حسین فاطمی
خبرنگار

احیای روابط ایران و عربستان علاوه بر تأثیرگذاری مستقیم روی جنگ یمن، تحولات سوریه و حتی لبنان اکنون به فلسطین هم تعمیم پیدا کرده است. در ادامه این تغییرات که حاکی است، ریاض یک خانه تکانی اساسی را در دیپلماسی منطقه‌ای خود در دستور کار دارد، روز گذشته بعد از سال‌های طولانی این کشور میزبان هیأتی عالیرتبه از حماس بود. 
 به گزارش خبرگزاری فلسطینی «سما»، منابعی اعلام کردند، هیأت رهبری حماس شامل اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس، خالد مشعل، رئیس حماس در خارج و چند عضو دیگر عالیرتبه این جنبش وارد خاک عربستان شده است. به گفته منابع، انتظار می‌رود این هیأت ضمن انجام فریضه حج عمره دیدارهای مهمی با مقامات سعودی داشته باشد و به بررسی پرونده‌های مهم دوجانبه از جمله روابط حماس و عربستان و پایان دادن به مسأله بازداشت شدگان فلسطینی در عربستان بپردازد.

نگرانی تل آویو از سفر هیأت حماس به عربستان
سفر اعلام شده دیروز یکشنبه هیأت عالیرتبه جنبش حماس که بعد از سردی روابط این جنبش و ریاض از سال 2007 به این سو سفری مهم تلقی می‌شود، نگرانی محافل رسانه‌ای رژیم صهیونیستی را به همراه داشته است. در این باره شبکه تلویزیونی صهیونیستی «آی۲۴نیوز» روز شنبه در گزارشی سفر هیأت حماس به ریاض را شکست دیپلماسی رژیم صهیونیستی و شکست پروژه عادی‌سازی روابط این رژیم با اعراب ارزیابی کرد.
این گزارش درباره سفر اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی جنبش حماس به عربستان تأکید می‌کند: «تل آویو نگران این دیدار است و سفر هیأت حماس به ریاض نشان می‌دهد که سعودی‌ها از سیاست‌های کابینه رژیم صهیونیستی راضی نیستند.» 
این رسانه صهیونیستی درباره اهداف سفر هیأت حماس نیز نوشت: هیأت حماس با این سفر قصد دارد تا ریاض را به حمایت بیشتر از آرمان فلسطین ترغیب کند.شبکه تلویزیونی صهیونیستی «آی۲۴نیوز»، حضور هیأت حماس در قطر پیش از سفر به عربستان را یادآور شد و گفت: «هنیه در دیدار با سفرای کشورهای عربی و اسلامی در قطر، هتک حرمت مسجدالاقصی در ماه رمضان امسال را اعلام جنگ علیه تمام اعراب و مسلمانان دانست. این موضعگیری نشان می‌دهد، وی قصد دارد از تحولات اخیر برای تضعیف معاهده سازش موسوم به ابراهیم (پروژه عادی‌سازی روابط رژیم صهیونیستی و دولت‌های عرب) استفاده کند.» این رسانه صهیونیستی با بیان اینکه هدف سفر هیأت حماس به ریاض و دوحه، انزوای دیپلماتیک بیشتر برای رژیم صهیونیستی است، افزود: سفر هیأت حماس ضربه‌ای به دیپلماسی اسرائیل در آسیای غربی است.

حرکت سه جهته حماس
با توجه به سفر هیأت بلندپایه حماس به ریاض تحولات منطقه‌ای حکایت از فصلی تازه از مناسبات در غرب آسیا می‌دهد که بی‌شک باب میل رژیم صهیونیستی نیست. اما در عین حال باید این نکته را هم مورد تأکید قرار داد که حماس هم‌اکنون با قدرت‌گیری مجدد نتانیاهو و روی کار آمدن افراطی‌ترین دولت تاریخ رژیم صهیونیستی به یک توازن بخشی سیاسی نیاز دارد تا از حمایت‌های دیپلماتیک، مالی و حتی امنیتی همه کشورهای جهان اسلام و جهان عرب بهره ببرد. افزایش این حمایت‌ها با هدف تقویت موقعیت حماس در برابر تحرکات جریان افراطی در اراضی اشغالی ضرورتی دوچندان دارد. 
پیرو این نکته رئیس دفتر سیاسی جنبش مقاومت اسلامی حماس در جملاتی کلیدی از حرکت هوشمندانه این جنبش در سه جهت یاد کرد. اسماعیل هنیه شنبه شب پیش از سفر به عربستان، در ضیافت افطار حماس در دوحه با حضور سفرای حدود ۳۰ کشور اسلامی و عربی و برخی کشورهای خارجی دوست تأکید کرد که جنبش متبوعش (حماس) برای تعامل با تحولات راهبردی داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی در سه جهت حرکت می‌کند. این سه جهت متشکل از آمادگی دائمی برای رویارویی، دوم تحقق وحدت ملی حقیقی در فلسطین و سوم تقویت همکاری و مشورت با کشورهای اسلامی و عربی و آزادگان در سراسر جهان است. 
شاید در یک بُعد تحلیلی این حرکت سه جهته حماس از هم منفک باشند، اما با بررسی عمیق‌تر این سه اقدام در واقع سه لایه حرکتی هستند که در امتداد و طول همدیگر تعریف می‌شوند و به نحوی مکمل یکدیگر هستند. از این رو است که حماس و عربستان سعودی با گذشت سال‌ها به دنبال ازسرگیری روابط خود هستند.
باید پذیرفت حماس اکنون به پررنگ‌تر شدن حمایت سیاسی و دیپلماتیک کشورهای اسلامی و عربی و دوستان فلسطین در عرصه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی نیاز دارد و به تبع آن بر اهمیت همکاری و هماهنگی متوازن با کشورهای مختلف بویژه در منطقه غرب آسیا آگاه است. به هر حال ازسرگیری مناسبات بین حماس با عربستان سعودی می‌تواند به تقویت جایگاه این جنبش در امارات متحده عربی و نیز بحرین و در کل شورای همکاری خلیج فارس بینجامد؛ جایی که رژیم صهیونیستی تلاش فراوانی  طی سال‌های اخیر انجام داد تا نفوذ سیاسی، امنیتی و نظامی خود را در آن تقویت کند. حتی در برهه‌هایی سخن از ناتوی عربی - اسرائیلی در میان بود. اکنون حضور حماس در عربستان به نوعی محاصره و انزوای سیاسی رژیم صهیونیستی را به دنبال دارد و دایره تحرکات این رژیم را بویژه در کشورهای اسلامی و عربی محدودتر می‌کند. 

شکاف واشنگتن - تل آویو و استفاده مطلوب عربستان
نکته حائز اهمیت دیگر که باید به آن توجه داشت این است که سفر هیأت حماس به ریاض نشان داد عربستان سعودی هم رو به سوی یک دیپلماسی جدید در منطقه دارد. شاید به باور ناظران سیاست خارجی منطقه‌ای سعودی بدون چراغ سبز امریکایی‌ها امکان اجرا ندارد، اما شکاف فعلی بین تل آویو و واشنگتن، ذیل اقدامات افراطی نتانیاهو برای انجام کودتای قضایی و سایر جنایات صورت گرفته توسط چهره‌های افراطی کابینه نتانیاهو، عملاً یک فضای تنفس مناسبی را برای عربستان هم ایجاد کرده است که به فکر توازن بخشی در دیپلماسی خود باشد. 
البته نباید این موضوع را هم نادیده گرفت که کارنامه 5 ماهه دولت نتانیاهو در اوج‌گیری بی‌سابقه جنایت و تجاوز در حق ملت فلسطین یک کاتالیزور جدی برای پر کردن گسل سیاسی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و مشخصاً عربستان با جریان مقاومت فلسطینی بوده است.
 این نوع از پوست‌اندازی دیپلماتیک برای ریاض علاوه بر آورده امنیتی و کاهش اصطکاک سیاسی منطقه‌ای می‌تواند به ایجاد بستر امنی در جهت تقویت هر چه بیشتر عربستان در جهان عرب و جهان اسلام به عنوان کشور حامی آرمان قدس کمک کند. ضمن آنکه عربستان سعودی بعد از تجربه 8 ساله جنگ یمن و صرف هزینه‌های فراوان اکنون سیاست تنش زدایی را در پیش گرفته است.

محمود عباس هم به ریاض رفت
دیروز همچنین وبگاه روزنامه «العربی الجدید» به نقل از برخی منابع آگاه از سفر «محمود عباس» رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین به عربستان سعودی همزمان با سفر هیأتی بلندپایه از جنبش حماس به این کشور خبر داد. بنابر این گزارش گفته می‌شود که سفر عباس به ریاض تا ۱۹ آوریل (30 فروردین) ادامه خواهد داشت. «حسین الشیخ» دبیرکل کمیته اجرایی سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف) و «ماجد فرج» رئیس دستگاه اطلاعات فلسطین وی را در این سفر همراهی می‌کنند. عربستان سعودی حدود دو هفته پیش از عباس برای حضور در یک ضیافت افطار دعوت به عمل آورده بود. این در حالی است که در ماه دسامبر گذشته، در جریان حضور او در نشست سران کشورهای عربی و چین که در عربستان برگزار شد، وی موفق به دیدار با هیچ مقام رسمی سعودی نشده بود.

روابط جهاد اسلامی با عراق گرم‌تر می‌شود
در حالی که سفر هیأت حماس به عربستان حاکی از تغییرات در نظم خاورمیانه است، در ادامه این رویکرد، دبیرکل جنبش جهاد اسلامی نیز که چند روزی است به عراق سفر کرده است، با رئیس پارلمان این کشور دیدار کرد. به گزارش المیادین، در دیدار زیاد النخاله، دبیرکل جهاد اسلامی با محمد الحلبوسی، رئیس پارلمان عراق آخرین تحولات فلسطین و تعرض‌های پی‌درپی رژیم صهیونیستی به مردم فلسطین بخصوص در کرانه باختری و قدس اشغالی مورد بحث و بررسی قرار گرفت. در این دیدار دبیرکل جهاد اسلامی با اشاره به نقش مقاومت فلسطین در مقابله با اقدامات رژیم صهیونیستی، به نقش پارلمان عراق در تصویب قانون جرم‌انگاری عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی اشاره و تأکید کرد که قدرت عراق، استقلال این کشور و یکپارچگی اقشار آن در واقع قدرت فلسطین و مقاومت این کشور است. در همین ارتباط محمد الحلبوسی نیز عنوان کرد که عراق عادی‌سازی روابط با اشغالگران را نمی‌پذیرد و قانون جرم‌انگاری عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی نیز در همین راستا به تصویب رسید.