آیا «ساترا» به دنبال ایجاد رقیبی به نام «رصتا» برای انجمن صنفی VOD است؟
ماجرای سوءتفاهمی به نام «نهاد صنفی خودتنظیم‌گر مشارکتی»!
فاطمه ترکاشوند
روزنامه نگار
اوایل اسفندماه گذشته بود که ساترا به دنبال برگزاری نمایشگاه «رصتا» در حوزه رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر از تشکیل مجمعی به همین نام خبر داد. این خبر هر چند در ابتدا جدی گرفته نشد، اما با آغاز سال جدید و در پی تشکیل جلسات و مهیا کردن مقدمات انتخابات مجمع از سوی ساترا ظرف هفته گذشته، جنجال‌ها پیرامون این خبر افزایش یافت. انتشار بیانیه انجمن صنفی VOD در کنار اظهار نظرات و موضع‌گیری‌های برخی فعالان این حوزه، بازار انتقادها به رصتا را داغ کرد، اما نهایتاً با مشارکت 165 سکو از مجموع 376 سکوی دارای مجوز از ساترا، مجمع مشورتی «رصتا» تشکیل شد. روزنامه ایران در گفت‌وگو با مدیران پلتفرم‌های منتخب در انتخابات این مجمع، این انتقادات را بررسی کرده و به عنوان ناظر بی‌طرف آمادگی خود را جهت بازتاب سایر نظرات اعلام می‌دارد.
ساترا می‌خواهد رقیب خودساخته برای صنف ایجاد کند!
یکی از محورهای اصلی و اولیه این انتقادات، رقابت و جایگزینی رصتا با انجمن صنفی VOD و دخالت در امور صنفی است. در بیانیه اول اردیبهشت‌ماه انجمن صنفی در این باره آمده است: «همچنان مشخص نیست مجموعه ساترا بدون صلاحیت قانونی با چه نیتی به دنبال تشکیل مجموعه رصتا و مداخله در امور صنفی و انجام وظایف تصریح‌شده برای بخش خصوصی است.»
مجتبی توانگر، رئیس کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس نیز چهارم اردیبهشت‌ماه در ادامه این انتقاد با انتشار نامه‌ای سرگشاده خطاب به وزیر کشور این انتقاد را مطرح کرده و نوشته بود: «در جدیدترین تحرکاتی از این جنس فشارها، سازمان صداوسیما همه تلاش خود را بر آن نهاده که در کنار نهاد غیرقانونی ساترا، یک نهاد به اصطلاح صنفی، با حضور شرکت‌هایی که برای آنها مجوز صادر کرده است، ایجاد نماید. متأسفانه وضعیت مجوزدهی جهت تشکیل این نهاد به اصطلاح صنفی به گونه‌ای است که برخی از این پلتفرم‌ها به اندازه انگشتان دو دست کاربر فعال ندارند و سازمان صداوسیما به دنبال انتخاب افرادی است که حتی تخصص و تجربه چند ماه اداره یک VOD فعال را نیز نداشته‌اند.»
مشارکت پلتفرم‌های بزرگ غایب در رأی‌گیری رصتا
اما شکل‌گیری این تلقی که بعدها از سوی فعالان سوءتفاهم خوانده شد در اظهارات اولیه مدیران ساترا ریشه داشت. سعید مقیسه در یکی از موضع‌گیری‌های خود در این رابطه در پاسخ به انتقادات مهدی عسگرپور، دبیر انجمن صنفی و مهدی کوهیان، حقوقدان حوزه رسانه از مجمع رصتا با عنوان «نهادی صنفی با رویکرد خودتنظیم‌گری مشارکتی در حوزه صوت و تصویر فراگیر با عضویت، حضور و مشارکت تمام رسانه‌های دارای مجوز از ساترا» یاد کرده بود.
با این همه رأی‌گیری رصتا آخر هفته گذشته انجام شد و نتایج این انتخابات که روز شنبه منتشر گردید، نشان داد که اگرچه سه پلتفرم اصلی بازار، به عنوان کاندیدا در این مجمع شرکت نداشته‌اند اما طبق اطلاعات «ایران»، با توجه به روش رأی‌گیری الکترونیکی رصتا، مشارکت در این انتخابات از سوی آنها صورت گرفته است.
چرا باید با خودمان رقابت کنیم؟
آرش دارابیان مدیر سکوی «اپیزود» یکی از افرادی است که به عنوان عضو اصلی مجمع رأی آورده است. او در گفت‌وگو با «ایران» درباره این انتقاد که ساترا به عنوان ایجاد یک رقیب صنفی خودساخته برای انجمن صنفی است، ضمن توضیح درباره تهیه اساسنامه در موضوعات غیرصنفی و تأکید بر اینکه رصتا فقط یک مجمع مشورتی است، می‌گوید: «قرار نیست این مجمع جایگزین یا رقیب انجمن باشد. اینجا قرار است شورایی داشته باشیم تا بخشی از کارهایی را که ساترا دارد به خود اعضا محول کنیم. این یکی از کارهای ماست. باید برای تک‌تک این وظایف، رأی بگیریم و اساسنامه بنویسیم و مصوبه بگذرانیم. اما بخش اصلی کار مجمع این است که بخشی از وظایف ساترا را برون‌سپاری کند تا خود اعضا بتوانند آن را مدیریت کنند. مثلاً بخشی از پایش محتوا یا تصمیم‌گیری درباره اینکه بندهای حمایتی ساترا شامل کدام دسته از VODها بشوند.»
مهران ده‌نمکی مدیر پلتفرم «آریو» هم معتقد است، مدیران ساترا همواره تأکید کرده‌اند که این مجمع قرار نیست به حوزه‌های صنفی ورودی داشته باشد. او می‌گوید: «ما طی جلساتی که با مهندس مقیسه داشتیم، تصریح کردند که رصتا هیچ برنامه‌ای برای تبدیل شدن به صنف یا دخالت در اقدامات صنفی را ندارد و ما هم نمی‌خواهیم رقیب خودمان در صنف شویم.»
مشارکت و مشورت در تصمیم‌سازی که مهم‌تر است!
سامان مرادحسینی، کارگردان و تهیه‌کننده فیلم و مدیر 3 سکوی «روستا تی‌وی»، «شهر تی‌وی» و «ITTV» هم معتقد است، در اهداف مجموعه هیچ اشاره‌ای به مسائل صنفی نشده و هدف مشورتی مجمع رصتا در حوزه تصمیم‌سازی برای آینده VODها، اهمیتی بالاتر و جدی‌تر دارد که به قدر کافی مسئولیت آن را بزرگ می‌کند. او می‌گوید: «اهداف مجمع را مرور کنید، هیچ اسمی از موضوعات صنفی نیامده و ساختار آن هم اصلاً ساختار صنفی نیست. آقای مقیسه هم گفتند ما از وزارت کشور استعلام گرفتیم و وزارت کشور هم اصلاً این مجمع را صنفی ندانسته است بلکه وظیفه آن اقدامات شورایی در حوزه‌های راهبردی است. این موضوع اصلاً اشکال قانونی هم ندارد.»
سکوهای شرکت‌کننده در انتخابات رصتا معتقدند که این مجمع برای مشورت دادن به ساترا در حوزه‌های مربوط به زیرساخت‌های قانونی و مسائل حکمرانی رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر تشکیل شده و قرار نیست با صنف خودش رقابت کند. دارابیان ضمن تأکید بر اینکه خود او همزمان عضو صنف است و با اعضای دیگر ارتباطی دوستانه و مستمر دارد، تصریح می‌کند: «اگر رقیب یا جایگزین انجمن صنفی بود لااقل من یکی اصلاً شرکت نمی‌کردم.»
ترس ناشی از بی‌اعتمادی را کنار بگذاریم و تعامل کنیم
مدیر پلتفرم آریو با رد انتقادات، هدف رصتا را کمک به توسعه اکوسیستم می‌داند و می‌گوید: «این نگرشی که ایجاد شده کاملاً اشتباه است و مسیر ما از تعامل می‌گذرد. این تعامل مستلزم این است که دوستان با هم گفت‌وگو کنند و هدف‌شان کمک به حل مسائل باشد. اعضای انجمن دوستان ما هستند و در پروژه‌های مختلف یکدیگر را می‌بینیم و با هم همکار هستیم. باید این جنگ دورادور را کنار بگذاریم و کمک کنیم تا این اکوسیستم به بهترین نحو شکل بگیرد و پیش برود.»
مدیر روستا تی‌وی تصریح می‌کند: «من فکر می‌کنم این اتفاق عادلانه‌ترین و سنجیده‌ترین اقدام در این حوزه بود و هر جایگزین دیگری می‌توانست بدتر از این حالت باشد. من از مدیران ساترا تشکر می‌کنم که این فضا را باز کردند و فکر می‌کنم انصاف در این مسأله رعایت شده است. تصور من این است که ساترا انعطاف‌پذیر است و آنها هم رفت‌وآمد دارند و موضوعات را به بحث می‌گذارند، اما احساس می‌کنم تمام این اتفاقات به علت وجود یک ترس مبهم است که مثلاً ساترا می‌خواهد کار صنفی انجام دهد. اما این ترس ناشی از بی‌اعتمادی است که باید ترمیم شود. برخی از دوستان ما هستند که باید این ترس را از خودشان دور کنند و ترس از جایگزینی رصتا به جای صنف را کنار بگذارند.»
اعضای صنف مخالفتی با حضور در رصتا نداشتند
مدیر اپیزود همچنین می‌افزاید: «ما اصلاً صنف عجیب و غریب و بزرگی نیستیم. همدیگر را می‌شناسیم و می‌بینیم و آنقدر با هم دوست هستیم که همدیگر را به اسم کوچک صدا کنیم. به نظرم اگر دلخوری‌ای وجود داشت دست‌کم تماس می‌گرفتند و مخالفت‌شان را به گوش ما می‌رساندند. اما این کار را هم نکردند. جهت اطلاع بگویم در دوره انتخابات قبلی انجمن صنفی من در هیأت رئیسه هم بودم. در انجمن کمیته‌ای به نام توسعه بازار داریم که بنده رئیس همان کمیته هم هستم. قرار نیست در رصتا چیزی بسازیم که با خودمان رقابت کنیم. آنجا خانه ماست.»
مجمع مشورتی ساترا می‌توانست انتصابی باشد و نه انتخابی!
مرادحسینی ضمن تقدیر از ابتکار عمل ساترا برای گزینش اعضای مجمع به صورت انتخابی و نه انتصابی، توضیح می‌دهد: «هر سازمانی می‌تواند افراد یا انجمن‌هایی را به عنوان شوراهای مشورتی انتخاب یا اساساً انتصاب کند. ببینید نکته این است که ساترا می‌توانست اصلاً این مجمع را به صورت انتصابی فعال کند و بگوید این پلتفرم‌هایی که دوست دارم، مشاور من در این حوزه‌ها هستند. بالاخره هر مدیری در این کشور مشاورانش را خودش انتخاب می‌کند و ایراد قانونی هم ندارد. اما ساترا تصمیم گرفت این فرایند را به رأی بگذارد و انتخابات را هم در میان خود پلتفرم‌ها برگزار کند.»
ساترا زیرساخت‌های قانونی‌اش را برای تشکیل رصتا تقویت کند
دارا بیات درباره تفاوت کار صنفی در انجمن با کارهای مشورتی در رصتا توضیح می‌دهد: «انجمن صنفی قرار است کارهای صنفی انجام دهد، اما در مجمع قرار است به ساترا کمک کنیم تا یک سری وظایف قانونگذاری انجام دهد و به نوعی در فرایند تنظیم‌گری مشارکت کنیم و بستر خودتنظیم‌گری ایجاد شود. این چیزی است که اصلاً در دایره فعالیت‌های انجمن صنفی قرار نمی‌گیرد. البته این اتفاق اماواگرهایی دارد، مثل اینکه ساترا باید بتواند ضوابط و زیرساخت‌های خودش را از لحاظ قانونی تنظیم و محکم کند. چون هنوز در این زمینه سؤالاتی وجود دارد، مثل اینکه آیا ساترا اساساً حق دخالت در این حوزه را دارد و اصلاً وجودش قانونی هست یا نه. اول باید این مسائل، حل و شفاف شود و بعد از آن در این قسمت‌ها هم قوانینی که مصوب می‌کنیم به اجرا دربیاید و به نفع همه طرف‌های ذی‌نفع و ذی‌حق باشد.»
سیاست‌های بیانی غلط، سوءتفاهم را دامنه‌دار کرد
ده‌نمکی اما بخشی از سوءتفاهم‌های پیش‌آمده را ناشی از سیاست‌های بیانی اشتباه ساترا و اطلاع‌رسانی نادرست می‌داند و توضیح می‌دهد: «فضاسازی‌هایی که ایجاد شد و بخشی از آن به سیاست‌های بیانی اشتباه دوستان ساترا برمی‌گشت، این مسأله را با این چالش‌ها روبه‌رو کرد. اما از ابتدا هم قرار بود رصتا را به عنوان مجمع مشورتی در حوزه‌های راهبردی برای ساترا ببینیم. این مجمع مشورتی می‌تواند در شوراهایی که ساترا در حال تشکیل آنهاست کمک‌رسان باشد و این کمک‌رسانی نه تنها برای اعضای آن می‌تواند مفید باشد بلکه برای سایر دوستانی که در انجمن حضور دارند هم کمک‌رسان باشد.»مرادحسینی هم بر امر صحه می‌گذارد و معتقد است: «باید این سوءتفاهم را که در جاهایی هم به نارسایی اطلاع‌رسانی بازمی‌گردد، حل کنیم. اتفاقاً بخشی از وظیفه مجمع هم همین است که برای کارهای خود شورای اطلاع‌رسانی داشته باشد تا این مسائل پیش نیاید.»