دیدگاه

ایران - آفریقا

در دولت سیزدهم، اولویت سیاست خارجه رویگردانی و عدم وابستگی به غرب و روند توسعه همه‌جانبه سطح همکاری با کشورهایی چون کشورهای آفریقایی در حوزه‌های مختلف اقتصادی، تجاری و سیاسی بوده و این موضوع از دید امریکا هم پنهان نمانده است. سفرهای متعددی که آیت‌الله رئیسی برای شرکت در اجلاس‌های منطقه‌ای، بین‌المللی و جهانی انجام داد و توجه وی به بحث‌های منطقه‌ای و گسترش روابط با همسایگان از نکات بسیار مهمی بود که در این دوران وجود داشت و از دستاوردهای مهم این دولت محسوب می‌شود.
مشارکت ایران در آفریقا را می‌توان به پنج منطقه تقسیم کرد: شمال آفریقا، شاخ آفریقا، آفریقای جنوبی، غرب آفریقا و آفریقای مرکزی. کشورهای پرجمعیت مسلمان در امتداد دریای سرخ و شاخ آفریقا قرار دارند و میزبان مسیرهای کشتیرانی بین‌المللی در آب‌های خود هستند. بنابراین، هم شمال و هم شرق آفریقا منطقه وسیعی را در اختیار ایران قرار می‌دهند تا برنامه سیاست خارجی خود را دنبال کند.
اگرچه جمعیت مسلمانان آفریقای جنوبی بسیار کم است (۱.۵درصد)، ایران از روابط نزدیک با این کشور استراتژیک برخوردار است و عمدتاً به دلیل نقش تاریخی آفریقای جنوبی در مبارزه با استعمار و سرنگونی آپارتاید است. این امر نه تنها از نظر اقتصادی به نفع ایران است، بلکه از نفوذ و حمایت سیاسی بویژه در حوزه‌های حساس برخوردار بوده است.
بر همین اساس، ایران از طریق گسترش پروژه‌های تجاری، اقتصادی و توسعه‌ای و نیز افزایش سفرهای دوجانبه سران و مقامات عالی‌رتبه در تلاش است تا کاستی‌های دولت قبلی را جبران کند، زیرا توجه بسیار کمی در دولت روحانی به این توسعه روابط با این قاره صورت گرفته بود. کارشناسان می‌گویند پیوندهای تاریخی ایران با کنگره ملی آفریقا بخشی از تلاش جمهوری اسلامی برای ایجاد «عمق استراتژیک» در آفریقای جنوبی و افزایش نفوذ خود در قاره آفریقاست. پس از پایان نظام آپارتاید در آفریقای جنوبی، ایران از نخستین کشورهایی بود که روابط خود را با آفریقای جنوبی از سرگرفت و دو کشور از آن زمان تا کنون در بخش‌های مختلف، بویژه در زمینه تجارت، روابط مستحکمی دارند. آفریقای جنوبی از حق ایران در مسأله انرژی هسته‌ای در مجامع بین‌المللی دفاع کرده و تحریم‌های بین‌المللی علیه رژیم ایران را غیرقانونی و غیرمنطقی نامیده است.

چین - آفریقا

چین با ایجاد هارمونی و بهره‌گیری متوازن از منابع و ابزارهای قدرت هوشمند و بدون ایجاد محدودیت توانسته‌ جایگاه خود را نسبت به امریکا در آفریقا افزایش دهد، به طوری که با تمرکز بر تجارت و سرمایه‌گذاری به بزرگترین شریک منطقه تبدیل شده و کشورهای آفریقایی، چین را شریک قابل اعتمادی می‌دانند. کارشناسان روابط بین‌المللی به خوبی واقفند که موج عظیم قدرت نرم چین در آفریقا در درازمدت منافع فراوانی را برای چین و ارتقای جایگاه اقتصادی این کشور خواهد داشت.

روسیه - آفریقا

برخی کشورهای آفریقایی به مدت چند دهه با اتحاد جماهیر شوروی رابطه داشته‌اند. پس از فروپاشی این کشور، این روابط با روسیه ادامه یافت و بسیاری از رهبران استقلال آفریقا گفتند که تأمین سلاح و آموزش نظامی برای کمک به مبارزه با حکومت اقلیت سفیدپوست و استعمار، موضوعی کلیدی است.
موضع رسمی این کشورها در جنگ اوکراین، عدم همسویی با غرب است. برخی مانند آفریقای جنوبی با روسیه روابط دوستانه‌تری دارند و به طور بحث برانگیزی میزبان رزمایش‌های مشترک دریایی مصادف با سالگرد تهاجم روسیه به اوکراین بوده‌اند.
روسیه پس از تهاجم نظامی به اوکراین و وضع تحریم‌های غرب علیه این کشور، توسعه روابط خود را با کشورهای آفریقایی و در پی سفر دوره‌ای دولتمردان این کشور به این قاره، در دستور خود قرار داده و قرار است نشست روسیه و آفریقا در ماه جولای در مسکو برگزار شود؛ موضوعی که در محافل غربی به عنوان گام مؤثری در توسعه روابط مسکو با کشورهای آفریقایی توصیف می‌گردد.