معاون امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور از احیای پوشش گیاهی ضعیف مراتع کشور خبر داد
فقرزدایی از 50 میلیون هکتار مراتع کشور
طرح تحول و احیای پوشش گیاهی و تولید علوفه در ۵۰ میلیون هکتار از مراتع کشور اجرایی می‌شود. طبق گفته معاون امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، اهداف کلی این طرح شامل توانمندسازی و بهبود معیشت بهره‌برداران مرتع و جوامع بومی، بهبود شاخص‌ها و کارکردهای مراتع در مدت اجرای طرح شامل افزایش تولید علوفه، استحصال آب حدود یک هزار و ۴۳۷ میلیون مترمکعب، حفظ خاک و کاهش فرسایش به میزان ۲۶۳ میلیون تن در مدت اجرای طرح و ارتقای بهره‌وری با استفاده از ظرفیت و پتانسیل‌های بالقوه اکوسیستم‌های مرتعی است.
این طرح در حالی اجرایی می‌شود که تابستان سال گذشته «حسن وحید» گفته بود ۵۰ میلیون هکتار از مراتع کشور فقیر است و باید راهکارهایی برای نجات آن در نظر گرفت؛ چرا که معیشت برخی از افراد و بهره‌برداران به مراتع وابسته بوده و باید تمهیدات لازم در این زمینه اندیشیده شود.
در حال حاضر، مساحت ایران ۱۶۴ میلیون هکتار برآورده شده که ۱۳۴,۴ میلیون هکتار از آن عرصه‌های منابع طبیعی شامل ۱۷ میلیون هکتار سطح جنگلی، ۳۲,۶ میلیون هکتار سطح بیابانی و ۸۴,۴ میلیون هکتار مرتع است. اما بهره‌برداری‌های بی‌رویه، خشکسالی و تغییر اقلیم باعث شده تا سطح مراتع ضعیف کشور به ۵۰ میلیون هکتار برسد که یک نقطه خطر برای کشور است.
پایداری منابع آب و خاک
«حسن وحید» معاون امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، مطابق ماده سه قانون جنگل‌ها و مراتع مصوب ۲۵ مردادماه ۱۳۴۶ هرگونه بهره‌برداری از عرصه‌های منابع طبیعی را در قالب طرح دانسته و تأکید می‌کند: آبخیزداری، مدیریت منابع زیستی یک آبخیز با تأکید بر آب، خاک و پوشش گیاهی است؛ به نحوی که به بهترین وجه اهداف مدیریت را برای بهره‌برداری مداوم از این منابع برآورده سازد.
طبق گفته او به ایرنا، مهم‌ترین اثرات اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری در مدیریت آب و خاک شامل کنترل فرسایش خاک به میزان ۹ تن در هکتار، کنترل رسوب، استحصال آب به میزان ۷۰۰ متر مکعب در هکتار، افزایش تولید ۱۲۰ کیلوگرم علوفه در سال، ترسیب کربن بیش از ۳۰ تن در هکتار، افزایش آبدهی قنوات ۱,۵ تا سه برابر و مدیریت سیلاب و کاهش ۷۰ درصدی خسارت سیل است.
«حسن وحید» می‌افزاید: در دهه‌های اخیر فعالیت‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری، نقش مؤثری در بهبود و پایداری منابع آب و خاک، احیای پوشش گیاهی و مدیریت مخاطرات طبیعی در مناطق مختلف کشور داشته و این مهم مورد اقبال عمومی و مسئولان نظام قرار گرفته است.
این مقام مسئول، اقدامات آبخیزداری در بخش مکانیکی را شامل ایجاد بندخاکی، پخش سیلاب، احداث بندهای رسوب‌گیر سنگی ملاتی، گابیونی، خشکه‌چین، بخش بیومکانیکی را شامل سکوبندی، تراس‌بندی، بانکت‌بندی در اراضی شیبدار، عملیات‌های بیولوژیکی را شامل نهالکاری، بذرکاری، کپه‌کاری، علوفه‌کاری و بخش مدیریتی و حفاظتی را شامل تسهیلگری و ترویج آبخیزداری و منابع طبیعی، حفاظت و قرق، مدیریت چرا و ساماندهی چرای دام، دیده‌بانی و اطفای حریق دانست.
بهبود شاخص‌های پایداری آب
او مجموع سطوح مطالعه و اجرای عملیات آبخیزداری در کشور شامل مطالعات تفصیلی – اجرایی را ۴۱ میلیون هکتار دانسته و می‌گوید: اجرای عملیات آبخیزداری در برنامه ششم توسعه با پیش‌بینی ۱۰ میلیون هکتار بوده که تا پایان سال‌جاری۶۳ درصد آن اجرا می‌شود که سطح مطالعه آماده اجرای آن حدود ۱۸ میلیون هکتار است.
معاون امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور می‌افزاید: طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری در مدیریت آب و خاک در سطح ۹۰ میلیون هکتار حوزه باقی مانده، با اعتباری معادل ۷۳۹ هزار میلیارد تومان طی ۱۰ سال اجرا می‌شود که ارزش اقتصادی آن ۳۴۹۳ هزار میلیارد تومان خواهد بود.
«حسن وحید»، اهداف راهبردی و منافع اقتصادی طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری را مدیریت جامع حوزه آبخیز، بهره‌گیری از مشارکت‌های مردمی، نیروهای جهادی، خیران و بخش‌های خصوصی فعال در حوزه‌های آبخیز، بهبود شاخص‌های پایداری آب، خاک، پوشش گیاهی و معیشت ساکنان حوزه‌های آبخیز به منظور ارتقای سطح بهره‌وری و استفاده پایدار از منابع، کنترل عوامل تخریب سرزمین شامل سیل، فرسایش خاک، افت آبخوان‌ها، مقابله با بیابانزایی به منظور ارتقای امنیت غذایی و اجتماعی برمی‌شمارد.
به اعتقاد او، ارزش اقتصادی بازاری اجرای عملیات آبخیزداری حاصل از پنج شاخص مهم کنترل فرسایش، مدیریت رسوب، استحصال آب، افزایش تولید علوفه و کاهش خسارت سیل رقمی افزون بر 3 هزار و ۴۹۳ میلیارد تومان معادل ۷,۴ برابر هزینه مطالعه و اجرای عملیات‌های آبخیزداری است.
کانون بحرانی در 14 میلیون هکتار
معاون امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در عین حال تأکید می‌کند که در حال حاضر مناطق تحت تأثیر فرسایش بادی بالغ بر ۳۰ میلیون هکتار بوده که از این میزان ۱۴ میلیون هکتار به عنوان کانون بحرانی و خسارت‌زا ناشی از فرسایش بادی شناخته شده است.
«حسن وحید» با اشاره به برآورد سالانه بیش از 600 میلیون دلار خسارت وارده بر منابع زیست انسانی از جمله مناطق مسکونی، اراضی کشاورزی، خطوط مواصلاتی، راه‌آهن، تأسیسات صنعتی و همچنین افزایش سالانه حدود یک میلیون هکتار از اراضی تحت تأثیر فرسایش بادی می‌گوید: بر اساس برنامه ششم توسعه، میانگین انجام فعالیت‌های مقابله با بیابانزایی به میزان ۳۰۰ هزار هکتار در هر سال پیش‌بینی شده است. همچنین برنامه 3 میلیون هکتاری کنترل کانونهای بحرانی فرسایش بادی با رویکرد جهادی و با هدف عبور از بحران خشکسالی و ایجاد توازن در مهار و کنترل کانونهای بحرانی فرسایش بادی با اعتباری افزون بر ۱۶ هزار میلیارد تومان تدوین شده است. طبق گفته معاون امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، رویکرد این برنامه مبتنی بر مردمی‌سازی فعالیت‌ها، استفاده پایدار و مؤثر از ظرفیت اجرایی سایر دستگاه‌ها و نهاد‌های مسئول و بهره‌برداری اقتصادی از پتانسیل‌ها، کالاها و خدمات اکوسیستم مناطق بیابانی است.