امین محمودی
خبرنگار

طی یک سال اخیر به دلیل خشکسالی گسترده در بسیاری از کشورهای اصلی تولیدکننده محصولات کشاورزی از طرفی و وقوع جنگ اوکراین و روسیه به عنوان دو قطب تولید غلات و دانه‌های روغنی، کشورهای مختلف جهان تأمین امنیت غذایی را در دستور کار خود قرار داده‌اند.
 از این رو این کشورها علاوه بر حمایت‌های مختلف از تولید به سمت واردات محصولات کشاورزی بیش از نیاز مصرفی یک سال خود نیز رفته‌اند به طوری که چینی‌ها نیمی از غلات عرضه شده در بازارهای جهانی را خریداری کرده‌اند.
دولت سیزدهم نیز طی دو سال زراعی اخیر علاوه بر حمایت از تولید محصولات کشاورزی از جمله افزایش نرخ خرید تضمینی و اعطای تسهیلات به کشاورزان، واردات محصولات کشاورزی را در دستور کار خود قرار داده تا انبارها پر از این کالاها باشد و بازار دچار هیچ‌گونه نوسان و کمبودی نشود. به طوری که با وجود افزایش تولید بسیاری از محصولات کشاورزی و تأمین کامل بازار از این محصولات، دولت بیش از نیاز مصرفی سالانه آنها روی به واردات آورده است.
 از طرف دیگر به دلیل خشکسالی گسترده در کشورمان تولید برخی از محصولات صادراتی همچون پسته و زعفران نیز کاهشی بوده که همین امر سبب کاهش صادرات محصولات کشاورزی نسبت به سال گذشته شده است. با این حال آخرین آمارهای گمرک حاکی از آن است که در 11 ماهه سال‌ جاری میزان تجارت (صادرات و واردات) این محصولات با حمل و نقل حدود 30 میلیون تن محصول کشاورزی و مواد غذایی، به 20 میلیارد و 629 میلیون دلار رسیده است.

واردات 16 میلیارد دلار کالای اساسی به کشور
 براساس آمار گمرک، در 11 ماه نخست سال‌ جاری 22 میلیون و 690 هزار و 331 تن و 105 کیلوگرم مواد غذایی و محصولات کشاورزی به ارزش 16 میلیارد و 65 میلیون و 245 هزار و 305 دلار از طریق بنادر جنوبی و شمالی وارد کشور شده و محموله‌های این کشتی‌ها پس از تخلیه و بارگیری به مراکز جمعیتی سراسر کشور ارسال شده است.
این در حالی است که در 11 ماه نخست سال گذشته 23 میلیون و 656 هزار و 569 تن و 378 کیلوگرم مواد غذایی و محصولات کشاورزی به ارزش 12 میلیارد و 502 میلیون و 776 هزار و 392 دلار وارد کشور شده بود.
 این امر نشان دهنده آن است که واردات محصولات کشاورزی به لحاظ وزنی با کاهش 4 درصدی و به لحاظ ارزشی با رشد 28 درصدی روبه‌رو بوده است.

افزایش قیمت‌های جهانی و پرشدن انبارها در اوج ناامنی غذایی؛ دلیل افزایش واردات
یکی از اصلی‌ترین دلایل کاهش واردات به لحاظ وزنی، به حمایت‌های بی‌سابقه دولت سیزدهم و وزارت جهاد کشاورزی از خودکفایی در تولید بسیاری از محصولات کشاورزی خصوصاً گندم از طریق حمایت‌های قیمتی (افزایش نرخ‌های خرید تضمینی) و حمایت‌های غیرقیمتی (کشت قراردادی، کاهش قیمت نهاده‌های تولید و...) برمی گردد، به طوری که دولت سیزدهم به دلیل تعیین غیرمنطقی قیمت خرید تضمینی گندم در سال گذشته توسط دولت دوازدهم، مجبور شد در سال گذشته بیش از 7 میلیون تن گندم به کشور وارد کند ولی با تعیین منطقی قیمت گندم با نرخ 11 هزار و 500 تومان و افزایش 130 درصدی آن در نیمه نخست سال‌ جاری، میزان تولید این محصول به 11،5 میلیون تن رسید و میزان خرید تضمینی 7 میلیون و 500 هزار تن گندم در سال‌ جاری نسبت به سال گذشته، نشان‌دهنده آن است که از رشدی برابر با 3 میلیون تن برخوردار بوده است. از طرف دیگر طی یک سال گذشته علاوه بر گندم، تولید جو با افزایش یک میلیون تنی از 3 میلیون تن به 4 میلیون تن، تولید برنج با افزایش 700 هزار تنی از یک میلیون و 800 هزار تن به 2 میلیون و 400 هزار تن رسیده است.
میزان مصرف روغن و نهاده‌های دامی نیز در کشور منطقی شده و جلوی قاچاق این محصولات گرفته شده است، از این رو می‌توان گفت منطقی شدن مصرف در کنار افزایش تولید، سهم بسزایی در کاهش واردات داشته است.
در حال حاضر عمده واردات کشور به مصرف مردم نرسیده است به طوری که به دلیل ناامنی غذایی در سطح جهان و خشکسالی گسترده در بسیاری از قطب‌های تولید محصولات کشاورزی کشورهای مختلف سعی در افزایش واردات و پرکردن انبارها و سیلوهای خود از محصولات کشاورزی و مواد غذایی دارند که ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست و دلیل کاهش 4 درصدی واردات به همین موضوع برمی‌گردد.

صادرات 7 میلیون تنی محصولات کشاورزی
همچنین در این بازه زمانی 6 میلیون و 991 هزار و 260 تن و 713 کیلوگرم مواد غذایی و محصولات کشاورزی به ارزش 4 میلیارد و 561 میلیون و 681 هزار و 144 دلار صادر شده و این در حالی است که در 11ماه نخست سال گذشته 7 میلیون و 718 هزار و 631 تن مواد غذایی و محصولات کشاورزی به ارزش 4 میلیارد و 750 میلیون و 434 هزار و 607 دلار از کشور صادر شده بود.
 این امر نشان‌دهنده آن است که صادرات محصولات کشاورزی به لحاظ وزنی با کاهش 9 درصدی و به لحاظ ارزشی با کاهش 4 درصدی روبه‌رو بوده است.

جزئیات مهم‌ترین کالاهای وارداتی
 طی 11 ماه سال‌ جاری نهاده‌های دامی (ذرت دامی، جو، کنجاله، سویا و دانه سویا) بیشترین میزان واردات را به خود اختصاص داده‌اند به طوری که براساس آمارهای گمرک در 11 ماه سال‌ جاری 13 میلیون و 137 هزار تن نهاده دامی به ارزش6  میلیارد و 459 میلیون دلار وارد کشور شده است.
از طرف دیگر طی این مدت با تخصیص 2 میلیارد دلار برای تنظیم بازار برنج رکورد واردات برنج نیز شکسته شد به طوری که براساس آمارهای گمرک ایران، در ۱۱ماهه سال ۱۴۰۱ حدود یک میلیون و ۶۴۳ هزار تن برنج وارد کشور شده که این میزان نسبت به مدت مشابه سال ۱۴۰۰ رشد ۱۳۹ درصدی داشته است. برای واردات این مقدار برنج نزدیک به ۲ میلیارد دلار هزینه تخصیص یافته است.
همچنین در این بازه زمانی 3 میلیون و 686 هزار و 873 تن و 723 کیلوگرم گندم به ارزش یک میلیارد و 642 میلیون و 975 هزار و 523 دلار و یک میلیون و 331 هزار و 677 تن و 208 کیلوگرم روغن خام به ارزش 2 میلیارد و 304 میلیون و 230 هزار دلار از 36 کشور جهان وارد کشور شده است.
عمده‌ترین مقاصد واردات کالاهای اساسی به کشور نیز امارات متحده عربی، ترکیه و هندوستان بوده‌اند.

بــــرش

رشد صادرات محصولات لبنی و شیلاتی
 انواع سبزی و صیفی‌جات و محصولات جالیزی از جمله هندوانه و گوجه فرنگی، محصولات شیلاتی، مرکبات، زعفران و پسته بیشترین میزان صادرات محصولات کشاورزی را به خود اختصاص داده‌اند که عمده‌ترین مقاصد صادراتی نیز کشورهای عراق، امارات و افغانستان بوده است. آخرین آمارهای گمرک جمهوری اسلامی ایران در 11 ماهه سال‌ جاری نشان می‌دهد طی این مدت 160 هزار تن محصول شیلاتی به ارزش 33 میلیون دلار به بیش از 50 کشور صادر شده است، همچنین بر اساس همین آمار 435 هزار و 878 تن فرآورده‌های لبنی به ارزش 628 میلیون و 443 هزار دلار صادر شده است.