نیلوفر منصوری
خبرنگار

با وجود اینکه رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در هجدهم فروردین‌ماه، از آغاز فنس‌کشی جاده عباس‌آباد – میامی در اواخر فروردین‌ماه خبر داده بود، اما درست در روزهای آغاز به کار این طرح، اعلام شد که فنس‌کشی و خط‌کشی مسیر جزو برنامه‌های بلندمدت است و به آینده نامعلومی موکول شده. معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست هم این موضوع را تأیید می‌کند و به «ایران» می‌گوید: تاکنون مکاتبات متعدد و غالباً یک‌طرفه سازمان حفاظت محیط زیست با وزارت راه درخصوص فنس‌کشی محور میاندشت صورت می‌گرفت، اما در جلسه مشترکی که چند روز گذشته برگزار شد، معاونت راهداری وزارت راه توافقات صورت گرفته را برای اجرا ابلاغ کرد و به ما نیز رونوشت شد. قطعاً موارد توافق شده، این‌بار اجرایی می‌شود.
فقط 4 کیلومتر
جاده عباس‌آباد – میامی، در شهرستان میامی از منطقه حفاظت‌شده عبور می‌کند و براساس آیین‌نامه قانون شکار و صید، وزارت راه و شهرسازی موظف بوده که این جاده را با فنس‌کشی، نصب تابلوهای راهنمایی و رانندگی مناسب و تأمین روشنایی ایمن‌سازی کند. این اتفاق از سال ۹۵ تاکنون رخ نداده است. فنس‌کشی جاده هم فقط در حد ۸ کیلومتر است‌، یعنی دو تا ۴ کیلومتر در دو لاین جاده که توسط سازمان حفاظت محیط زیست انجام شده است.
مدیرکل حفاظت محیط ‌‌زیست استان سمنان، توضیحی درباره برنامه‌های فنس‌کشی جاده عباس‌آباد - میامی به «ایران» نمی‌دهد و پاسخگویی را به معاونت محیط طبیعی و تنوع زیستی ارجاع می‌دهد. بهرامعلی ظاهری چندی پیش به «ایران» گفته بود، ما وظایف خود را انجام داده‌ایم و حالا وظیفه سایر دستگاه‌های متولی است که در این زمینه اقدام کنند. او اعتقاد داشت تمام دستگاه‌های متولی از جمله اداره راه‌ و شهرسازی، وزارت نیرو، سازمان حفاظت محیط ‌زیست، پلیس راهور، وزارت کشور و بخصوص مردم باید دست به دست هم بدهند و محیط‌‌ زیست کشور را در این زمینه یاری کنند.
اعتبارات مالی
حسن اکبری، معاون محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط ‌زیست، تأمین اعتبار مالی را مهم‌ترین مسأله تأخیر در اجرای این طرح می‌داند و می‌گوید: در بودجه وزارت راه این نوع اعتبارات دیده نشده و فقط اعتبارات خاصی برای موافقت‌نامه‌ها درنظر می‌گیرند. حالا قرار است این طرح از همین اعتبارات موجود بزودی اجرایی شود. او به این موضوع و جلسه اخیر خوشبین است و می‌گوید: توافقات خوبی صورت گرفت، اگر چه کامل نبود، اما قرار شد بعضی از مسائلی که نیاز به بحث و بررسی دارد مثل فنس‌کشی که هزینه‌بر است اما اثربخشی و نکات فنی دربردارد، طی دو هفته آینده به صورت کارشناسی و فنی بررسی شود.
نورپردازی و کنترل سرعت موارد دیگری است که اکبری به آنها اشاره می‌کند و می‌گوید: اضافه شدن تعدادی دوربین در مسیر با همکاری معاونت راهداری و پلیس راهور به لحاظ فنی و کم‌شدن سرعت مواردی است که باید به تصویب کمیته ایمنی راه‌ها برسد و مشخص می‌شود که نهایت سرعت در این مسیر چند کیلومتر باشد.
همچنین نصب علائم، تابلوهای هشداردهنده و پاکسازی آبراهه‌ها که حیوانات می‌توانند از آن عبور کنند ولی در طول زمان به خاطر گل‌ولای، آنقدر تنگ و باریک شده‌اند که مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. اکبری معتقد است اگر این اقدامات در فاصله زمانی کوتاه‌تری انجام شود، مؤثر است.
فنس‌کشی آری یا خیر؟
آیا فنس‌کشی گزینه مؤثری است و باید انجام شود؟ اکبری می‌گوید: در موضوع فنس‌کشی بحث‌های زیادی در این جلسه صورت گرفت، حتی در بین دوستداران و فعالان محیط‌ زیست در این زمینه اختلاف نظر جزئی‌تری وجود دارد اما این موضوع در طرح آمده و باید اجرایی شود. ما نمی‌توانیم انکار کنیم که فنس مانع خوب و تأثیرگذاری است. به هر حال از گزینه‌هایی است که از عبور یوز از یک محدوده خاص جلوگیری می‌کند، اما باید بدانیم فنس‌کشی‌ها چقدر ماندگار است و چگونه می‌توان آنها را حفظ کرد؟ تا چه اندازه در هدایت یوز به سمت گذرگاه‌ها مؤثر است؟ چقدر یوز از این گذرگاه‌ها استفاده می‌کند؟ آیا منجر به جدایی جمعیت پایین جاده و بالای جاده می‌شود؟ او می‌گوید: با وجود این، جمع‌بندی کارشناسان این بود که در شرایط اضطراری یوز، بهتر است این کار انجام شود.
امنیت در زیستگاه‌ها
اکبری معتقد است که امکان صفر کردن تلفات، وجود ندارد: تلاش ما این است که از تمام روش‌ها استفاده کنیم تا تلفات را کاهش بدهیم. به هر میزان که این تلفات کاهش پیدا کند در نجات این گونه مؤثر است. معتقدیم در زیستگاه‌های جنوب، غرب و شرق توران باید امنیت حاصل شود و با مدیریت کردن وضعیت دام و طعمه‌ها، از پراکندگی یوز به سمت شمال جلوگیری کنیم، طبیعتاً در کاهش تلفات مؤثر است. به عبارتی تمام گزینه‌هایی که احتمال کاهش تلفات را به دنبال داشته باشد به ناچار باید دنبال کنیم. همزمان با فنس‌کشی، باید زیرگذرها را هم آماده‌ کنیم تا یوز بتواند عبور کند. با اتمام فنس‌کشی باید نورپردازی اتفاق بیفتد.
اراده کاهش سرعت
زیستگاه این حیوان کاریزماتیک، محل تردد وسایل نقلیه است. به همین جهت است که توجه مردم و آموزش را هنگام تردد با وسایل نقلیه موتوری مهم ارزیابی می‌کنند.
اکبری می‌گوید: در این زمینه با وزارت راه نیز توافقاتی انجام داده‌ایم. اما در کنار این موارد، رانندگان نیز باید اراده کنند تا تلفات را کاهش دهند و مهم‌ترین و بیشترین تأثیر کاهش تلفات را، این اراده خواهد داشت. رانندگی در جاده 80 کیلومتری با سرعت زیر 90 کیلومتر، قطعاً بسیار کسل‌کننده است اما برای نجات این‌گونه و محیطبانانی که آنان را رصد می‌کنند تا از تلفات جاده‌ای جلوگیری شود، راه مؤثر دیگری وجود ندارد. رانندگان به خاطر نجات یوز باید صبر و تحمل داشته باشند و این مسیر را با سرعت کمتری رانندگی کنند.
او این مسأله را بسیار مهم ارزیابی می‌کند و می‌گوید: به همین جهت، یکی از پیشنهادهای اصلی ما سرعت پایین در محدوده 80 کیلومتری است. قطعاً اگر سرعت پایین بیاید و کنترل شود حتماً تلفات یوز را کاهش می‌دهد.