مشکلات فعالان اقتصادی در تسویه مالی با روسیه حل شد
آغاز به کار بانک VTB روسیه در ایران بزودی
از ابتدای دولت سیزدهم مذاکرات برای راه‌اندازی بانک‌های روسیه در ایران آغاز شد و در نهایت VTB دومین بانک بزرگ روسیه، دفتر نمایندگی خود در ایران را دایر کرد. با این اتفاق تجار و بازرگانان بدون مشکل، صرف هزینه کمتر، ایمن و با شفافیت می‌توانند انتقال بخشی از درآمدهای ارزی را از شبکه تراستی به شبکه بانکی انجام دهند. بانک VTB به تازگی فعالیت خود را در کشورهای چین، آفریقای جنوبی، ونزوئلا و کشورهای عضو اتحادیه عرب گسترش داده و این امر نشان دهنده آن است که تجار و فعالان اقتصادی با مشکلات کمتری می‌توانند تجارت با روسیه و سایر کشورها را دنبال کنند. در این خصوص با جلیل جلالی‌فر، عضو اتاق بازرگانی و فعال اقتصادی ایران در روسیه گفت‌و‌گویی انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید:
راه‌اندازی بانک VTB در ایران را که دومین بانک بزرگ روسیه است چگونه ارزیابی می‌کنید و آیا این بانک می‌تواند به فعالان اقتصادی کشور و بخصوص افزایش صادرات کشور کمک کند؟
یکی از اتفاق‌های مهم و جدی که در دولت سیزدهم با جدیت پیگیری شد، افزایش سطح همکاری‌ها با کشور روسیه است. طی این مدت سیاستگذاران و بخصوص سازمان توسعه تجارت و بانک مرکزی، شرایطی فراهم کردند که فعالان اقتصادی با شرایط بهتری در بازار روسیه فعالیت کنند. در سال 2010 حجم تجارت ایران و روسیه حدود 250 میلیون دلار بود و تا 2022 که اوج همکاری‌های مشترک بوده حجم تجارت دو کشور به 1.1 میلیارد دلار رسید. با توجه به بازاری که روسیه دارد عدد عنوان شده چشمگیر نیست. اما از زمانی‌که موافقتنامه موقت تجارت ترجیحی امضا شد اثر کوچکی بر تجارت دو کشور گذاشته شد به نحوی که حجم تجارت از عدد 350میلیون دلار به 996 میلیون دلار تا قبل از مناقشه روسیه و اوکراین رسید.
جنگ بین دو کشور سبب شد که رشد تجارت ایران و روسیه کمتر از 200 میلیون دلار باشد؛ در اینجا متغیرهای متعددی وجود دارد که موجب می‌شود ما از فرصت‌هایی که در بازار هدف روسیه وجود دارد به خوبی استفاده نکنیم. برای ورود به هر بازار صادراتی دو موضوع باید به صورت جدی دنبال شود؛ یک بخش این است که دولت‌ها انجام می‌دهند و این امر استاندارد همه کشورها است. دولت وظیفه دارد شرایط ورود تجار و صادرکنندگان را به بازار هدفی که انتخاب می‌شود فراهم کند. بنابراین یکی از متغیرهایی که دولت باید انجام دهد، تسهیل در جابه‌جایی پول و ارائه مجوزهای لازم برای راه‌اندازی بانک است. در بحث تسویه مالی با روسیه مشکل داشتیم و حالت انحصاری هم در این بخش وجود داشت.
بر این اساس میر بیزنس بانک تنها بانکی بود که خدمات ارائه می‌کرد. حال در کنار میر بیزنس بانک و راه‌اندازی بانک VTB که یکی از قوی‌ترین بانک‌ها است، تجار با قدرت بیشتری می‌توانند در بازار روسیه نقش‌آفرینی کنند. با این اتفاق، فعال اقتصادی می‌تواند معاملات یوزانس، فاینانس متقابل و... را انجام دهد. در جذب سرمایه‌گذاران خارجی در کشورمان و بالعکس، بانک‌ها نقش بسیار پررنگی دارند. بر این اساس شرکت معتبر در کشور می‌تواند تضامین (به عنوان مثال سند واحد مسکونی) مورد نیاز برای واردات کالا از روسیه (به عنوان مثال غلات که مورد نیاز کشور است) را به جای ارائه به بانک ایرانی به بانک VTB روسیه بدهد. بدین جهت تاجر با شرایط بهتر و سهل‌تری می‌تواند کالا را از خاک روسیه خریداری کند. تسهیل‌گری در تجارت و مبادله کالا با روسیه، یکی از خواسته‌های فعالان اقتصادی بود که با راه‌اندازی بانک VTB روسیه تا حدودی مقدور شد. هر اقدام دیگری که با هدف تسهیل شرایط تجارت باشد، تجار از آن استقبال می‌کنند چرا که ماحصل آن، افزایش حجم تجارت طرفین است.
آیا چنین امری در سایر کشورها پیاده‌سازی شده است؟
بله این اتفاق در هند هم دنبال شد. ظرف یک‌سال مبادله تجاری هند از 13.5 میلیارد دلار به 28 میلیارد دلار رسید. در ترکیه نیز رشد بالای صادرات ثبت شد. به گونه‌ای که در سال 2022 در مقایسه با 2021 صادرات ترکیه 5 میلیارد دلار افزایش داشته است. لذا اقدام و حمایتی که دولت در راه‌اندازی بانک VTB روسیه داشته، بسیار قابل تقدیر است.
وظیفه بخش خصوصی در تجارت با روسیه چیست؟
دسترسی به بازار است که البته این امر از ضعف‌های بزرگ اتاق بازرگانی و بخصوص اتاق‌های مشترک ایران و روسیه است. اکثر افرادی که در اتاق مشترک ایران و روسیه حضور دارند یا حق رأی دارند، حتی یک روز هم به روسیه نرفتند یا در حد یک کیلو هم صادرات به این کشور نداشتند. این افراد نسبت به متغیرهایی که در صادرات به روسیه و بالعکس وجود دارد، اطلاعاتی ندارند و همین امر سبب می‌شود مطالبه‌خواه هم نباشند. سهم 50 درصدی دولت در رسیدن به بازار روسیه انجام شده و سهم 50 درصد دیگر مربوط به بخش خصوصی است. لذا ضرورت دارد در اتاق مشترک ایران و روسیه، افرادی حضور داشته باشند که با بازار این کشور آشنا باشند. چرا فرد خانه‌دار باید در اتاق مشترک ایران و روسیه باشد؟ وقتی چنین امری در جریان باشد طبیعی است که اتاق مشترک نمی‌تواند اهداف غایی در تجارت و همکاری مشترک را محقق کند. امیدوارم که دولت در این حوزه ورود کند و اجازه ندهد فرصت‌های همکاری بواسطه حضور افراد غیرمطلع از دست برود.
با راه‌اندازی بانک VTB روسیه مشکلات تجار و فعالان اقتصادی حل می‌شود؟
به طور قطع تمام مشکلات حل نخواهد شد، اما قسمتی از مشکلات تجار حل می‌شود. از طرفی رقابت بین بانک VTB و میر بیزنس بانک ایجاد خواهد شد و با این رویه سایر بانک‌های روسیه هم در ایران نمایندگی دایر خواهند کرد.
از چه زمانی موضوع راه‌اندازی بانک VTB روسیه مطرح شد؟
از زمانی‌که دولت سیزدهم مستقر شد، رایزنی برای راه‌اندازی بانک روسیه در ایران آغاز شد و با وجود کشمکش‌هایی که وجود داشت این بانک بزودی کار خود را شروع می‌کند. تمام سازکارهای راه‌اندازی بانک یاد شده فراهم شده است. با اتفاقات جدیدی که رخ داده شاهد تحول در تجارت دو کشور خواهیم بود. بخصوص اینکه راه‌آهن رشت- آستارا در حال انجام است و همچنین راه‌آهن رشت- کاسپین بزودی به مرحله بهره‌برداری می‌رسد. بر این اساس جایگاه ایران تغییر خواهد یافت و کشورمان می‌تواند مرکز معاملات کشورهای عراق، هند، پاکستان و حتی کشورهای حوزه عربی شود و این امر با توجه به جایگاه ژئوپلیتیکی دور از دسترس و انتظار نیست. بر این اساس تا سه سال آینده تجارت ایران به صورت کلی متحول می‌شود.
تصور برخی‌ها این بود که همکاری ایران و روسیه و افزایش مبادلات تجاری در حد یک شعار باقی خواهد ماند. اما وضعیت موجود نشان می‌دهد که دو کشور در مسیر جدید همکاری‌ها قرار گرفتند، نظر شما چیست؟
روابط ایران و روسیه بسیار عمیق و جدی است و دو طرف توسعه مبادلات تجاری و همکاری مشترک را دنبال می‌کنند. قضاوت‌هایی که در برخی رسانه‌ها و فضای مجازی منتشر شده، اشتباه است. عموماً این قضاوت‌ها نشأت گرفته از رسانه‌های غربی است. غربی‌ها به دنبال آن هستند که ایران از جایگاه ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی خود استفاده نکند یا اینکه در این حوزه کمرنگ شود تا خودشان بتوانند سهم بیشتری داشته باشند و شاهد ایران قدرتمند در تغییر قدرت‌های اقتصادی دنیا نباشند. طی 3 تا 5 سال آینده شاهد انقلاب تجاری، اقتصادی، ترانزیتی و... در ایران خواهیم بود.