سمیه افشین‌فر
خبرنگار

سال‌هاست که واژه «توانمندسازی» برای اقشار و گروه‌های خاصی بر سر زبان‌ها افتاده، طرح‌های رنگارنگ توانمندسازی زیادی نوشته شده‌اند و بودجه‌های متفاوتی هم به آنها تعلق گرفته است که طبق قانون فرایند توانمندسازی توسط سازمان‌های حمایتی همچون بهزیستی و کمیته امداد امام خمینی(ره) انجام می‌گیرد. 
طرح توانمندسازی بهزیستی شامل شش فصل است و شیوه‌نامه توانمندسازی در کمیته امداد امام خمینی(ره) نیز شامل یک دستورالعمل آموزشی در سه فصل است در این میان شهرداری، وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی و بسیاری دیگر از ارگان‌ها و دستگاه‌ها نیز طرح‌هایی در قالب توانمند‌سازی زنان سرپرست خانوار را در دستور کار دارند. هرچند در سه برنامه اول توسعه، توجه به زنان خودسرپرست و سرپرست خانوار جزو سیاست‌های اصلی نظام برنامه‌ریزی به شمار نمی‌آمد، از برنامه چهارم توسعه به بعد رویکرد حمایتی معطوف به این گروه از زنان قوت گرفت. در برنامه پنجم توسعه در قالب ماده ۲۳۰ «توجه به ابعاد معیشتی و اشتغال زنان سرپرست خانوار» به‌عنوان یکی از محورهای ۱۴ گانه این ماده مورد تأکید واقع شد. در سال ۱۳۹۳ «برنامه ملی توانمندسازی زنان سرپرست خانوار» با مدیریت و هماهنگ‌سازی معاونت امور زنان و خانواده و با مشارکت دستگاه‌های اصلی متولی در موضوع زنان سرپرست خانوار همچون سازمان بهزیستی، کمیته امداد امام خمینی(ره) به صورت پایلوت در شهرستان ری به اجرا درآمد. در فرایند تدوین برنامه ششم، موضوع زنان سرپرست خانوار با محوریت دو موضوع؛ یک پیشنهاد ملی شدن طرح توانمندسازی زنان سرپرست خانوار و دوم تقسیم کار دستگاهی برنامه کاهش آسیب‌های اجتماعی شورای اجتماعی کشور، در قالب بند «ت» ماده ۸۰ به تصویب رسید.
نکته جالب اینجاست که از هر دو خانوار زن‌سرپرست یک خانوار تحت پوشش نهادهایی حمایتی است. کمیته امداد بالاترین سهم را در حمایت از زنان سرپرست خانوار دارد و بیشترین حمایت همان پرداخت مستمری است و بیش از ۴۴ درصد خانوار زنان سرپرست مستمری دریافت می‌کنند.
 هر چند یکی از حوزه‌های مورد توجه جدی دولت سیزدهم توجه جدی به حوزه زنان و خانواده است و در این مدت توجه به زنان سرپرست خانوار در اولویت برنامه‌های این دولت قرار گرفته است، اما هنوز مشکلات بی‌شماری در این حوزه به چشم می‌خورد. نگاهی به برنامه‌های توانمندسازی زنان سرپرست خانوار در دو نهاد اصلی متولی آنها سازمان بهزیستی و کمیته امداد امام خمینی(ره) کرده‌ایم با این توضیح که فقدان برنامه‌ای جامع و هماهنگ در زمینه توانمندسازی در این دو نهاد متولی زنان سرپرست خانوار به چشم می‌خورد و همین مسأله باعث شده هر کدام از این نهادها راه خود را بروند یا کارهایی هم‌راستا با هم را انجام دهند.

زنان سرپرست خانوار بلافاصله پذیرش می‌شوند
 «نرجس اسعدی» مدیرکل دفتر توانمندسازی خانواده و زنان سازمان بهزیستی کشــور در گفت‌و‌گو با «ایران» درباره برنامه‌های توانمندسازی زنان سرپرســت خانوار، گفت: توانمندسازی زنان، عبارت اســت از فرایندی که از طریق آن، زنان بـــه دانش، مهارت‌ها و منابع دسترســی پیدا کــرده و آنها را قادر می‌سازد تـــا کنتـرل مثبتـی بـر زنــدگی خــویش داشته و بتوانــند کیفیــت و ســبک زنــدگی خــود را بهبــود بخشند. به تعبیر دیگر، توانمندسازی زنان نیز همچــون مفهوم کلی توانمندســازی، به معنای مقابلــه با وضعیت بی‌قدرتی زنان اســت. این مفهوم به تدارک و تسلط بیشتر بر منابع و کسب منافع برای زنان اطلاق می‌شود.
اسعدی، خاطرنشــان کرد: دفتر توانمندسازی خانواده و زنان معاونت امور اجتماعی ســازمان بهزیستی کشور با رویکردی جامع و علمی، به تمامی ابعاد توانمندســازی زنان سرپرســت خانوار اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و جســمی توجه کرده و برنامه‌ها و اقدامات مؤثری را طراحی و به مورد اجرا گذاشته است. مدیرکل دفتر توانمندسازی خانواده و زنان سازمان بهزیستی کشــور درباره زنان سرپرست خانوار تحت پوشــش سازمان بهزیســتی کشور گفت: تاکنون ۲۶۹ هزار خانوار زن سرپرســت تحت پوشش سازمان بهزیستی کشور هستند.وی درباره آخرین آمار زنان سرپرســت خانوار پشــت نوبت تحت پوشش، ادامه داد: در سال ۱۴۰۱ تمامی زنان سرپرســت خانوار واجد شــرایط پشــت نوبت، پذیرش شــده و در حال حاضر زمان انتظار برای زنان سرپرست خانوار متقاضی به صفر رسیده است.
مدیرکل دفتر توانمندســازی خانواده و زنان سازمان بهزیســــتی کشــور درباره پرداخت کمک هزینه ودیعه مسکن به زنان سرپرست خانوار، خاطرنشان کرد: به منظور کمک به تأمین مسکن مناسب برای مددجویان مستأجر تحت پوشش، مبلغی به عنوان ودیعه مسکن به آنان پرداخت می‌شود که در حال حاضر ســرانه همان ۲۴ میلیون تومان است.وی همچنیــن درباره پرداخــت وام ‌بلاعوض به عنوان ســرمایه شغلی به زنان سرپرســت خانوار، گفت: برنامه آماده‌ســازی شغلی مبتنی بر آموزش‌های کاربردی در زمینه ارتقای دانش و مهارت‌های کارآفرینی، کســب و کار و مهارت‌های شغلی اســت. بر این اساس آن دسته از خدمت‌گیرندگان که شرایط اشتغال را دارا هستند، طی مدت زمان محدود از آموزش‌های لازم بهره‌مند شــده و آماده حضور در بازار کار می‌شوند.
مدیرکل دفتر توانمندســازی خانواده و زنان ســازمان بهزیستی کشــور، ادامه داد: بدیهی است توجه به علایق و توانمندی افراد با تأکید بر ارتقای مهارت‌های اجتماعی خدمت‌گیرندگان در کســب آموزش‌های حرفه‌ای به منظور راه‌اندازی یک کســب و کار موفق ضروری است. پس از این مرحله، به منظور شــروع و توسعه یک کسب و کار اثربخش و پایدار و افزایش سطح توانمندی خدمت‌گیرندگان، همچنین مبلغی به منظور تأمین سرمایه کار در اختیار آنها قرار داده می‌شود.
اسعدی، تصریح کرد: به منظور رفع مشکل وثیقه و ضامن زنان سرپرست خانوار، این دفتر برنامه تأمین مالی خرد با رویکــرد بانکداری پیوندی را اجرا می‌کند. این طرح با رویکرد توانمندسازی گروهی و فردی زنان و جوانان کم‌درآمد از طریق بهبود معیشت، ارتقای سرمایه اجتماعی و بانک‌پذیر کردن بدون وثیقه و ضامن متعارف در قالب گروه‌هــای خودیار، به عنوان یک مدل مرجع نوین و پیشرو در کشور در حال اجرا است.
وی، ادامه داد: همچنین صندوق ضمانت سرمایه‌گذاری تعاون، تسهیلات اشــتغال خرد زنان سرپرست خانوار دهک‌های ۱ تا ۵ درآمدی تا ســقف یک میلیارد ریال بدون نیاز به معرفی ضامن غیر به بانک‌های عامل را ضمانت می‌کند.

بــــرش

زنان سرپرست خانوار اصلی‌ترین جامعه هدف کمیته امداد
مرتضی فیروزآبادی معاون اشتغال و خودکفایی کمیته امداد امام خمینی(ره) در گفت‌و‌گو با «ایران» با بیان اینکه بیشتر افراد تحت پوشش کمیته امداد را زنان سرپرست خانوار تشکیل می‌دهند، گفت: حدود یک میلیون و 250 هزار نفر زنان سرپرست خانوار هستند، بنابراین بخش مهمی از خدمات کمیته امداد حضرت امام بخصوص در حوزه اشتغال به زنان سرپرست خانوار مربوط است.
وی افزود: تا این لحظه یعنی در پایان 10 ماهه سال 1401 مجموعاً 331 هزار فرصت شغلی در کشور ایجاد شده است که از این تعداد فرصت شغلی، نزدیک به 106 هزار نفر از زنان سرپرست خانوار از این فرصت‌های شغلی ایجاد شده استفاده کرده‌اند.
معاون اشتغال و خودکفایی کمیته امداد امام خمینی(ره) در ادامه گفت: مجموعاً از ابتدای سال تا پایان بهمن ماه 19 هزار و 278 میلیارد تومان منابع مصرف شده که 6 هزار و 138 میلیارد تومان یا به عبارت دیگر یک‌سوم از منابع کمیته امداد مربوط به زنان سرپرست خانوار بوده و این افراد از خدمات مختلفی استفاده کرده‌اند. البته خدماتی که زنان سرپرست خانوار تحت پوشش کمیته امداد امام(ره) می‌گیرند همانند سایر افراد تحت پوشش است ولی بحث کاریابی برای این زنان یکی از مهمترین اقدامات ماست که کمک می‌کنیم تا این افراد وارد چرخه کار شوند و نگاه ویژه‌ای به بحث خوداشتغالی برای زنان سرپرست خانوار را داریم که با اعطای تسهیلات این افراد وارد بازار کار می‌شوند. طبیعتاً برای گرفتن این تسهیلات زنان سرپرست خانوار تحت پوشش باید گواهینامه‌ها و مدارک حرفه‌ای لازم را داشته باشند و بر چرخه اخذ تسهیلات و اجرای تسهیلات و بعد از آن هم بر تداوم طرح آنها از طرف کمیته امداد نظارت‌های مختلفی و در تمام سطوح صورت می‌گیرد تا اگر خدای ناکرده شاهد انحراف تسهیلات از طرح اولیه باشیم با تفاهمی که با بانک‌های عامل کرده‌ایم تسهیلات تبدیل به دین حال می‌شود و فرد باید با نرخ‌های مصوب بانکی آن تسهیلات راپرداخت نماید.
فیروزآبادی افزود: یک طرح دیگر در زمینه توانمندسازی زنان سرپرست خانوار در کمیته امداد امام(ره) طرح‌های راهبری است که زنان سرپرست خانوار می‌توانند از طرح‌های راهبری ما استفاده کنند، در این طرح‌ها افرادی هستند که به عنوان کارآفرینان حرفه‌ای به مجریان طرح‌های خوداشتغالی از تأمین مواد اولیه تا فروش محصولات کمک می‌کنند. از این گذشته طرح‌های دانش‌بنیان و طرح‌هایی از این دست هم جزو خدمات حوزه اشتغال برای زنان سرپرست خانوار است که می‌توانند از آنها استفاده نمایند.
معاون اشتغال و خودکفایی کمیته امداد امام خمینی(ره) به مسأله تسهیل ضمانت به عنوان مهم‌ترین خدمت این نهاد به زنان سرپرست خانوار اشاره کرد و گفت: خدمت خاصی که کمیته امداد به زنان سرپرست خانوار اعطا و کمک می‌کند تا اندکی مشکلات آنها مرتفع شود مسأله تسهیل ضمانت است. تاکنون نزدیک به سه هزار و 700 نفر از زنان سرپرست خانوار از این خدمت استفاده کرده‌اند. زنان سرپرست خانواری که تحت پوشش کمیته امداد امام(ره) و واقعاً در تأمین ضامن دچار مشکل هستند با سازکارهایی که از قبل بوده سعی کردیم تا ضمانت آنها نزد بانک‌ها آسان شود. البته امیدواریم با صندوق ضمانت که تاکنون اقدامات حقوقی آن انجام شده است و بزودی نهایی خواهد شد موفق شویم تا این خدمت را نسبت به گذشته توسعه دهیم ان شاءالله اگر صندوق تأسیس شود اعتبار و پشتوانه بیشتری خواهد داشت و از افراد نیازمند بیشتری حمایت خواهد شد.