مهسا قوی‌قلب
خبرنگار

 
چندی پیش خبری منتشر شد مبنی بر اینکه مصرف ماده مخدر «گل» در کشور تنها در طول یک دهه از رتبه 6 و 7 به 3 رسیده، حالا چند سالی است که تمایل رده سنی نوجوان و جوان به مصرف موادی مانند «گل» و این اواخر «ماشروم» یا همان قارچ بیشتر و این امر مسبب صعود نرخ مصرف شده و پس از تریاک و شیشه، گل در جایگاه سوم قرار گرفته است. بر اساس آخرین آمارهای اعلام شده از سوی ستاد مبارزه با مواد مخدر، میانگین سن اعتیاد در کشور 24 سال است که در مقایسه با میانگین دنیا، شرایط بهتر اعلام شده است اما با این همه مصرف مواد مخدر اثرات زیانباری را به دنبال دارد و همین رقم نیز باید کاهش یابد، چرا که امروز گروه‌های سنی جوان بیشتر در معرض تهدید قرار دارند. ‌بر اساس آمار دیگری که منتشر شده، مصرف تریاک با 50 درصد همچنان در رتبه اول قرار دارد و شیشه 12 درصد و میزان مصرف گل نیز 9 درصد است. البته چند سال پیش خبرها حاکی از آن بود که در برخی کشورها مصرف این ماده مخدر تحت شرایطی آزاد شد. چرا که مسئولان آن کشورها معتقدند، مصرف این ماده جنبه تفریحی دارد اما به گفته کارشناسان از زمانی که قبح‌زدایی در مصرف صورت گرفت، مصرف این ماده مخدر در جهان بالا رفته و از طرف دیگر میزان  HTC (ماده روانگردان) موجود در گل نیز افزایش یافته است به طوری که مثلاً در امریکا در سال 1995 میزان HTC موجود در گل حدود 4 درصد بوده و در سال 2005 به 16 درصد رسیده است که این مهم بیانگر این است که بازار روانگردان بیشتری را می‌طلبد. این در حالی است که مصرف گل در برخی کشورها پزشکی بوده و با تجویز پزشک به شکل دارو مصرف می‌شود و در برخی کشورها مانند کشور هلند مصرف تفریحی داشته و مصرف آن بر اساس قوانین و چهارچوب‌های تعیین شده آزاد است، در امریکا نیز مصرف پزشکی و تفریحی گل در 13 ایالت قانونی شده است.
دکتر ایمان نظری، کارشناس اداره کل درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر درباره جهش الگوی مصرف این ماده مخدر به رتبه 3 به «ایران» می‌گوید: دلایل متعددی در افزایش مصرف گل وجود دارد. مصرف تریاک و هروئین به دهه‌های قبل از انقلاب باز می‌گردد، حتی آن زمان در کشور ما کشت هم می‌شده و طبیعی است که الگوی مصرف در آن دوران تریاک باشد. قبل از انقلاب و اوایل انقلاب در حوزه مواد مخدر، مصرف کردن، شکلی تخریبی پیدا کرد و مصرف هروئین که الگوی استنشاقی و تزریق داشت وفور یافت. مهاجرت و در ادامه مسائلی نظیر جنگ و رشد جمعیت و عوامل و ملاحظات دیگر همگی سبب شد که شیوع موادمخدر افزایش پیدا کرده و مصرف هروئین در کنار مصرف تریاک، چه قبل از انقلاب و چه بعد از آن اپیدمی بالایی پیدا کند. این عوامل همگی نیازمند چاره‌اندیشی بودند. از این رو دستگاه‌ها و حوزه‌هایی که در امر سلامت اجتماعی و بهداشت روان جامعه مانند وزارت بهداشت، سازمان بهزیستی و ستاد مبارزه با مواد مخدر دخیل هستند، سیاستگذاری‌هایی لحاظ کردند که از شیوع اعتیاد کاسته شود ولی عواملی مانند مهاجرت به شهرهای بزرگ باعث شد جنگ یا کارزاری در برابر سیاست‌هایی که بر اساس WHO (سازمان بهداشت جهانی) یا آن چیزی که در کشور ما لحاظ می‌شده، در خصوص بهداشت و شیوع مواد مخدر به وجود آید و نتایج دلخواه حاصل نشود، در عین حال در برخی حوزه‌ها موفقیت‌هایی به دست آوردیم.
به گفته او، در دهه 80 مصرف به شکل تزریقی درآمد و گسترش مصرف هروئین به شکل تزریقی را شاهد بودیم. دو ماده دیگر با نام‌های نورجیزک و تمجیزک هم که جزو مواد مخدر بودند و در ابتدا برای ترک اعتیاد تجویز می‌شدند اما در ادامه ثابت شد که خود اعتیادآور هستند، رواج پیدا کرد. با افزایش ترس از مصرف تزریق به دلیل بالا بردن آمار مرگ و میر و ازدیاد بیماری‌های مقاربتی همچون ایدز و بیماری‌های عفونی، مداخلات خوبی از طرف سازمان‌های مسئول انجام شد و مداخلات سبب شد، الگوی مصرف تغییر کند و خوشبختانه شکل تزریقی کاهش یافت. همزمان مقرراتی که در مرزها حاکم بود نیز باعث شد در مقطعی مصرف تریاک و هروئین کم شود اما این امر سبب شد که مصرف شیشه بالا برود و در یک مقطعی هم مصرف کراک بالا رفت اما با مداخلات جدید صورت گرفته بار دیگر الگوی مصرف تغییر کرد و این بار شیوع مصرف گل افزایش یافت. از دیگر سو، این باور درباره مصرف این ماده مخدر وجود دارد که گل اعتیادآور نیست، خماری ندارد و ترک راحتی هم دارد، نام‌های خیابانی که روی خانواده کانابیس‌ها می‌گذارند مانند گل، پنیر و نام‌های زیبای دیگر و مهم‌تر از همه نسل جوانی که در دهه 70 به بعد مصرف این ماده را تجربه می‌کردند، سبب شد ذائقه نسل جوان تغییر کند.
نظری در ادامه با اشاره به نقش قاچاقچیان در افزایش مصرف گل، توضیح می‌دهد: در کنار تمامی موارد یادشده، نقش قاچاقچیان هم بسیار پررنگ است، این افراد سعی دارند اقتصاد پویای خود را حفظ کنند و سعی می‌کنند با کاهش فروش یک ماده، جنس دیگری را جایگزین کنند. همان طور که هروئین تبدیل به نورجیزک شد و همان گونه که این ماده تبدیل به کراک و بعد از آن شیشه جایگزین کراک شد، مصرف گل هم با بسته‌ها و تبلیغاتی که داشت، شیوع مصرف بالایی را به خود اختصاص داد.

افزایش میزان مصرف «گل»
در دو سال اخیر
الگوی مصرف مخدرهایی مانند گل، ماشروم و نظایر آن تهدیدهایی مانند سرخوردگی‌ها، آسیب‌های اجتماعی، بیکاری و مشکلات رفتاری متفاوتی را برای نسل جوان و نوجوان به دنبال دارد.
به گفته نظری، حتی در دو سه سال اخیر شاهد شیوع بالاتری هم هستیم. اما در ستاد مبارزه با مواد مخدر در حوزه پیشگیری، اداره پیشگیری و اداره کل درمان ملاحظات لازم را پیش‌بینی کردند و سیاست‌های موجود در حوزه مصرف گل افزایش پیدا کرده است. مداخلات به صورت برنامه‌های آموزشی در مدارس و دانشگاه‌ها، پیام‌های بیلبوردها و افزایش اطلاعات برای آحاد جامعه و گروه‌های مختلف سنی دانش‌آموز، والدین، کارمندان، کارگران مشاغل خاص و کارخانجات در حال انجام است. در واقع در حوزه پیشگیری از مصرف گل، این ماده مخدر یکی از اولویت‌های برنامه‌های هدف دانسته شده و در بحث درمان مداخلات روان‌شناسی در سطح بالا، مداخلات پزشکی و همچنین دارویی لحاظ شده، امید است با این برنامه‌ها بتوان آمار شیوع و مصرف این ماده مخدر را کاهش داد.
این کارشناس حوزه اعتیاد و روان‌شناس، ادامه می‌دهد: به صورت کلی نام‌های زیبایی که روی مواد مخدر جدید می‌گذارند، شکاف بین نسلی و تغییر ذائقه افراد و یکسری از مشکلات اجتماعی در کنار در دسترس بودن را می‌توان از جمله دلایل افزایش آمار مصرف نام برد. امروزه افزایش مصرف موادی مانند ماشروم یا همان قارچ هم در بین جوانان گسترش پیدا کرده، این ماده مخدر نیز به دلیل تجربه‌های متفاوتی که در وضعیت روان‌شناختی و هوشیاری افراد ایجاد می‌کند و هم تبلیغات اشتباهی مانند اینکه اعتیادآورنیست و خماری ندارد یا ترک راحتی دارد، باعث شده الگوی مصرف افزایشی شود.