آیا انتخابات ترکیه چهره سیاسی آن را تغییر خواهد داد؟
کارت‌های اردوغان هنوز در جیب اوست
علی حیدری
کارشناس مسائل ترکیه
شاید بتوان یکی از مهم‌ترین اتفاق‌های منطقه در سال 2023 را انتخابات ترکیه خواند که ممکن است ریل اداره این کشور را بعد از دو دهه تغییر دهد و سوزنبانی جدید، رشته امور آن را به دست گیرد.
24 اردیبهشت ماه رقابت انتخاباتی ریاست جمهوری و پارلمانی در ترکیه برگزار می‌شود که در آن دو جریان قدرتمند شانس اصلی گرفتن صندلی ریاست جمهوری و کرسی‌های پارلمانی را در طالع خود می‌بینند؛ یکی جریان حاکم فعلی در ترکیه که عبارت است از: حزب عدالت و توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان و حزب حرکت ملی به رهبری دولت باغچلی به همراه چند حزب اقماری کوچک که روی هم، ائتلاف جمهور را شکل داده‌اند و دیگری ائتلافی متشکل از احزاب جمهوریت خلق به رهبری کمال قلیچدار اوغلو، خوب به رهبری مرال آکشنر، جهش و دموکراسی به رهبری علی باباجان، آینده به رهبری احمد داوود اوغلو، سعادت به رهبری تمل کاراملا اوغلو و دموکرات به رهبری گلتکین اویسال که نام خود را ائتلاف ملت گذاشته است.
رجب طب اردوغان رئیس جمهور فعلی به عنوان نامزد ائتلاف جمهور در این رقابت شرکت خواهد کرد و کمال قلیچدار اوغلو نیز از سوی ائتلاف ملت حضور خواهد داشت. در کنار این دو، البته دو رقیب دیگر نیز حضور دارند که عبارتند از: محرم اینجه رهبر حزب مملکت و سینان اوغان از سوی ائتلاف آتا.
وضعیت رقابت‌ها
طی 20 سال گذشته حزب حاکم تا به این حد به سقوط نزدیک نبوده زیرا تورم افسار گسیخته در ترکیه در دو سال گذشته که به صورت رسمی تا 80 درصد اعلام شده اما به صورت غیررسمی بیش از 150 درصد بوده، مردم را در تنگنای سخت اقتصادی قرار داده است. از سوی دیگر، زلزله‌های 7.5 ریشتری در 10 استان جنوب شرقی ترکیه که منجر به خرابی‌ها و خسارات دهشتناکی شده(بیش از50 هزار کشته و 120 میلیارد دلار خسارت)، کام مردم خسته از گرانی‌ها را تلخ‌تر کرده زیرا بخشی از این خرابی‌ها و از دست دادن‌ها را ناشی از فساد در بدنه حزب حاکم و ساخت بناهایی غیر ایمن توسط پیمانکاران نزدیک به دولت می‌دانند. همین امر باعث شد، در فاصله دو تا سه هفته بعد از این زلزله که در بهمن ماه رخ داد، فاصله آرای دو حزب به بیش از 10 درصد به پیشتازی قلیچدار اوغلو برسد. با وجود این در یک ماه گذشته وضعیت کمی متفاوت شده و با اقداماتی که اردوغان و دولت انجام داده فاصله دو طرف به هم نزدیک‌تر شده است.
رئیس جمهور ترکیه که بیش از 20 سال است قدرت را به اشکال مختلف در دست دارد به خوبی با الفبای سیاست در این کشور آشناست و می‌داند چه اقداماتی برای افزایش محبوبیت خود انجام دهد. بر همین اساس، رونمایی از همه دستاوردها و موفقیت‌های دولت در 5 سال گذشته به یک ماه آخر دولت احاله شد تا با استفاده از موجی که به راه افتاده بتوان در انتخابات پیروز شد. دستاوردهایی از جمله رونمایی از خودروی ملی توگ، به پرواز درآمدن جت بدون سرنشین کیزیل الما، خروج جنگنده ملی از آشیانه، به آب انداخته شدن بزرگترین کشتی جنگی ترکیه و نیز شروع استخراج گاز از دریای سیاه از جمله اقداماتی بود که تلاش دارد سبد رأی حزب حاکم را در روز 24 اردیبهشت پر کند و «رئیس» را مجدداً بر مسند امور بنشاند.
اقدامات ائتلاف اپوزیسیون
اگرچه فاصله آرای دو رقیب طی هفته‌های گذشته کاهش یافته اما قلیچدار اوغلو نیز تلاش دارد همچنان برتری خود را تا روز انتخابات، ولو برای چند درصد حفظ کند تا میراث مصطفی کمال آتاتورک را بعد از سال‌های طولانی به قدرت برساند. او در این مسیر به صورت مستمر و مرحله به مرحله برنامه‌های خود برای اقشار مختلف را ارائه داده و همچنان دنبال می‌کند. او در کلیپ‌های منتشر شده تبلیغاتی، یک‌روز با کشاورزان سخن می‌گوید، روز دیگر با خانواده‌ها و مشکلات آشپزخانه را به میان می‌کشد، روزی معلمان را طرف سخن خود می‌کند و روز دیگر جامعه 20 میلیونی کردها را خطاب قرار می‌دهد تا بتدریج همه اقشار هدف را قانع کند که برای تغییر به او، برنامه‌ها و ائتلافش رأی دهند.
فاکتورهای تعیین‌کننده در انتخابات
در سپهر سیاسی ترکیه هر یک از دو ائتلاف به صورت سنتی سبد آرای خود را دارد که معمولاً با چند درصد بالا و پایین جایگاه مشخص خود را دارند. با وجود این، سه جریان تأثیر‌گذار و اصلی در این دور از انتخابات هستند که می‌توانند تکلیف پیروز میدان را روشن کنند و هر یک از دو رقیب برای این سه مؤلفه برنامه‌هایی دارند که عبارتند از: آرای خاکستری: این گروه شامل قشری می‌شود که تمایلی به انتخاب مجدد اردوغان به دلیل وضعیت چند سال اخیر را ندارد اما در انتخاب قلیچدار اوغلو هم تردید داشته و ترجیح می‌دهد که رأی ندهد. این گروه هنوز به تصمیم قطعی نرسیده است.
آرای نسل «زد»: نسل زد یا رأی اولی‌ها، جوانانی هستند که 20 سال پیش و سختی‌های آن دوره را ندیده و در فضای حاکمیت حزب عدالت و توسعه رشد و نمو داشته‌اند و امروز به‌دنبال تغییر هستند. قلیچدار اوغلو اقبال بیشتری برای همراه کردن آنها با خود دارد اما اردوغان هم برنامه‌های انتخاباتی برای این گروه در نظر گرفته و گفت‌و‌گوهای مستمری با آنها را ترتیب داده و می‌دهد.
کردها: این گروه در حال حاضر بیش از 20 درصد آرا را در اختیار دارد که حدود 12 تا 15 درصد آن در اختیار حزب دموکراتیک خلق‌هاست. این حزب میانه خوبی با جریان حاکم و رجب طیب اردوغان ندارد و حزب حاکم نیز از آن به عنوان دنباله گروه تروریستی پ‌ک‌ک نام می‌برد و رهبر سابق آن صلاح‌الدین دمیرتاش در زندان به سر می‌برد. اگرچه حزب حرکت ملی به صورت رسمی از ائتلاف ملت حمایت نکرده و در این ائتلاف جای نگرفته است، اما گفت‌و‌گوهای زیادی بین رهبران این حزب و قلیچدار اوغلو انجام گرفته و آنها به صورت غیررسمی از این نامزد حمایت می‌کنند. رهبر سابق و زندانی این حزب نیز به صورت آشکار بارها اعلام کرده که برای مقابله با تداوم حضور اردوغان باید به قلیچدار اوغلو رأی داد که این موضوع کار را برای«طیب بیگ» سخت‌تر می‌کند.
جمع‌بندی
اگرچه تا برپایی انتخابات زمان کمی باقی مانده و آرای ائتلاف ملت به رهبری کمال قلیچدار اوغلو از اردوغان بالاتر است اما توجه به چند نکته مهم لازم است: برای پیروزی در انتخابات باید 1+50 درصد از آرا کسب شود و هنوز هیچ یک از دو رقیب به این اندازه نرسیده‌اند؛ اردوغان تلاش دارد با رشد تدریجی سبد آرای خود، انتخابات را به دور دوم بکشد تا بتواند با فرصت مهیا شده در آن زمان، پیروزی را نصیب خود کند؛ فضای سیاسی در ترکیه بسیار سیال و پویاست و تا چند روز مانده به انتخابات نمی‌توان به قطع گفت کدام طرف پیروز میدان است زیرا فاصله آرا نزدیک بوده و رئیس‌جمهور فعلی ترکیه نیز با استفاده از امتیازات دولت مستقر و کارت‌هایی که به تدریج در حال رو کردن است، تلاش دارد برای سومین دوره نیز بر صندلی ریاست جمهوری «آک سارای» تکیه زند.