سمیه افشین فر
خبرنگار

از دهه 70 سازمان بهزیستی رویکرد پیشگیری را در رأس برنامه‌های خود قرار داد و این رویه باعث شد دهه 80 کارشناسان به این نتیجه برسند که به جای اینکه در تهران برای کل کشور تصمیم گرفته شود، بهتر است با توجه به فرهنگ هر منطقه تصمیمات مناسب برای حوزه پیشگیری اتخاذ شود؛ در این میان اما یک تأکید اصلی گذاشته شد و اینکه «اجتماع محور» بودن برنامه‌ها اصل باشد. از آن تاریخ‌ و تصمیم‌ زمان زیادی گذشته است. از طرف دیگر می‌بینیم که در فضای مجازی برخی مخدرهای صنعتی و سنتی تبلیغ می‌شوند و گاه حتی طرز تهیه آن نیز آموزش داده می‌شود! دکتر فرهاد اقطار، سرپرست معاونت پیشگیری و درمان اعتیاد مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور با اشاره به آخرین اقدامات این سازمان در حوزه پیشگیری از اعتیاد با بیان اینکه در شورای هماهنگی ستاد مبارزه با موادمخدر بیشترین مواردی که مصوب می‌شود در مورد درمان اعتیاد است، در حالی که باید پیشگیری از اعتیاد در رأس کارها قرار گیرد، به «ایران» می‌گوید: از سال 82 برنامه‌های سازمان به شکل اجتماع‌محور و استان به استان طراحی شد یعنی در هر استان معاون پیشگیری استان تیم‌های اجتماع محوری را تشکیل می‌داد که در کانون‌های آموزشی محیط کار شهری و روستایی آموزش می‌دادند. یعنی در هر محیط تیمی تشکیل می‌شد و نیازسنجی و برنامه‌ریزی می‌کردند. در سال‌های اخیر همچنان به همین شکل فعالیت می‌کنیم، اما یک سری از برنامه‌ها تغییر شکل داد و برنامه‌هایی برای گروه‌های مختلف مثل کارمندان تحت عنوان طرح کارمندیاری و طرحی برای زنان و کودکان تحت عنوان «پازک» با کمک و حمایت سازمان، طراحی و اجرا شد.
به گفته وی بجز این در استان‌ها طرح ارتقای مهارت‌های شناختی و رفتاری در محله‌های آسیب‌خیز برگزار شد.
وی در خصوص طرح کارمندیاری هم توضیح می‌دهد: از آنجا که بیش از 90 درصد کارکنان دستگاه‌های دولتی سالم هستند و به درمان نیاز ندارند، رویکرد را بر پیشگیری گذاشتیم تا در ساعاتی آموزش‌هایی را که توسط ستاد مبارزه با موادمخدر تدوین شده به کارکنان ارائه دهیم. طرح کارمندیاری مخفف «کارمندیاری پیشگیری از اعتیاد در نهادهای دولتی» است که به اختصار به آن «کیان» می‌گویند. این طرح برای اجرای کامل نیاز به اعتباری به تعداد محیط‌های کار دارد که باید پیش‌بینی شود. برای اجرای این طرح هزینه‌هایی شامل حق‌الزحمه مدرس که دوره 6 ساعته را ارائه دهد، داریم؛ اما مهم‌تر از اعتبار، همکاری نهادها و دستگاه‌های دولتی و خصوصی است که داوطلب اجرای این طرح باشند و در واقع به این باور برسند که هر چقدر کارمند سالم‌تری داشته باشند، بهره‌وری هم بالاتر خواهد رفت. متأسفانه در خیلی از مراکز صنعتی یا خصوصی کارفرما حاضر نمی‌شود که مثلاً برای یک ساعت آموزش کارگران، کار را تعطیل کند، بنابراین این طرح بیشتر در ادارات و دستگاه‌های دولتی اجرا می‌شود.
اقطار در پاسخ به این سؤال که با توجه به پایین آمدن سن مصرف چه اقداماتی در زمینه پیشگیری انجام شده است، می‌گوید: بهترین سن آموزش پیشگیری از اعتیاد در سنین پایین است. بنابراین باید برنامه پیشگیری از سطح مهدکودک‌ها و مدارس شروع شود که متولی این بخش سازمان بهزیستی نیست. ادامه فعالیت‌های پیشگیری در سنین جوانی به وزارت تعاون در حوزه کارگری و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در حوزه دانشجویان مرتبط است. در امر پیشگیری سعی می‌کنیم به همه گروه‌ها توجه کنیم.
برای زنان و کودکان کارمندان و ساکنان محل‌های شهری و روستایی برنامه‌هایی داریم و همچنین برنامه‌هایی به شکل مجازی که تهیه محتوای مجازی است تا در این فضا منتشر شود و هر کلیپ یک پیام پیشگیرانه را ارائه می‌دهد.
وی به این سؤال که این روزها در فضای مجازی نحوه استعمال و حتی طرز تهیه برخی مخدرها را می‌بینیم، برای جلوگیری از این موضوع چه برنامه‌هایی دارید، جواب می‌دهد: چون سن مصرف پایین آمده و شامل نوجوانان است و این قشر بیشترین علاقه‌مندان به فضای مجازی هم هستند، بنابراین برنامه پیشگیری‌ای اثربخش است که نیازهای نوجوانان را بشناسد و نخواهد مثل یک بزرگسال برای او تصمیم بگیرد. وقتی در فضای مجازی تبلیغ می‌شود که گل و شیشه اعتیاد ندارد، باید بتوانیم در همین فضا تبلیغ کنیم که چرا این موارد اعتیادآور است. متأسفانه مافیای مواد برای ارائه محصول‌شان کلی هزینه و تبلیغات و کارهای هنری می‌کنند تا نوجوان را جذب کنند و ما باید به همان اندازه بلکه بیشتر از آن هزینه کنیم تا بگوییم این پیام، دروغی بیش نیست و این نیازمند هزینه از سوی ستادبه‌عنوان متولی بودجه‌های پیشگیری است که بسیار مورد بی‌توجهی در امر پیشگیری از این سو هستیم و بودجه‌هایی که اختصاص داده می‌شود پاسخگوی نیاز جامعه نیست.
باید از همه فضاها استفاده کنیم، هر چه آنها تبلیغ می‌کنند، باید علیه تبلیغ آنها تبلیغ داشته باشیم تا اطلاعات بیشتری را در همان فضا به نوجوان ارائه کنیم. فرهنگسازی همین تغییر دانش و باورهاست؛ فرهنگسازی برای به کارگیری مشاوره و استفاده از خط ملی اعتیاد برای پاسخگویی به ابهامات است که می‌تواند مؤثر باشد.