نگاهی به تغییر مناسبات بین الملل در حوزه انرژی پس از گردش عربستان به شرق
نظم جهانی نفت خام در حال تغییر است
احمد فاضل‌زاده
دکترای روابط بین الملل
نیکلای شولگینوف، وزیر انرژی روسیه اخیراً گفته بود کشورش اکنون توانسته تمام صادرات نفت خام خود را که تحت‌تأثیر تحریم‌های غرب قرار گرفته است، به کشورهای «دوست» هدایت کند. شولگینوف گفت: «امروز می‌توانم بگویم که ما توانستیم مسیر کل حجم صادرات تحت‌تأثیر تحریم را به طور کامل تغییر دهیم؛ هیچ کاهشی در فروش مشاهده نشده است.» این اظهارات در کنار خبری که این روزها منتشر شد، اهمیت زیادی پیدا می‌کند؛ عربستان‌سعودی و دیگر تولیدکنندگان بزرگ نفت روز یکشنبه از کاهش غیرمنتظره تولید طلای سیاه به میزان ۱.۱۵ میلیون بشکه در روز از ماه مه تا پایان سال خبر دادند؛ اقدامی که می‌تواند قیمت‌ها را در سراسر جهان افزایش دهد. این اتفاقات احتمالاً خبر از تغییر نظم جهانی نفت خام می‌دهد. وب‌سایت فوربس به تازگی در تحلیلی که به نام دیوید بلکمون منتشر کرده به این موضوع پرداخته است. در مطلب حاضر بخش‌هایی از این تحلیل را می‌خوانید.
شماری از کشورهای مهم در صف پیوستن به بریکس قرار دارند
تردیدی وجود ندارد که اعضای روسیه در ائتلاف بریکس (متشکل از برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای‌جنوبی) که به طور فزاینده‌ای از خود نفوذ نشان می‌دهند، نقش مهمی در کمک به روسیه برای مقابله با غرب ایفا کرده‌اند. هند بزرگ‌ترین خریدار نفت خام اورال در ماه مارس بود که تقریباً 50 درصد از کل این صادرات را به خود اختصاص داد. الکساندر نواک، معاون نخست‌وزیر روسیه اخیراً اظهار داشته که فروش نفت روسیه به هند طی سال گذشته 22 برابر شده است.
در گزارش دیگری که رویترز در اوایل ماه مارس منتشر کرد، آمده است که بر اساس داده‌های ردیابی کشتی‌ها، واردات نفت خام روسیه از طریق دریا به چین در ماه مارس به بالاترین حد خود می‌رسد. در این گزارش آمده است شرکت‌های مشاوره ردیابی نفتکش‌های Vortexa و Kpler تخمین زده‌اند که نزدیک به 43 میلیون بشکه نفت خام روسیه شامل حداقل 20 میلیون بشکه ESPO Blend و 11 میلیون بشکه اورال در ماه مارس به چین می‌رسد.» این رقم یعنی میزان انتقال از بالاترین سطح قبلی 42.48 میلیون بشکه‌ای که در ژوئن 2020 ثبت شده بود، فراتر می‌رود.
این همسویی جدید میان کشورهای بریکس در حمایت از تجارت نفت خام روسیه تعجب‌آور نیست، زیرا هیچ‌یک از کشورهای عضو روسیه حمایت از تحریم‌هایی را که عمدتاً توسط دولت‌های جهان غرب اعمال می‌شود، انتخاب نکرده‌اند. این گروه که سال 2001 به‌عنوان یک اتحاد تجاری ضعیف میان اقتصادهای در حال توسعه سریع برزیل، روسیه، هند و چین آغاز شدو آفریقای‌جنوبی را در سال 2010 به عضویت خود اضافه کرد، از آن زمان همواره خود را به‌عنوان یک جایگزین ژئوپلیتیکی برای G7 (شامل ایالات‌متحده، ژاپن، ایتالیا، کانادا، آلمان، فرانسه، بریتانیا و اتحادیه اروپا) قرار داده است.
برای مثال سال 2014 بریکس 50 میلیارد دلار از منابع اولیه را در راستای ایجاد بانک توسعه جدید به‌عنوان جایگزینی برای بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول استفاده کرد. در همان زمان این گروه همچنین چیزی را ایجاد کرد تا از اعضایی که در تلاشند تعهدات بدهی خود را انجام دهند، حمایت کند.
نالدی پاندور، وزیر خارجه آفریقای‌جنوبی در مصاحبه اخیر خود با WION News گفت او و رهبران دیگر کشورهای بریکس علاقه زیادی از سوی دیگر کشورها به این ابزارهای مالی دریافت کرده‌اند. پاندور با بیان اینکه در حال حاضر 12 نامه از این کشورها روی میز خود دارد، نام چند کشور را هم ذکر کرد؛ «عربستان‌سعودی یکی از این کشورها است؛ امارات‌متحده‌عربی، مصر، الجزایر، آرژانتین، مکزیک و نیجریه هم در این لیست قرار دارند.»
عربستان‌سعودی گرایش پررنگی به شرق پیدا کرده است
هیچ کشوری به اندازه عربستان‌سعودی در ماه‌های اخیر علاقه بیشتری به تجارت با گروه بریکس نشان نداده است. در ماه مارس سال گذشته، وال استریت ژورنال گزارش داد پادشاهی سعودی در حال مذاکره با چین در مورد امکان انجام بخشی از فروش نفت خود با استفاده از یوان چین به‌عنوان ارز بوده است. چنین اقدامی نظم پیشین جهانی نفتی را که از سال 1973 از دلار امریکا یا «پترو دلار» به‌عنوان ارز مارک برای تجارت بین‌المللی نفت استفاده می‌کرد، مختل خواهد کرد.
اخیراً در مجمع جهانی اقتصاد در داووس که در ژانویه برگزار شد، محمد الجدان، وزیر دارایی عربستان به خبرنگاران گفت که کشورش برای تجارت با ارزهایی غیر از دلار امریکا باز است. الجدان گفت: «هیچ مشکلی در مورد بحث درباره نحوه تسویه توافقات تجاری خود، خواه به دلار امریکا، یورو یا ریال سعودی باشد، وجود ندارد.»
روابط عربستان‌سعودی با چین در سال 2023 در سایر زمینه‌ها هم تقویت شده است؛ یکی از نشانه‌های اصلی این روابط روبه رشد، انتشار اخباری در اوایل ماه مارس مبنی بر موافقت پادشاهی عربستان با برقراری مجدد روابط دیپلماتیک با رقیب دیرینه‌اش ایران پس از مذاکراتی بود که به میزبانی چین انجام شد.
در حالی که به نظر می‌رسید این اقدام نشان‌دهنده نفوذ فزاینده چین در منطقه خاورمیانه است، جان کربی، سخنگوی امنیت ملی دولت بایدن بشدت از این ایده که همزمان نفوذ ایالات‌متحده در حال کاهش است، عقب‌نشینی کرد. کربی به خبرنگاران گفت:«من با قاطعیت از این ایده که ما در خاورمیانه عقب‌نشینی می‌کنیم، عقب‌نشینی می‌کنم.» همچنین کربی افزود که عربستان‌سعودی مقامات بایدن را در جریان پیشرفت مذاکرات قرار داده است.
همکاری‌های اقتصادی عربستان‌سعودی با چین ادامه دارد. پادشاهی سعودی اخیراً دو قرارداد جدید جداگانه را اعلام کرده که منجر به عرضه روزانه 690 هزار بشکه نفت به چین می‌شود. گلوب‌اند‌میل گزارش داده که این دو توافقنامه بزرگ‌ترین قراردادهای اعلام شده از زمان سفر رسمی
شی جین پینگ رئیس‌جمهور چین به ریاض در دسامبر گذشته برای رسمی کردن روابط پررونق کشورش با آل‌سعود بوده است.
یکی از پیش‌بینی‌هایی که می‌توان داشت، این است که در نشست سالانه ائتلاف بریکس که در سپتامبر آینده برگزار می‌شود، عربستان‌سعودی رسماً به‌عنوان عضو جدید آن ائتلاف پذیرفته شود. شکی نیست که این وقایع و سایر رویدادها سیگنال‌های اولیه‌ای برای تغییر نظم جهانی هستند. نظم جهانی پیشین در رابطه با نفت، از مدتی قبل از بین رفته است و باید نظم جهانی جدیدی را برای آن متصور بود؛ نظمی که به سرعت در حال ظهور است. پیامدهای این نظم جدید در حال ظهور، در حال حاضر محسوس است و در ماه‌های آینده به طور فزاینده‌ای آشکار خواهد شد.
بــــرش
هیچ کشوری به اندازه عربستان‌سعودی در ماه‌های اخیر علاقه بیشتری به تجارت با گروه بریکس نشان نداده است. در ماه مارس سال گذشته، وال استریت ژورنال گزارش داد پادشاهی سعودی در حال مذاکره با چین در مورد امکان انجام بخشی از فروش نفت خود با استفاده از یوان چین به‌عنوان ارز بوده است. چنین اقدامی نظم پیشین جهانی نفتی را که از سال 1973 از دلار امریکا یا «پترو دلار» به‌عنوان ارز مارک برای تجارت بین‌المللی نفت استفاده می‌کرد، مختل خواهد کرد.
