می‌دهند. این گویای این است که چقدر مفهوم اسلام و ملی‌گرایی در بدنه جامعه ترکیه اهمیت دارد.