بیتا میرعظیمی
خبرنگار

پیشی بینی فعالان محیط زیست به وقوع پیوست و آتش به جان تالاب میقان اراک، یکی از ده تالاب مهم کشور افتاد. آنها یک ماه پیش نسبت به عدم تأمین آب لازم در بخش‌هایی از تالاب، احتمال خشکیدگی و وقوع حریق در تالاب هشدار داده و خواهان حفاظت جدی‌تر از آن شده بودند. این پیش‌بینی هشدارگونه به پرداخت حقابه تالاب میقان منجر نشد و یک آتش‌سوزی 7 ونیم ساعته، 400 هکتار از پوشش گیاهی ارزشمند این تالاب را خاکستر کرد. آن‌طورکه «سیاوش آقاخانی»، رئیس شبکه محیط زیست استان مرکزی به «ایران» می‌گوید، تالاب سه ساعت در آتش سوخت تا در نهایت شرکت آب و فاضلاب استان اقدام به رهاسازی آب به تالاب کرد. در نتیجه مرطوب شدن بخش زیادی از تالاب، حریق تا حد زیادی مهار شد.

تالاب کویری میقان چگونه آتش گرفت؟
طبق گفته مدیرکل محیط زیست استان مرکزی به «ایران»، حریق «میقان» بر اثر رعد و برق به وقوع پیوسته و در نتیجه آن 400 هکتار از نیزارهای «میقان» در شعله‌های آتش سوخته و حدود یک میلیارد تومان خسارت به پوشش گیاهی منطقه وارد شده است.
این تالاب با مساحتی حدود 25 هزار هکتار که زیستگاه ۱۴۰ گونه پرنده بوده و سالانه پذیرای 53 گونه پرنده مهاجر از جمله دُرنای خاکستری، چنگر، خوتکا، اردک نوک پهن، فلامینگو و... است. میقان 5 سال پیش نیز به‌ دلیل عامل انسانی، دچار حریق شده و با صدمه زدن به تعدادی از پرندگان مهاجر و بخش زیادی از پوشش گیاهی تالاب، میزان آلاینده‌های جوی شهر اراک را نیز بالا برد.
عصر روز شنبه ساعت 18، حریق در سه جبهه و هم جهت با باد غالب به جان تالاب میقان اراک افتاد. جبهه اول حریق در همان ساعات اولیه، توسط آتش‌نشانان مهار شد اما آتش در جبهه‌های دوم و سوم (نزدیک فرودگاه و روستای مبارک آباد) همچنان ادامه پیدا کرد. طبق گفته «یوسف یوسفی»، مدیرکل محیط زیست استان مرکزی به «ایران»، آتش‌سوزی در ضلع شرقی تالاب، حد فاصل فرودگاه و تصفیه‌خانه رخ داده و منجر به آلودگی محیط زیست شد. اگرچه نیروهای امدادی از همان ساعات اولیه وقوع حریق در تالاب حضور داشتند اما به‌دلیل باتلاقی بودن مسیر، امکان خاموش کردن آتش میسر نبود.
 اما چرا برای اطفای حریق از هواپیما و بالگرد استفاده نکردید؟ او به تاریکی شب اشاره کرده و تأکید می‌کند نیزارهای این منطقه به‌صورت نامنظم در تالاب رشد کرده و امکان مهار حریق به‌صورت خطی با این تجهیزات وجود نداشت.

اصابت 2 صاعقه به زمین
آمارها نشان می‌دهد 90 درصد آتش‌سوزی‌ جنگل‌های کشور عامل انسانی دارد. آیا الان هم عامل انسانی باعث آتش‌سوزی در تالاب مانند سال 1396 شده است؟ او می‌گوید: محیط‌بان‌ها در همان ساعات اولیه در منطقه حضور داشته و شاهد برخورد 2 صاعقه در 2 نقطه زمین و وقوع حریق بودند.
مدیرکل محیط زیست استان مرکزی درباره احتمال وقوع آسیب به پرندگان مهاجر نیز می‌گوید: لانه‌گذاری پرندگان تالاب در منطقه تالابی انجام نشده و عموماً در جزایر انجام می‌شود. ضمن اینکه فصل مهاجرت به پایان رسیده و تقریباً همه پرندگان مهاجر تالاب را ترک کردند. از طرفی تخمگذاری پرندگان نیز اواسط اردیبهشت ماه انجام می‌شود؛ بر این اساس مطابق برآوردهای اولیه، آسیبی جدی به پرندگان تالاب وارد نشده است. این مقام مسئول، خبر آتش گرفتن لوله گاز یکی از روستاهای همجوار و سرایت آن به تالاب را تکذیب کرده و تأکید می‌کند: در حال حاضر مهار کاملاً انجام شده و آتش‌های زیر خاکستر به‌دلیل شرایط منطقه مشکل خاصی را نمی‌تواند ایجاد کند. البته با توجه به احتمال وجود آتش پنهان و شعله‌ور شدن مجدد آن با وجود اطفای حریق، عوامل آتش‌نشانی و امدادی تا زمان نگارش گزارش، همچنان در محل حریق حضور دارند.

محدودیت ورود آب به تالاب
«سیاوش آقاخانی»، رئیس شبکه محیط زیست استان مرکزی، از همان ساعات نخستین وقوع حریق دوشادوش دیگر نیروهای امدادی و فعالان محیط زیست در منطقه حضور داشته و جزئیات این رخداد تلخ را به چشم خود دیده است. او به «ایران» می‌گوید: اگرچه بخش اعظم و متراکمی از تالاب دچار حریق شده و لانه‌گذاری پرندگان دچار آسیب شده، اما به‌دلیل تاریکی شب، کمبود تجهیزات و عدم امکان پرواز بالگرد، اقدام مؤثری انجام نشده و همگی تنها نظاره‌گر آتش بودیم. او به هشدار یک ماه پیش فعالان محیط زیست مبنی بر عدم تأمین آب لازم به بخش‌هایی از تالاب و احتمال خشکیدگی و وقوع حریق اشاره کرده و می‌گوید: سال‌ها پیش به دلایلی، حجم زیادی از پشه در تالاب تولید شده و روستاهای اطراف را ناراحت و نگران کرد. در سال‌جاری برای مدیریت بحران پشه، ورود آب به بخش‌هایی از تالاب محدود شده و تقریباً قطع شد؛ بر این اساس هر جرقه‌ای می‌توانست مساحت 400 هکتاری از نیزارهای خشک شده را روشن کرده و حریق را به جان تالاب بیندازد. اگرچه با وقوع حریق، حجم زیادی از نیزارها آتش گرفت، اما تقریباً 3 ساعت بعد شرکت آب و فاضلاب استان اقدام به رهاسازی آب به تالاب کرده و در نتیجه مرطوب شدن بخش زیادی از تالاب، حریق تا حد زیادی مهار شد.

مدیریت ایجاد آتش‌برها
آقاخانی تأکید می‌کند: چنانچه در ساعات نخستین وقوع حریق، اقدامات مدیریتی در آتش‌برها به‌درستی اجرا شده و یا آمادگی لازم در قالب یک مرکز پایش تالاب و یا یگان واکنش سریع انجام می‌شد، شاید می‌توانستیم با اطمینان بیشتری درباره علل وقوع حریق در تالاب میقان صحبت کنیم. اما تاریکی شب‌، تعطیلی عید فطر و عدم آبگیری بخشی از محدوده نیزارها دست به دست یکدیگر داده و بررسی زودهنگام از علل وقوع این حادثه را سخت‌تر کرده است.
او به کمبود تجهیزات لازم برای مقابله با این بحران به‌رغم داشتن تجربه‌ای مشابه در سال 1396 اشاره کرده و می‌گوید: اگرچه ماشین‌های آتش‌نشانی در منطقه حضور داشتند اما مدیریت بحران استان مرکزی، از بولدوزرهای سنگین به منظور تردد در گل ولای تالاب استفاده کرد. هر چند که بخش زیادی از نیزارها در آتش سوخته و حیات وحش منطقه نیز آسیب جدی دید. در حقیقت لزوم تأسیس یک مرکز پایش مداوم و سایت پهپادی برای رصد منطقه به منظور حفاظت از تالاب و ممانعت از وقوع حادثه‌ای مشابه در تالاب بیش از پیش احساس می‌شود، چرا که مدیریت ایجاد آتش‌برها و مدیریت صحیح عرصه می‌تواند در حفاظت از تالاب مؤثر بوده و از وقوع حریقی دوباره در تالاب میقان جلوگیری کند.

بــــرش

لزوم تأسیس یک مرکز پایش مداوم و سایت پهپادی برای رصد منطقه به منظور حفاظت از تالاب و ممانعت از وقوع حادثه‌ای مشابه در تالاب بیش از پیش احساس می‌شود