امیر قلعه‌نویی بعد از 16 سال دوباره سرمربی تیم ملی شد
پر افتخار بی افتخار
حامد جیرودی
روزنامه نگار
بالاخره و پس از سه ماه و 13 روز که از پایان کار تیم ملی در جام‌جهانی 2022 گذشت، سرمربی جدید ایران انتخاب شد. پس از بازگشت یوزها از قطر، این سؤال نزد افکار عمومی به وجود آمد که چه کسی قرار است روی نیمکت تیم ملی به عنوان سرمربی بنشیند. با این حال، بازگشت کارلوس کی‌روش به ایران و روابط خوب او با فدراسیون فوتبال، این ذهنیت را ایجاد کرده بود که او کارش را با تیم ملی ادامه می‌دهد اما این اتفاق نیفتاد و مرد پرتغالی، به قطر بازگشت تا این بار هدایت تیم میزبان اخیر جام‌جهانی را بر عهده بگیرد. در این شرایط، قسمتی از ابهامات برطرف شد که دیگر صحبتی از کی‌روش نخواهد بود و مهدی تاج رئیس فدراسیون هم اعلام کرد که «در شرایط فعلی، گزینه ایرانی برای تیم ملی بهتر است» تا به این ترتیب، نام امیر قلعه‌نویی و جواد نکونام به عنوان گزینه‌های اصلی هدایت تیم ملی مطرح شود. اما باز هم فدراسیون به سمت گزینه‌های خارجی رفت و نام مربیانی مانند پاکو خمز و ژوزه مورایس به میان آمد. در ادامه هم بحث مربیانی مانند هروه رنار و برانکو ایوانکوویچ هم مطرح شد اما آنها هم مانند سرمربیان تراکتور و سپاهان با عربستان و عمان قرارداد داشتند که کار مذاکره با آنها را سخت می‌کرد. در ادامه این شرایط نامشخص، فدراسیون گزینه‌های ایرانی سرمربیگری تیم ملی را معرفی کرد و از درخواست برای ارائه برنامه به قلعه‌نویی، نکونام، حسین فرکی، مهدی تارتار و فرهاد مجیدی خبر داد که البته حمید مطهری و ساکت الهامی هم در بین آنها قرار داشتند و اعلام شد از بین یکی از گزینه‌های ایرانی و گزینه‌های خارجی، یک نفر سرمربی تیم ملی خواهد شد. اما سؤالی که برای علاقه‌مندان به تیم ملی و کارشناسان وجود داشت این بود که فدراسیون چطور این گزینه‌های ایرانی را در یک سبد قرار داده است؟ جالب اینکه این گزینه‌ها، خودشان یکی پس از دیگری از قرار گرفتن در لیست سرمربیگری تیم ملی انصراف دادند و فدراسیون را درباره این نوع انتخاب به باد انتقاد گرفتند. اینها همه ابهاماتی بود که بر نگرانی‌ها می‌افزود. در این بین، نام فلیکس سانچز سرمربی سابق قطر در جام‌جهانی هم به گزینه‌های هدایت تیم ملی اضافه شد و مشخص شد فدراسیون و شخص تاج، بیشتر تمایل دارند تا مربی خارجی را روی نیمکت بنشانند. اخبار هم از احتمال قریب‌الوقوع انتخاب سانچز می‌داد اما این مربی اسپانیایی تمایل داشت قرارداد چندساله و طولانی‌مدت ببندد که فدراسیون موافق آن نبود. اما در شرایطی که گمانه‌زنی‌ها همچنان ادامه داشت، سانچز به عنوان سرمربی اکوادور برگزیده شد تا دست فدراسیون بسته شود و چاره‌ای دیگر جز انتخاب مربی ایرانی نداشته باشد. در نهایت پس از تماس‌های تاج با مدیران باشگاه گل‌گهر و قلعه‌نویی، این مربی به عنوان سرمربی جدید تیم ملی انتخاب شد تا او که در جام ملت‌های آسیا 2007 هدایت ایران را بر عهده داشت، پس از 16 سال و هفت ماه و 25 روز بار دیگر به تیم ملی بازگردد. مدیران فدراسیون از شنبه شب گذشته، دو نوبت مذاکرات جدی با قلعه‌نویی انجام دادند و برنامه‌های او مورد بررسی قرار گرفت. این در شرایطی است که اکثر اعضای هیأت رئیسه هم موافق انتخاب قلعه‌نویی بودند و نظر آنها سبب شد برخلاف برخی اعضا که تمایل داشتند بین گزینه‌های ایرانی نکونام سرمربی تیم ملی شود، سرمربی گل‌گهر بار دیگر هدایت این تیم را در دست بگیرد. قرارداد قلعه‌نویی با فدراسیون تا پایان جام ملت‌های آسیا خواهد بود که البته در صورت رضایت طرفین، این قرارداد تمدید خواهد شد. همچنین پس از انتخاب قلعه‌نویی قرار شد مهدی محمد‌نبی نایب‌رئیس فدراسیون نیز همچنان به عنوان سرپرست تیم ملی به فعالیت خود ادامه دهد. اردوی جدید تیم ملی قرار است از 28 اسفند شروع شود. البته انتخاب امیر با سؤالات و ابهامات زیادی همراه است و یکی از مهم‌ترین آنها این است که فدراسیون چگونه به قلعه‌نویی رسید و آیا برنامه‌هایش با این مربی، بر محور کسب چه افتخاری است؟ مربی که با پنج قهرمانی پرافتخارترین مربی لیگ برتر محسوب می‌شود اما در رده بین‌المللی هیچ افتخاری کسب نکرده است. ضمن اینکه جام‌آوری‌های او مربوط به دهه اول مربیگری‌اش است و از آخرین جامی هم که گرفته، حدود 10 سال می‌گذرد!
شروع فوتبال
امیر اردشیر قلعه‌نویی معروف به امیر قلعه‌نویی که متولد اول آذر ۱۳۴۲ در تهران و بچه محله نازی‌آباد است، فوتبال را از اواخر دهه ۵۰ با جوانان راه‌آهن آغاز کرد و اردشیر لارودی و امیر ابوطالب، اولین کسانی بودند که او را برای تیم‌های پایه‌ای راه‌آهن انتخاب کردند و بعد ناصر ابراهیمی او را به تیم بزرگسالان راه‌آهن برد که توانست در ۱۷ سالگی، 3 گل در جام حذفی تهران در سال ۱۳۵۹ بزند. او در سال ۱۳۶۰ به تیم ملی جوانان دعوت شد که نمایش قابل قبولی هم از خود ارائه کرد و چند ماه بعد با ناصر ابراهیمی در اسفند ۱۳۶۰ از راه‌آهن به شاهین رفت.
لژیونر شدن
قلعه‌نویی که در دوران حضورش در شاهین، دو بار در سال‌های ۱۳۶۴ و ۱۳۶۵ نایب قهرمان باشگاه‌های تهران شد، در اواسط لیگ سال ۶۶، پس از پیروزی 2 بر صفر شاهین در برابر پرسپولیس که با دو گل کریم باوی روی پاس‌های او به ثمر رسید، شاهین را پس از حدود 6 سال ترک کرد و به السد قطر رفت تا لژیونر شود. امیر برای مدت حدود یک سال در قطر بازی کرد و همراه با السد قهرمان لیگ و جام حذفی قطر شد، اما در اسفند ۱۳۶۷ به ایران برگشت تا این بار پیراهن استقلال را بر تن کند.
ناکامی در جام ملت‌های آسیا
قلعه‌نویی پس از جام جهانی 2006 آلمان و در 26 تیرماه 1385، جانشین برانکو ایوانکوویچ شد تا تیم ملی را آماده جام ملت‌های 2007 آسیا کند، اما تیم تحت هدایت او در مرحله یک‌چهارم نهایی جام ملت‌ها و در ضربات پنالتی، نتیجه را به کره جنوبی واگذار کرد تا از رسیدن به نیمه‌نهایی بازماند. پس از این رقابت‌ها، قلعه‌نویی از تیم ملی کنار رفت تا سال‌ها اعلام کند بدون شکست در بازی‌های رسمی برکنار شده است. پایان کار او در تیم ملی 31 تیرماه 1386 بود که با این اوصاف، عمر مربیگری‌اش در تیم ملی به 370 روز رسید. تیم ملی در زمان قلعه‌نویی 10 برد، 6 تساوی و یک باخت را به دست آورد.
پرافتخارترین مربی لیگ
قلعه‌نویی 59 ساله مربیگری‌اش را با تیم کشاورز آغاز کرد و سپس به برق تهران رفت. او در ادامه به استقلال تهران رفت و پس از قهرمانی در جام حذفی به استقلال اهواز پیوست. او پس از بازگشت به استقلال، این تیم را پس از سه فصل قهرمان لیگ برتر کرد و سپس سرمربی تیم ملی شد. در کارنامه قلعه‌نویی، سه قهرمانی لیگ برتر با استقلال و دو قهرمانی جام حذفی با این تیم دیده می‌شود. او هدایت تیم‌های سپاهان، ذوب‌آهن، تراکتور، ملوان و گل‌گهر را نیز برعهده داشته است. او با سپاهان به دو قهرمانی لیگ‌های نهم و دهم دست یافت تا پس از لیگ هشتم که با استقلال قهرمان شد، سه قهرمانی پیاپی کسب کرده باشد اما قهرمانی لیگ دوازدهم در فصل 92-1391 که با استقلال کسب کرد، آخرین جام دوران مربیگری‌اش بوده است.
10 جام با استقلال
قلعه‌نویی که اولین بازی‌اش برای استقلال را در تاریخ 19 اسفند 67 مقابل پرسپولیس انجام داد، تا پایان دوران بازی‌اش در این تیم ماند و آخرین فصل حضورش در استقلال هم فصل 1375-76 بود. او در 4 سال آخر حضورش در استقلال بازوبند کاپیتانی این تیم را بر بازو می‌بست و 10 جام قهرمانی در لیگ و تورنمنت‌های مختلف مانند جام باشگاه‌های آسیا با آبی‌ها به دست آورد. او به خاطر توانایی‌اش در رهبری میانه میدان استقلال در دوران کاپیتانی در این تیم، در میان گروهی از هواداران استقلال و مطبوعات ایران به ژنرال معروف شد.
۲۰ بازی ملی
قلعه‌نویی تا پایان دوره بازیگری‌اش ۲۰ بازی ملی انجام داد که ۱۹ بازی آن از سن ۲۹ سالگی به بعد رخ داد. او اولین بار توسط ناصر ابراهیمی در سال ۱۳۶۴ به تیم ملی «ب» ایران دعوت شد. یک سال بعد از سوی پرویز دهداری به تیم ملی دعوت شد و اولین بازی ملی خود را در اردیبهشت‌ماه ۱۳۶۵ مقابل چین انجام داد. قلعه‌نویی در سال ۱۳۷۲ زیر نظر علی پروین در مقدماتی جام جهانی ۱۹۹۴ به میدان رفت و در بازی‌های آسیایی ۱۹۹۴ هیروشیما هم جزو بازیکنان تیم استانکوی فقید بود. آخرین حضور او در تیم ملی هم به مقدماتی جام ملت‌های آسیا ۱۹۹۶ برمی‌گردد که زیر نظر محمد مایلی‌کهن به میدان رفت. در کارنامه ملی قلعه‌نویی یک گل زده به کویت دیده می‌شود. ضمن اینکه او یک بار هم بازوبند کاپیتانی تیم ملی را به بازو بست.
سال‌های بدون جام
قلعه‌نویی بعد از قهرمانی‌هایی که با استقلال و سپاهان (مقطع اول) بدست آورد در تراکتور، ذوب‌آهن، سپاهان و گل‌گهر نتوانست عنوان قهرمانی را به دست آورد. خصوصاً با سپاهان پرستاره که با بودجه 180 میلیاردی بسته شده بود ولی نتوانست گوی سبقت را از پرسپولیس برباید و سهم قلعه‌نویی تنها دو نایب‌قهرمانی در لیگ برتر با تیم‌های اصفهانی بود. ضمن اینکه او که با تراکتور هم نایب‌قهرمانی لیگ را تجربه کرده بود، در فینال جام حذفی هم به جام با این تیم نرسید.
رکورد ویژه
رکورد ویژه‌ای که قلعه‌نویی در طول حدود دو دهه مربیگری‌اش در لیگ ایران به دست آورده، این است که او به اولین سرمربی تاریخ فوتبال ایران تبدیل شد که با تیم‌هایش از مرز کسب هزار امتیاز در لیگ برتر گذشت.
بــــرش
بیانیه فدراسیون فوتبال برای معرفی قلعه‌نویی
سایت فدراسیون فوتبال غروب دیروز بیانیه‌ای را در خصوص انتخاب قلعه‌نویی صادر کرد که در آن آمده:« فدراسیون فوتبال ضمن ارج نهادن به زحمات جامعه مربیان فوتبال کشور و تشکر و پاسداشت خدمات کلیه مربیان تیم ملی در ادوار مختلف به آگاهی جامعه فوتبال و مردم عزیزمان می‌رساند، بر اساس بررسی فنی و کارشناسی و توافق انجام شده، آقای امیر قلعه‌نویی مربی ارزشمند کشورمان به عنوان سرمربی تیم ملی فوتبال انتخاب شد. فدراسیون فوتبال بر خود لازم می‌داند از همکاری و مساعدت‌های مجموعه معدنی و صنعتی گل گهر تشکر داشته باشد. بدیهی است در این فرصت از کلیه باشگاه‌های کشور و همراهی مربیان به منظور موفقیت بیش از پیش تیم ملی کشورمان نهایت سپاس را داریم.»