مهاجرت استارتاپ ها؛ واقعیت یا بی اساس؟
تا کنون هیچ استارتاپی از پارک علم و فناوری پردیس به‌عنوان بزرگ‌ترین پارک علم و فناوری مهاجرت نکرده است
امیرحسین بهنام
خبرنگار
مدتی است که بحث مهاجرت در رسانه‌ها پررنگ شده است و هر چند وقت یک‌بار گزاره‌ها و آمارهایی از این بحث منتشر می‌شود که اثراتی نیز روی افکارعمومی دارد. متأسفانه اکثر این خبرها مبنای آماری درستی ندارند و عموماً طبق برخی مشاهدات غیردقیق بیان شده‌اند. مورد مهم بعدی در این حوزه، بحث مهاجرت شرکت‌ها و استارتاپ‌ها از ایران به کشورهای مختلف مانند کانادا و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس است. متأسفانه در این زمینه هم اطلاعات و آمار مستند و مستدلی ارائه نشده است. تفرشی مدیر روابط عمومی پارک علم و فناوری پردیس درباره این موضوع به «ایران» گفت: متأسفانه در سال‌های گذشته دامنه تحریم‌ها به فناوری و نوآوری کشیده شده و اثر این تحریم‌ها دارای دو جنبه است؛ یکی از این جنبه‌ها اثرات مستقیم دارد یعنی یک فناوری خاص یا فرایند انتقال فناوری را تحریم می‌کنند و جنبه دوم اثرات غیرمستقیم است که باعت می‌شود کسبوکار فناورانه تحریم شده و نتواند شکل بگیرد یا توسعه پیدا کند. این موضوع باعث کاهش بازار می‌شود و در نهایت تأثیر منفی بر پایداری اقتصادی کسبوکار دارد. علاوه بر این موارد، نوع سیاستگذاری و نگاه افراد به فناوری بخصوص فناوری اطلاعات و ارتباطات در داخل هم شرایط را برای کسبوکارهای نوپا سخت می‌کند، همچنین قانونگذاری و دریافت مجوزها نیز به این پدیده دامن می‌زند، لذا در این مرحله میل به مهاجرت در متخصصین یا افراد خلاق و نوآور زیاد می‌شود. در گذشته افراد کلیدی با تخصص مهاجرت می‌کردند اما امروزه شاهد مهاجرت استارتاپ‌ها هم هستیم که دلیلش می‌تواند در نوع گرنت‌های اختصاصی کشورهای جذب‌کننده استارتاپ‌ها باشد، لذا شرایط کشور با تأکید بر موارد بالا و تخصیص گرنت‌های خاص به استارتاپ‌ها از جمله استارتاپ ویزا، باعث افزایش میل و اشتیاق به مهاجرت شده اما اینکه چقدر این میل و اشتیاق به مهاجرت باعث مهاجرت دائمی یا موقتی شده است، نیاز به بررسی داده‌ها با توجه به شرایط و نوع سیاست‌ها دارد.
وی ادامه داد: دو عامل، زمینه‌ساز مهاجرت است؛ یکی تحریم که عوارض جانبی دارد و باعث کوچک شدن زیست‌بوم فناوری و نوآوری ایران می‌شود و دومین عامل ناهمخوانی سیاست‌ها و قوانین نادرست که زمینه‌ساز مهاجرت استارتاپ‌ها شده است.
به گفته وی، رسانه‌ها یکی از ابزارهایی هستند که معمولاً در انتقال محتوا و سیاست‌ها نقش ویژه‌ای دارند و در زمینه میل و اشتیاق مهاجرت هم این نقش را دارند و می‌توان در رسانه‌های تصویری در خصوص استارتاپ ویزا و مهاجرت کاری و… محتواهای زیادی به زبان فارسی توسط کشورها مشاهده کرد. وی در این خصوص ادامه داد: رسانه داخلی می‌تواند از کسبوکارهای نوپای موفق در ایران، مستند یا محتوای مطلوب با نگاه‌های جدید بسازد که این می‌تواند زمینه‌ساز کاهش مهاجرت شود و همچنین می‌توان از ابزارهای موجود در این زیست‌بوم، گزارش‌های مطلوبی ساخت و روایت‌های متنوع ایجاد کرد که از جمله آن بازیگران مراکز رشد، پارک‌های علم و فناوری، فضای کار اشتراکی، شتاب‌دهنده‌ها و… است.
وی در خصوص اینکه آیا از پارک فناوری پردیس استارتاپی مهاجرت کرده است یا خیر، گفت: این پارک فناوری تشکیل شده از کسبوکارهای کوچک، متوسط و بزرگ که بیشتر آن متوسط و بزرگ هستند و کسبوکارهای متوسط و بزرگ که محصول آنها برای بازار ایران طراحی شده و بخشی از بازار را دارند؛ لذا انگیزه مهاجرت در این کسب‌وکارها وجود ندارد. این شرکت‌ها ترجیح می‌دهند محصول یا خدمات خود را به کشورهای اطراف ارائه دهند. چندین دلیل برعدم مهاجرت این کسب‌وکارها وجود دارد که از جمله می‌توان به نیروی انسانی ارزان در ایران بویژه برای کسب‌وکارهایی که صادرات دارند، بازار بکر ایران برای فناوری و... اشاره کرد. همچنین بین کسبوکارهای نوپای مستقر در پارک فناوری پردیس تاکنون مشاهده نکرده ام که این کسب‌وکارها از پارک فناوری پردیس به خارج از کشور مهاجرت کرده باشند.