سامانه یکپارچه عرضه خودروهای داخلی که در دولت سیزدهم فعالیت خود را آغاز کرد، توانست عرضه خودرو توسط شرکت‌های خودروساز را سروسامان دهد و مردم با شرایط بهتری بتوانند خودرو خریداری کنند. اما همچنان شاهد آن هستیم که برخی‌ها با پرداخت پول به افرادی که پلاک فعال ندارند، در طرح‌های فروش خودرو مشارکت می‌کنند. حال برای اینکه فرایند تخصیص خودرو در سامانه یکپارچه عرضه خودروهای داخلی، شفاف شود و سودجویان از این بازار که برای آنها سودهای میلیونی دارد، خارج شوند، ثبت سامانه‌ای معاملات خودرو در نظر گرفته شده است؛ سامانه‌ای که بزودی کار خود را آغاز خواهد کرد. در این خصوص با حسین کاظمی، مدیر پروژه استقرار ثبت سامانه‌ای معاملات خودرو گفت‌و‌گویی انجام دادیم که در ادامه می‌آید.

هدف از ایجاد سامانه ثبت معاملات خودرو چیست؟
این سامانه با چندین هدف مهم و استراتژیک ایجاد شده است؛ یکی از مهم‌ترین دلایل ایجاد سامانه یاد شده، مبارزه با پولشویی است. برای آنکه قانون پولشویی در تمام بخش‌ها اجرایی و از هر گونه عملیات پولشویی جلوگیری شود، وزارت صمت به سمت ایجاد سامانه ثبت معاملات خودرو رفته است. هدف دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد، مدیریت جامع در نقل و انتقال معاملات خودروی کشور است. بر این اساس خودروهایی که از خودروساز خریداری می‌شود، معلوم نیست که روند نقل و انتقال آن چگونه است؛ اینکه خودرویی که یک فرد از کارخانه خریداری و به فرد دیگر واگذار کرده چه مشخصاتی دارد، هیچ اطلاعاتی به صورت یکپارچه موجود نیست و این اطلاعات در مراجع دیگر مانند مراکز تعویض پلاک و شماره‌گذاری خودرو وجود دارد. در چنین فضایی احتمال دارد یک خودرو چندین بار قولنامه‌ای خرید و فروش شود، اما هیچ اطلاعاتی درباره اینکه چه فردی خودرو را خریداری کرده، با چه پولی خریداری شده و... موجود نیست. لذا در سامانه ثبت معاملات خودرو می‌توان مدیریت جامع و مناسب از نقل و انتقال خودرو داشت. قاعدتاً چنین امری فضای خرید و فروش خودرو را روشن و شفاف می‌کند و از سفته‌بازی که در بازار خودرو جریان دارد، جلوگیری می‌کند.
مبحث دیگری که با راه‌اندازی سیستم جامع معاملات خودرو، دنبال خواهد شد، بسترسازی برای اجرای طرح مالیات بر عایدی سرمایه است. این طرح 12 اردیبهشت‌ماه سال‌جاری در مجلس شورای اسلامی تصویب شد و اکنون در شورای نگهبان است. این طرح هر نوع نقل و انتقال املاک، وسایل نقلیه موتوری، طلا، زیورآلات و جواهرآلات و انواع ارز را در کلیه نقاط کشور از جمله مناطق آزاد تجاری و ویژه اقتصادی مشمول مالیات بر عایدی سرمایه (منظور از عایدی سرمایه، مازاد قیمت زمان انتقال دارایی نسبت به قیمت زمان تملک آن است) کرده است.
با ایجاد سامانه ثبت معاملات خودرو ضمن شفاف شدن فرایند خرید و فروش خودرو، می‌توان از نقل و انتقال غیرواقعی، هر گونه فساد احتمالی و فعالیت دلال‌گونه، پیشگیری کرد. وقتی در بانک اطلاعاتی به صورت کامل همه مراحل نقل و انتقال خودرو قید شود، خودروهایی که به صورت قولنامه‌ای و صوری خرید و فروش می‌شود پایان پیدا می‌کند و دیگر سودجویان امکان کلاهبرداری ندارند.
 
در حقیقت با ایجاد سامانه ثبت معاملات خودرو، فرایند خرید و فروش خودرو شفاف می‌شود؟ بارها دیده شده در خرید و فروش به شیوه قولنامه‌ای، افراد متضرر شده‌اند؟
بله. خرید و فروش تمام خودروها باید در سامانه ثبت معاملات خودرو صورت گیرد و عملاً نقل و انتقال خودرو در یک فضای امن انجام می‌شود. بدین جهت مردم با شرایط بسیار بهتر، با خیال آسوده و بدون نگرانی، می‌توانند خودروی مورد نظر خود را خریداری کنند. از سویی باید تأکید کنم که در سامانه یاد شده قراردادهای نقل و انتقال خودرو یکسان می‌شود. دیگر هر فردی به صورت دلخواه و روی یک کاغذ نمی‌تواند قولنامه خرید و فروش خودرو را بنویسد. همه نقل و انتقال‌ها باید روشن و شفاف و طبق اصول قید شده در سامانه باشد.
 طرح یاد شده مانند کد رهگیری است که در حوزه مسکن راه‌اندازی شده است؟
کد رهگیری هم داده خواهد شد تا امکان هر گونه سوء‌استفاده گرفته شود. قرار است از یک تاریخ به بعد که به‌زودی اطلاع‌رسانی خواهد شد، تمام نقل و انتقال‌های خودرو در سامانه معاملات خودرو ثبت شود. بر این اساس از تاریخی که اعلام خواهد شد، تمام افراد موظف هستند اطلاعات خودرویی خود را ثبت کنند. همچنین ضرورت دارد که از سال‌های قبل، فرد خود‌اظهاری کرده و خودروهای قبلی خود را ثبت و عنوان کند که خودروهای قبلی خود را به چه فردی منتقل کرده است. درست است که ما یکسری از اطلاعات را از پلیس و شرکت خودروساز دریافت می‌کنیم، اما خوداظهاری هم به شفافیت نقل و انتقال خودرو کمک خواهد کرد. در چنین شرایطی بانک اطلاعاتی سامانه ثبت معاملات خودرو شفاف می‌شود.
 
سامانه ثبت معاملات خودرو، با سامانه یکپارچه عرضه خودروهای داخلی در یک چهارچوب است؟
در سامانه یکپارچه عرضه خودروهای داخلی، فروش خودرو ادامه خواهد داشت و سامانه ثبت معاملات خودرو به سامانه یادشده لینک می‌شود.
 
با این اتفاق خرید و فروش‌های وکالتی به پایان می‌رسد؟
تمام نقل و انتقال خودروها به هر روش و مدل تنها باید از طریق سامانه ثبت معاملات خودرو انجام شود.
 
در سامانه ثبت معاملات خودرو، چه کسی اطلاعات را درج می‌کند، در حقیقت نهاد بالادستی کدام بخش است؟
یک مرحله خوداظهاری است که مربوط به نقل و انتقال قبل است. اطلاعات از خودروسازان و سایر ارگان‌ها گرفته خواهد شد و در سامانه ثبت می‌شود. برای اینکه نقل و انتقال خودرو به حداقل خطا و سوء‌استفاده برسد، واحدی در نظر گرفته خواهد شد که فرایند نقل و انتقال از طریق آن انجام شود.

آیا این سامانه ضمانت اجرایی دارد؟
معاونت صنایع حمل و نقل وزارت صمت اقدام به راه‌اندازی سامانه ثبت معاملات خودرو کرده است و دستگاه‌های مختلف از جمله قوه قضائیه، وزارت کشور، وزارت امور اقتصادی و دارایی، فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی، سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، بیمه مرکزی جمهوری اسلامی و دستگاه‌های نظارتی در این طرح همکاری دارند. اهداف و برنامه‌های کلی این سامانه در چهارچوب قوانین و مقررات کشور از جمله قانون مبارزه با پولشویی، قانون بودجه سال 1402 کل کشور، قانون مالیات‌های مستقیم و دستورالعمل تنظیم بازار خودروی سواری شورای رقابت اجرا خواهد شد.

تحقق سدسازی برای دلالان خودرو

شعبان فروتن
کارشناس اقتصادی

با توجه به جولان برخی واسطه‌گران و دلالان خودرو که بخشی از آن برگرفته از شرایط حاکم بر تمامی بازارها بوده، همواره سیاستگذاران در پی چاره جویی و سامان بخشیدن بر این بازار بودند و بارها محدودیت‌هایی وضع شد تا بازار خودرو از التهاب فاصله بگیرد. در دولت سیزدهم نیز سیاست‌هایی اتخاذ شد تا وضعیت بازار خودرو به سال‌های قبل از 97 برگردد.
از جمله راهکارهایی که برای آرامش بازار خودرو اتخاذ شد، اعمال محدودیت در شرایط ثبت نام خودرو، یکپارچه کردن روش‌های فروش، کانال‌های عرضه خودرو و عدم امکان واگذاری خودرو تا یکسال بوده است. تا حدودی روش‌های یادشده توانست بازار پرتلاطم این حوزه را مهار کند، اما در ماه‌های اخیر اهمیت آرامش در بازار خودرو برای سیاستگذاران بیشتر شده است و اکنون جلوگیری از فعالیت سوداگران در این بازار، هدف گرفته شده است. بر این اساس از چند هفته پیش سامانه ثبت معاملات خودرویی کشور فعال شد. در این سامانه قرار است  اطلاعات معاملات خودرو تجمیع و بانک اطلاعاتی معتبر در این حوزه ایجاد شود. حال سامانه یادشده می تواند اعتماد و اطمینان را به خریداران و فروشندگان برگرداند و همچنین مرجع قابل استنادی برای نهادهای نظارتی جهت استعلام از صحت و سقم معاملات ایجاد کند.
با شفاف‌سازی در این فرایند، اطلاعات دلالان نیز هویدا خواهد شد و مراجع متولی مانند سازمان امور مالیاتی می‌توانند با سوداگران برخورد کنند. در چنین شرایطی این سؤال ایجاد می شود که آیا واسطه‌گری در بازار خودرو به صرفه خواهد بود؟ به طور قطع خیر، هیچ سودی نخواهد داشت.  با سیاست‌های جدید دولت سیزدهم سوداگران، با تبعات منفی چون قطع یارانه، پرداخت مالیات متناسب با عایدی، محرومیت از برخی امتیازات و... روبه‌رو خواهند شد. با توجه به محرومیت‌هایی که سیاستگذار در نظر گرفته، به نظر می رسد تلاطم در بازار خودرو و تبعات ناشی از آن چنان هزینه‌ای را برای کشور ایجاد کرده که نظام‌های  اجرایی و نظارتی کشور در جهت از بین بردن انگیزه سوداگری در بازار خودرو از هیچگونه اقدامی دریغ نخواهند کرد .