ارزیابی مراکز مطالعات اسرائیل از توافق ایران و عربستان
بازدارندگی محور مقاومت
توافق ایران و عربستان با وجود گذشت بیش از یک ماه اما هنوز هم کانون بررسی محافل و مراکز مطالعاتی غربی و اسرائیلی است. در این بین در مراکز مطالعات اسرائیل تحلیل‌ها و ارزیابی‌های مختلفی از علت این توافق بیان شده است. اینکه ایران از چه موضعی توافق کرده است و اساساً این توافق چه دستاوردی برای ایران خواهد داشت. مرکز مطالعات امنیت ملی اسرائیل در مقاله‌ای به ارزیابی توافق ایران و عربستان پرداخته است. این مرکز در مقاله خود می‌نویسد: «جمهوری اسلامی در ماه‌های اخیر دو روند موازی جنگ و صلح را طی کرده است؛ از یک سو با کشورهای عربی سنی که قبلاً با تهران خصومت داشتند به توافقات جدیدی دست یافته و از سوی دیگر با تقویت محور مقاومت و افزایش اعتماد به نفس ایران برای فعالیت علیه اسرائیل خود را وارد مرحله جدیدی کرده است.»
این توافق برای اسرائیل چه معنایی دارد؟
ایران در حال حاضر بر دو فرایند متضاد منطقه‌ای متمرکز است؛ از یک سو، بتدریج روابط خود را با کشورهای عربی و با تأکید ویژه بر کشورهای حاشیه خلیج فارس و در درجه اول عربستان سعودی بهبود می‌بخشد، از سوی دیگر، تضاد شدیدی بین محور مقاومت تحت حمایت ایران و اسرائیل وجود دارد. در حالی که واضح است ابتکار عمل برای دور اخیر تشدید تنش در مرزهای شمالی و جنوبی اسرائیل مستقیماً به ایران مرتبط نبود، بلکه بیشتر به تحولات جبهه فلسطین، بویژه تنش‌ها در اماکن مقدس مربوط می‌شد، اما شکی نیست که ایران از افزایش هماهنگی بین اعضای مختلف محور مقاومت و تشدید تنش چندجانبه برای تشدید فشار بر اسرائیل استفاده می‌کند.
مرکز مطالعات امنیت ملی اسرائیل در ادامه می‌نویسد:«طی چند ماه گذشته و با شدت بیشتری در هفته‌های اخیر، ایران روابط دوجانبه خود را با کشورهای عربی سنی بویژه کشورهای حاشیه خلیج فارس ارتقا داده است. تجدید روابط با عربستان سعودی با میانجیگری چین در ماه گذشته بویژه در این زمینه قابل توجه است. اندکی پس از اعلام این توافق، وزرای خارجه دو کشور در پکن نشستی برگزار کردند. در نتیجه از رئیس‌جمهور ایران برای بازدید از ریاض در آینده دعوت شده است و تیم‌های فنی دو کشور دیدارهای متقابلی داشته‌اند تا زمینه را برای بازگشایی نمایندگی‌های دیپلماتیک فراهم کنند.» علاوه بر این، عمان مذاکرات میانجیگری میان هیأتی از ریاض و جنبش حوثی در یمن را با امید به دستیابی به توافقی برای پایان دادن به تهاجم چند ساله سعودی به یمن از سر گرفته است. در همین حال، ایران همچنین در حال مذاکره با بحرین است و از سرگیری روابط دیپلماتیک بین دو کشور محتمل به نظر می‌رسد. زمانی که این اتفاق بیفتد، ایران روابط خود را با همه کشورهای حاشیه خلیج فارس تجدید خواهد کرد.
واکنش جهان عرب به توافق ایران و عربستان
روند بهبود روابط ایران و جهان عرب به کشورهای حاشیه خلیج فارس محدود نمی‌شود. طبق گزارش‌ها، در ماه‌های اخیر، ایران به دنبال بهبود روابط با مصر و اردن بوده است که برای چندین سال سطح نسبتاً پایینی را حفظ کرده‌اند. در اوایل آوریل، رویترز بر اساس ادعاهای داخل وزارت گردشگری مصر گزارش داد که قاهره بزودی به گروه‌های سازماندهی شده از گردشگران ایرانی اجازه می‌دهد تا برای بازدید از سینا روادید دریافت کنند و در مرحله بعد اجازه دسترسی به بخش‌های بیشتری از این کشور را داشته باشند. اردن و مصر از توافق ایران و عربستان سعودی استقبال کرده و ابراز امیدواری کردند که این توافق به افزایش امنیت و ثبات در سراسر منطقه کمک کند. گزارش‌های جهان عرب همچنین حاکی از آن است که عراق در تلاش‌های میانجیگری میان ایران، مصر و اردن مشارکت دارد.
جنگ نامتقارن ایران علیه اسرائیل
این مرکز در ادامه در مورد جنگ نیابتی ایران علیه اسرائیل می‌نویسد: «تشدید وضع امنیتی در اسرائیل در اطراف قدس و حملات لبنان و سوریه با رضایت زیادی در ایران همراه بود. واکنش‌های اسرائیل در نوار غزه و لبنان توسط رسانه‌های تحت کنترل ایران به عنوان شاهدی بر ناتوانی آینده این رژیم در مقابله با حملات موشکی همزمان در چند جبهه، بویژه با توجه به بحران سیاسی داخلی در این کشور، به تصویر کشیده شد. سلسله حوادثی که شامل تشدید تنش اخیر در مرزهای اسرائیل، با قدس و حماس و تشدید اوضاع در غزه، لبنان و بلندی‌های جولان و به دنبال آن حملات اسرائیل در سوریه به اهداف ایرانی، این سؤال را مطرح می‌کند که تا چه حدی تحرکات مختلف در جبهه‌های مختلف بین اعضای محور مقاومت با محوریت حزب‌الله و ایران هماهنگ شده است؟»در سال‌های اخیر، ایران تلاش‌های فزاینده‌ای برای بهبود قابلیت‌های استراتژیک خود در برابر اسرائیل، از جمله با نیروهای نیابتی منطقه‌ای‌اش، برای دستیابی به پاسخی بهتر به فعالیت‌های تشدیدشده اسرائیل علیه اهداف ایرانی در سوریه و در خود ایران انجام داده است. علی‌رغم حملات اسرائیل، ایران به ارسال سلاح و مهمات به سوریه و حزب‌الله از مسیرهای مختلف ادامه می‌دهد.
این مرکز در ادامه در مورد سازماندهی محور مقاومت توسط ایران می‌افزاید: «ایران و گروه‌های نیابتی آن از این موقعیت ایجاد شده نهایت استفاده را می‌کنند و آن را فرصتی برای برقراری تعادل بازدارندگی جدید با اسرائیل می‌دانند. سفرهای اخیر اسماعیل هنیه، رئیس سیاسی حماس و زیاد النخاله، دبیرکل جهاد اسلامی فلسطین در بیروت برای دیدار با نصرالله و همچنین سفر فرمانده سپاه قدس به دمشق و احتمالاً بیروت گواه آن است. حتی اگر این حوادث حاصل هماهنگی ایران نبوده و توسط تهران سازماندهی نشده باشد، تا آنجا که به جمهوری اسلامی مربوط می‌شود، آنها یک تحول خوشایند هستند که می‌توانند به آن اجازه دهند تا هرگونه رویارویی آینده با اسرائیل را به یک رویارویی چندجانبه دشوار و چالش‌برانگیز بسط دهد. این ارزیابی ایران می‌تواند اعتماد تهران را تقویت کند که می‌تواند با موفقیت بیشتری با جنگ علیه اسرائیل مقابله کند و می‌تواند به تمایل ایرانی‌ها و نیروهای نیابتی آنها برای اتخاذ رویکرد تهاجمی‌تر در قبال اسرائیل سرعت بخشد.»
نکته اصلی این است، در حالی که ایران برای بهبود روابط خود با کشورهای عربی بویژه در حوزه خلیج فارس تلاش می‌کند، تنش آشکار و مداومی بین اسرائیل و ایران و شرکای آن در محور مقاومت تشدید شده است و در عین حال، افزایش هماهنگی بین اعضای محور در بالاترین سطح برقرار است. این هماهنگی پیش از این در عملیات سیف القدس در ماه مه 2021، زمانی که اتاق فرماندهی مشترک برای ایران، حزب‌الله، حماس و جهاد اسلامی فلسطین در بیروت ایجاد شد، مشهود بود.
اسرائیل باید توجه داشته باشد، تا آنجا که به تهران مربوط می‌شود، محور مقاومت به معنای وسیع آن و در چهارچوب یک جنگ جامع منطقه‌ای، شبه‌نظامیان حامی ایران در عراق و حوثی‌ها در یمن را نیز شامل می‌شود که از قابلیت‌های نظامی پیشرفته‌ای برخوردارند. شاید همین کاهش تنش‌ها بین ایران و همسایگان عرب آن است که فرصتی را برای تهران فراهم می‌کند تا توانایی‌های خود را در برابر اسرائیل بهبود بخشد و بازدارندگی استراتژیک خود را ارتقا دهد.