بخت‌آزمایی هگمتانه برای ثبت جهانی؛ ۵ ماه دیگر
مادها پشت ترافیک اکباتان گیر کرده‌اند
بیتا میرعظیمی
خبرنگار
کمتر از 5 ماه دیگر ارزیابان یونسکو از همدان دیدار کرده و نظر خود را درباره ثبت جهانی محوطه باستانی هگمتانه اعلام خواهند کرد؛ این در حالی است که همچنان برخی از موانع موجود در ثبت جهانی این محوطه باستانی به قوت خود باقی است. طبق گفته مدیر پایگاه ملی هگمتانه به «ایران»، مهم‌ترین مانع و مشکل پرونده منظر تاریخی هگمتانه تا همدان، به حذف ترافیک از میدان اکباتان بازمی‌گردد که تاکنون گره کور آن باز نشده است؛ اگرچه شهرداری پیش‌تر برای حذف ترافیک از این میدان اقداماتی انجام داده است اما هنوز این مشکل برطرف نشده و ترافیک همچنان بیداد می‌کند. حالا استاندار برای رفع این مشکل به شهرداری یک ماه فرصت داده است تا ترافیک را برطرف کرده و دیگر هیچ خودرویی در میدان اکباتان تردد نکند.
پرونده ثبت جهانی هگمتانه سال گذشته به یونسکو ارسال شده است و گستره‌ای از محوطه باستانی هگمتانه، میدان مرکزی شهر، بازار تاریخی همدان، آرامگاه بوعلی‌سینا و خیابان‌های تاریخی این محدوده را شامل می‌شود. وسعت این محوطه باستانی 80 هکتار در نظر گرفته شده که شامل تپه هگمتانه، بازار، بافت و ۱۴۰ اثر تاریخی است که با ثبت جهانی آن انتظار می‌رود همچنان بافت تاریخی، مسجد جامع، بازار سنتی و پیاده‌راه‌های شهر همدان حفظ شود. طبق گفته سیدمسعود حسینی شهردار همدان، در بودجه ۱۴۰۲ شهرداری همدان 70میلیارد تومان برای پروژه ثبت جهانی هگمتانه و مرکز تاریخی همدان پیش‌بینی شده که از این میزان ۱۰ میلیارد تومان برای جداره‌سازی میدان امام(ره) و ۸۶۰۰ میلیارد تومان نیز برای جداره‌سازی خیابان اکباتان در نظر گرفته شده است، اما آیا در فرصت اندک باقیمانده تمامی موانع برطرف شده و محوطه باستانی موفق به گرفتن رأی مثبت اعضای کمیته ثبت جهانی یونسکو خواهد شد؟
ترافیک، بلای جان جهانی شدن
صاحب محمدیان‌منصور، مدیر پایگاه ملی هگمتانه به «ایران» می‌گوید: چند اشکال عمده در پرونده ثبت جهانی هگمتانه وجود دارد که مهم‌ترین آن حذف ترافیک از میدان اکباتان است. 6 خیابان در همدان به میدان اصلی متصل است. یکی از این خیابان‌ها به میدان اکباتان می‌رسد؛ میدانی با قدمت حدود ۸۰ ساله که باستان‌شناسان در کاوش خود ۱۱ پایه ستون دوره هخامنشی را در آن کشف کرده‌اند که ۳ عدد از آنها دارای کتیبه مربوط به اردشیر دوم هخامنشی است. این میدان پرتردد هم‌اکنون از وسط عرصه هگمتانه عبور می‌کند. خیابان اکباتان در زمان رضا شاه ایجاد شد و تپه را به دو تکه تقسیم کرد. در دهه‌های گذشته قسمت انتهایی خیابان اکباتان از زیر بار ترافیک خالی و به تپه الحاق و تردد سواره از بلوار مجاور برقرار شد. شهرداری برای حذف ترافیک از این میدان اقداماتی انجام داده است اما هنوز ترافیک در آن جریان دارد، همچنین در جلسه دبیرخانه ثبت جهانی که با ریاست استاندار برگزار شد، به شهرداری یک ماه فرصت داده شده است تا ترافیک میدان را حذف کرده و دیگر هیچ خودرویی در میدان تردد نکند. البته تلاش شده است این تغییر آرام آرام و بدون هیچ‌گونه تنش و مشکل انجام شود، زیرا وجود نارضایتی و تنش برای مردم و انتقال آن به ارزیابان یونسکو، پرونده ثبت جهانی را با چالش‌های جدیدی همراه خواهد کرد.
او می‌گوید: یکی دیگر از موانع ثبت جهانی هگمتانه مربوط به مشکلات ساختمان حوزه هنری و ساخت 2 طبقه غیرمجاز در عرصه باز می‌شود. استاندار همدان در جلسه اخیر دبیرخانه استانی، دستگاه متولی ساخت این بنا را مکلف کرده است تا هر چه سریع‌تر به حذف طبقات مازاد اقدام کند. شهرداری همدان قرار است با هزینه خود جدارات میدان امام، خیابان اکباتان و راسته بازار گلشن را نیز مرمت کند، همچنین حکم تخریب ساخت‌و‌سازهای غیرمجاز سطح شهر از سوی کمیسیون ماده 100 صادر شده است و طی ماه‌های آینده انجام خواهد شد.
مرمت و بازسازی کاروانسراها
طبق گفته مدیر پایگاه ملی هگمتانه، 10 عدد از کاروانسراهای ثبت ملی موجود در این عرصه، توسط اداره میراث فرهنگی استان به صورت جزئی و کلی مرمت و بازسازی خواهد شد، همچنین طی سده‌های گذشته در عرصه هگمتانه ساختمان‌های دوره قاجار و پهلوی بنا شده بود که از حدود ۵۰ سال پیش تخریب آنها آغاز شده است و در ماه‌های آینده نیز تعداد دیگری جهت آزاد‌سازی تپه تخریب خواهد شد. از سوی دیگر باید روش حفاظتی تعدادی از کارگاه‌های کاوش شده نیز اصلاح شود. در همین راستا طی یک ماه آینده اقداماتی مانند قرارداد و شروع عملیات توسط پیمانکار انجام خواهد شد.
صاحب محمدیان‌منصور تصریح می‌کند: پیش‌تر وجود پارکینگ‌های سینا و آقاجانی بیگ، موانعی را در مسیر پرونده ثبت جهانی ایجاد کرده بود که برای حل این مشکل، کارشناسان به این نتیجه رسیدند به دلیل ساخت‌و‌سازهای سنگین نمی‌توان اقدامی انجام داد و باید این 2 پارکینگ از عرصه ثبت جهانی کنار گذاشته شود. مشکل کرکره برقی جداره‌های بانک ملی شعبه میدان نیز تحت فشار اداره میراث فرهنگی و حمایت استانداری حذف و در نهایت مقرر شد کرکره برقی از داخل تعبیه شود و از بیرون دیدی نداشته باشد. اداره آب، برق و گاز استان همدان نیز مکلف شده‌اند بخشی از بی‌نظمی‌های مربوط به برق، گاز و مخابرات داخل بازار را که چهره نامطلوبی به آن بخشیده است جمع‌آوری و مرتب کنند.
رونق گردشگری داخلی و خارجی
پیاده‌راه کردن خیابان بوعلی و اکباتان و تملک خانه‌های موجود در محوطه 35 هکتاری روی تپه هگمتانه نیز در سال‌های گذشته انجام شده است. در این محوطه جمعیتی حدود چند هزار نفر ساکن بودند که طی چند دهه گذشته تک‌تک خانه‌های آنها تملک شده است. هنوز پلاک‌هایی نیز وجود دارد که باید تملک شده و به مساحت تپه افزوده شود. در هر صورت تمامی مسئولان و مردم استان همدان عزم خود را جزم کرده‌اند تا با همکاری یکدیگر موانع موجود را تا پیش از ورود ارزیابان یونسکو پشت‌سر گذاشته و پرونده ثبت جهانی «هگمتانه و مرکز تاریخی همدان» را به سرانجام برسانند که ان‌شاءالله در آینده‌ای نزدیک تعداد گردشگران داخلی و خارجی به استان همدان افزایش یافته و آورده اقتصادی بالایی نصیب شهروندان شود.
