«عملیات پنجه عقاب» توسط انتشارات ایران منتشر شده است

ناخواند‌ه‌ای از واقعه طبس به روایت یک دیپلمات امریکایی

کتاب «عملیات پنجه عقاب» برگرفته از نام مأموریتی است با همین عنوان که اغلب افراد در ایران آن را به «عملیات طبس» می‌شناسند؛ عملیاتی نظامی که در ۵ اردیبهشت‌ماه ۱۳۵۹ با نقشه از پیش تعیین شده گروهی از افسران بلندمرتبه امریکا نقش بر آب شد و نیروهای «دلتا» (نیروی زمینی ایالات‌متحده) که در نخستین تجربه عملیات نظامی خود برای آزادسازی گروگان‌های امریکایی سفارتخانه ایالات‌متحده در دست دانشجویان ایرانی، طی یک عملیات پیچیده و محرمانه وارد خاک ایران شده بودند، ناکام از اجرای عملیات شکست را پذیرفتند.
این برای اولین‌بار است که روایتی امریکایی از عملیات پنجه عقاب و اتفاقات صحرای طبس در قالب یک کتاب به قلم جاستین دابلیو ویلیامسون دیپلمات امریکایی در عراق، کنگو، اسپانیا و مکزیک و ترجمه محمد معماریان توسط انتشارات «ایران» منتشر می‌شود. در این کتاب مؤلف علاوه بر استفاده از اسناد این عملیات که در سال 1992 از طبقه‌بندی محرمانه خارج شده، در مصاحبه با برخی از نیروهای حاضر در این عملیات به بیان جزئیات واقعه از زبان خود امریکایی‌ها پرداخته که از این منظر کتاب دارای اهمیت فراوانی است. وی همچنین علاوه بر شرح کامل این عملیات، اهداف و برنامه‌های آن را نیز بیان کرده است، هرچند امریکایی‌ها نتوانستند به طور کامل این برنامه‌ها را اجرا کرده و به اهداف مورد نظر دست پیدا کنند.
مؤلف کتاب درباره این اثر این طور نوشته است: «گردآوری نگاه جامع به عملیات پنجه عقاب 40 سال پس از اجرای آن حمله، به چند دلیل چالش‌برانگیز بود؛ بیش و پیش از همه، این یک عملیات بسیار محرمانه بود که هنوز هم برخی جزئیاتش محرمانه‌ هستند. علاوه بر این، روایت‌های اول‌شخص که طی 10 سال ابتدایی پس از عملیات منتشر شدند، به‌ واسطه محرمانگی‌های باقیمانده، پیاده‌سازی نادرست دستنوشته‌ها و خطای حافظه در باب جزئیات عملیاتی مأموریت، مشکل داشتند. متأسفانه برخی از این خطاها هنوز هم هرازگاهی در برخی آثار خودنمایی می‌کنند. در نهایت بایگانی تصویری از این عملیات، بسیار کم است. تعدادی عکس از هواپیماهای مختلف پیش از یورش و همچنین از صحرای شماره یک پس از فاجعه وجود دارد، اما تنها عکس‌های شناخته‌شده از نیروی دلتا هنگام ورود به عملیات، سلسله عکس‌هایی هستند که عکاس دلتا، ژوزف جی سوماکریس گرفته است. این عکس‌های جالب‌توجه، دلتا را هنگام سوار شدن به هواپیما در روز حمله و 24 ساعت بعد هنگام بازگشت از آن اتفاق فاجعه‌بار نشان می‌دهد. من عمیقاً مدیون گروهبان ‌دوم بازنشسته ارتش ایالات‌متحده، مایک آر واینینگ، سروان بازنشسته نیروی دریایی ایالات‌متحده، لری بی برنان و گروهبان‌ سوم سابق سپاه تفنگداران دریایی ایالات‌متحده، جیمز بنکرافت هستم که صبورانه به سؤالات متعدد من درباره حمله پاسخ دادند. مساعدت آنها در کنار هم چیدن قطعات مختلف ماجرا و تبیین ناسازگاری‌ها در روایت‌های سابقاً منتشر شده، بسیار ارزشمند بود. سال 1992 هزاران صفحه اسناد مربوط به حمله از جمله بایگانی صوتی ضبط ‌شده، از طبقه‌بندی خارج و به صورت عمومی منتشر شدند. لازم به ذکر است که آنها گنجینه‌ای از اطلاعات بودند. برخی از گفت‌و‌گوهای پرحرارت رادیویی در طول عملیات در این کتاب آورده شده‌ است. چند دفترچه بایگانی اتفاقات که در این اسناد بودند نیز به روشن کردن دنباله وقایع کمک کردند.»
در بخشی از کتاب می‌خوانیم: «در عمق خاک ایران، بالگردهای RH-53D که برای یورش به سفارتخانه لازم بودند، پس از عبور یک هبوب بدون آنکه آسیب ببینند، ناگهان با هبوب بزرگ‌تر و شدیدتری مواجه می‌شوند که حداقل 160 کیلومتر ادامه دارد. آنها کمتر از 320 کیلومتر با صحرای شماره یک و میعادگاه با هواپیماهای C-130 فاصله دارند که حامل سوخت بالگردها و نفرات تیم نجات است، اما منظره پیش‌روی آنها هولناک است. کمی بعد، آرایش دقیق پیش‌روی آنها به هم می‌ریزد و خدمه‌ای که سعی می‌کنند با چنگ و دندان از دل طوفان بگذرند، بدجور جا می‌خورند. حتی یک بالگرد بلوبرد 5، دست برمی‌دارد و برمی‌گردد.»
گفتنی است فروش این اثر خواندنی در سایت آمازون و در حوزه کتاب‌های تاریخی ایران رتبه 139 را به دست آورده است، از این‌رو مطالعه آن در روشن شدن زوایای این عملیات پیچیده و علت شکست آن، منبع باارزشی برای پژوهشگران و علاقه‌مندان خواهد بود.

صفحات
آرشیو تاریخی
شماره هشت هزار و صد و شصت و هشت
 - شماره هشت هزار و صد و شصت و هشت - ۰۵ اردیبهشت ۱۴۰۲