عبور از «دولت اسلامی» به «جامعه اسلامی» با الگوی شهید آوینی
دکتر سید مجید امامی
دبیر شورای فرهنگ عمومی و استاد مطالعات فرهنگی و ارتباطات دانشگاه امام صادق (ع)
از شهید سیدمرتضی آوینی بحق می‌توان به عنوان «هنرمند متعهد» یاد کرد. طرز تفکر، سبک زندگی و نگاهی که شهید آوینی به انسان امروز و انقلاب اسلامی داشت گواه این مدعا است که می‌تواند نماینده خوبی برای «هنرمند متعهد» باشد. بنابراین جا دارد که در سالروز شهادت او به ویژگی‌های مکتب سید شهیدان اهل قلم و «الگوی سومی» بپردازیم که او خود را به آن ملتزم می‌کرد.
شهید آوینی؛ نماد تحول‌گرایی در اندیشه انقلاب اسلامی
شهید آوینی به دلیل توجه و تذکری که به مبانی اصیل اسلام داشت، توانست در حوزه فرهنگ، هنر و البته بطور مشخص سینما، پیشگام و صاحب مکتب نظری خاص خود شود. آن چیزی که مکتب شهید آوینی را در عرصه فرهنگ، هنر و سینمای انقلاب اسلامی برجسته می‌کند، نگاه رو به جلو، تحول‌گرا و به تعبیری «الگوی سومی» است که او در نظر داشت و بدون گرفتار شدن در مشهورات زمانه و عادات و مدهای فکری، جسورانه آن الگو را پیگیری می‌کرد.
شهید آوینی نه به «روشنفکرنما»های زمان خود وابستگی نظری داشت و نه به «سنت‌زدگی» موجود که در بعضی از جریان‌ها و گروه‌های اجتماعی به چشم می‌خورد، دلبستگی پیدا کرده بود؛ همین رهایی و آزادگی، او را به یک «شخصیت سوم» بدل کرده بود. همین التزام او به «الگوی سوم» منجر به چالش‌های نظری و عملی او با بسیاری از افراد فعال و مدعی در حوزه فرهنگ و هنر شد. اما با این حال، او در عین دیالوگ و گفت‌وگو با آنان در هیچ یک از این دو جریان هضم نشد و نماد تحول‌گرایی در اندیشه انقلاب اسلامی شد و در حداقلی‌ترین تمکن و امکانی که برای او پیش آمد، این «الگوی سوم» را به عینیت رساند و مجموعه «روایت فتح» را به عنوان یک اثر رسانه‌ای کاملاً شناسنامه‌دار از خود بجا گذاشت تا نظریه را به عمل و «الگو» را به «عینیت» بدل کرده باشد.
شهید آوینی؛ از سرداران هنر انقلاب اسلامی
شهید آوینی از «سرداران هنر انقلاب اسلامی» به‌شمار می‌رود از همین رو، در تقویم ما روز شهادت او به عنوان «روز هنر انقلاب اسلامی» نامگذاری شده است. هنر انقلاب اسلامی ریشه در عرفان نظری و تفسیر قرآن مبتنی بر رهیافت‌‌های امثال علامه طباطبایی و حضرت امام خمینی(ره) دارد اما در این مرحله متوقف نمی‌ماند و پیوند با مردم عادی را هم در دستور کار خود دارد. اگر «روایت فتح» را مردم نمی‌پسندیدند و اگر آوینی یک هنرمند انقلابی مردمی نبود، چنین نامگذاری صواب نبود. روز هنر انقلاب اسلامی نمادی است برای برهه‌ای که نظریه انقلاب اسلامی در ظرف هنر ریخته می‌شود و به جان و ذائقه مردم ایران می‌رسد. این ویژگی بزرگ مکتب شهید آوینی بود که بین «نظریه»، «عمل» و «مردم» توانست رابطه‌ای معنادار و عمیق برقرار کند و اساساً بر مبنای این پیوند و ارتباط است که آوینی، آوینی شد.
هنر شهید آوینی؛ چراغ راه جامعه اسلامی
واقعیت این است که ما در مرحله‌گذار و عبور از «دولت اسلامی» به «جامعه اسلامی» هستیم و این‌گذار اساساً بدون هنرمندان و صاحب اثران هنری و مروجان فرهنگی میسر نمی‌شود. آوینی یک ستاره بود که در آسمان انقلاب درخشید تا ما از رهگذر هنر، مسیر را پیدا کنیم. امروز نیز بیش از هر زمانی در انتخاب مسیر از دولت اسلامی به جامعه اسلامی نیازمند مروجان فرهنگی و خلاقان و خالقان هنری الگوی سوم هستیم و امید آن می‌رود که بتوانیم در این مسیر وامدار شهید سید مرتضی آوینی باشیم.