بیتا میرعظیمی
خبرنگار

عملیات عمرانی و اجرایی طرح گردشگری در جزیره آشوراده به‌دلیل نداشتن مجوزهای قانونی و پیوست زیست محیطی از سوی اداره محیط زیست استان مازندران متوقف شد. طبق گفته «عطاءالله کاویان» مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مازندران به«ایران»، هرگونه فعالیت و عملیات در محدوده پناهگاه حیات وحش میانکاله و خلیج گرگان ممنوع بوده و مادامی که مجوزهای زیست محیطی اخذ نشود، هرگونه عملیاتی متوقف خواهد شد.
طرح گردشگری آشوراده در منتهی علیه شرقی پناهگاه حیات وحش و ذخیره‌گاه زیست کره میانکاله، یکی از طرح‌های زیست‌ محیطی پرسروصدا در دهه‌های اخیر به شمار می‌رود. آشوراده تنها جزیره ایرانی دریای خزر است که روزگاری مقصد پرندگان مهاجر بود. این جزیره در محدوده پناهگاه حیات‌وحش میانکاله قرار داشته و جزو محدوده‌ بند الف ماده ۳۰قانون «حفاظت و بهسازی مناطق چهارگانه» به شمار می‌رود. در همین راستا نیز بسیاری از کارشناسان و فعالان محیط زیست درخصوص اجرای طرح توسعه گردشگری ابراز نگرانی کرده و نسبت به تبعات زیست محیطی آن هشدار داده‌اند! هر چند که در این میان عده‌ای نیز بر طبل توسعه گردشگری در بزرگ‌ترین جزیره‌ ایرانی دریای کاسپین کوبیده و این اقدام را تنها راه توسعه و نجات شبه جزیره میانکاله‌ معرفی کرده‌اند!

طرحی فاقد پیوست زیست محیطی
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مازندران به «ایران» می‌گوید: اگرچه پیشتر صحبت‌هایی درباره طرح گردشگری آشوراده در چندین جلسه مطرح شده و مورد بررسی قرار گرفته بود، اما هنوز درباره این طرح به‌صورت متمرکز و گسترده ابلاغی از سوی سازمان محیط زیست کشور به اداره محیط زیست استان مازندران نشده است.
او تأکید می‌کند: محدوده حیات‌وحش میانکاله و خلیج گرگان جزو مناطق تحت حفاظت بوده و بر این اساس نیز هرگونه عملیات یا پروژه عمرانی در منطقه بدون اخذ مجوزهای زیست محیطی ممنوع است. تا این لحظه نیز هیچ مجوز زیست محیطی در خصوص طرح گردشگری و طبیعت‌گردی در جزیره آشوراده به اداره محیط زیست مازندران ابلاغ نشده است؛ بنابراین مادامی که مجوزهای لازم اخذ نشده و ابلاغ نشود، هرگونه فعالیت عملیاتی و عمرانی در این منطقه انجام نخواهد شد.
طبق گفته مدیرکل حفاظت محیط زیست استان مازندران، چنانچه سازمان محیط زیست کشور مجوزهای قانونی را صادر کند، مطابق با همان طرح و برنامه، عملیات عمرانی اجرا شده و طی این مدت نیز اداره محیط زیست استان مازندران بر تمامی عملیات‌ها نظارت خواهد کرد. «عطاءالله کاویان» در عین حال تأکید می‌کند که اگرچه بخشی از شرق میانکاله و کل عرصه جزیره آشوراده جزو حوزه استحفاظی استان گلستان محسوب می‌شوند، اما تمامی مباحث محیط زیستی این مناطق توسط اداره محیط زیست استان مازندران مدیریت می‌شود. به همین دلیل نیز اداره محیط زیست استان مازندران به موضوع ورود کرده و این عملیات را تا زمان اخذ مجوزهای لازم و قانونی، متوقف کرده است.
«فُک خزری» در خطر است
اما ماجرای طرح گردشگری در تنها جزیره ایرانی دریای کاسپین از چه قرار است؟ جزیره‌ای که حالا به جولانگاه صدها قاچاقچی نقابدار تبدیل شده و امیدها برای نجات بهشت پرندگان مهاجر را بسیار کمرنگ کرده است!
اجرای طرح گردشگری در آشوراده در دهه هشتاد بر سر زبان‌ها افتاده و تصویب آن بارقه‌ای از امید در دل ساحل‌نشینان گلستان ایجاد کرد؛ مردمی که تصور می‌کردند شاید به واسطه این طرح، بخشی از مشکلات اقتصادی و اجتماعی آنها حل و فصل شود! بی‌آن که بدانند هرگونه فعالیت گردشگری در آشوراده حاصلی جز نابودی طبیعت و محیط زیست نداشته و ندارد؛ از طرفی به باور بسیاری از کارشناسان و فعالان محیط‌ زیست، شرایط اقلیمی و جغرافیایی این جزیره امکان بارگذاری و سرمایه‌گذاری بیشتر نداشته و در نهایت اکوسیستم این منطقه حساس را با مشکلات عدیده‌ای مواجه خواهد کرد! این در حالی است که هم اکنون بخش‌های زیادی از شبه جزیره میانکاله نیز به منطقه‌ای بیابانی و شوره زار تبدیل شده است؛ حتی لایروبی خلیج گرگان نیز کارگشا نبوده و باوجود پیشرفت 63 درصدی پروژه، هنوز امید چندانی به نجات شبه جزیره وجود ندارد!
آن زمان حتی زمزمه‌هایی مبنی بر تهدید جدی حیات فُک خزری به واسطه اجرای این پروژه مطرح شد و این سؤال را در اذهان همگان ایجاد کرد که آیا گردشگری در تنها جزیره ایرانی دریای کاسپین، مسئولانه بوده و آیا در نهایت معیارها و ضوابط تعیین شده رعایت خواهد شد یا خیر؟ هر چه بود اعتراضات کارشناسان و فعالان محیط زیست راه به جایی نبرد و اجرای طرح گردشگری در جزیره آشوراده، از سال ۹۵ در دستور کار مدیران استان گلستان قرار گرفت. در طرح اولیه مقرر شد که این پروژه در عرصه‌ای به مساحت ۳۸۰ هکتار اجرا شود اما دغدغه‌های زیست محیطی سبب شد تا عرصه این طرح ابتدا به ۳۸ و در نهایت به ۲۲ هکتار کاهش پیدا کند. مقرر شد این میزان نیز به‌صورت زون متمرکز گردشگری در مجاورت بافت مسکونی و متروک فعلی آشوراده قرار داشته باشد تا آسیبی به این زیستگاه ارزشمند وارد نشود.

تفرج متمرکز در جزیره منتفی است
طرح گردشگری در سال ۹۶ با ذکر الزامات در کمیته ملی محیط زیست به تصویب رسیده و در سال ۹۷ کمیته طبیعت‌گردی سازمان میراث فرهنگی و در سال ۹۹ شورای عالی معماری و شهرسازی مجوز اولیه این طرح را تصویب کرد. در همان سال، ستاد ملی هماهنگی و مدیریت تالاب‌های کشور به ریاست معاون اول ریاست‌جمهوری، برنامه‌ای ۵ساله برای تالاب میانکاله به تصویب رسانده و در آن تأکید کرد که طرح‌های مخرب گردشگری در مهم‌ترین ذخیره‌گاه زیست کره کشور نباید اجرا شود! در تیرماه سال‌جاری نیز بار دیگر توسعه طرح گردشگری در جزیره آشوراده بر سر زبان‌ها افتاد و در نهایت توسط شورای‌عالی شهرسازی و معماری کشور و برای چندمین بار مورد مخالفت قرار گرفت. در طرح اولیه قرار بود زیرساخت‌های گردشگری نظیر اسکله، مسیر دسترسی، آلاچیق، رستوران و... در این ذخیره‌گاه ساخته شود، اما طبق گفته ستاد ملی هماهنگی و مدیریت تالاب‌های کشور، باید از هرگونه تغییر کاربری در تالاب اجتناب می‌شد. همچنین مطابق ضوابط کنوانسیون رامسر، اقامت شبانه در تالاب ممنوع بوده و در نتیجه سرمایه‌گذار تنها حق داشت هتل‌های گردشگری را در شهرهای اطراف بسازد. تنها سازه‌های مجاز در این منطقه نیز دستشویی و سایه‌بان چوبی برای استراحت بود. رئیس سازمان حفاظت محیط‌ زیست کشور در تابستان سال‌ جاری دفاع ارزنده‌ای از آشوراده کرد و در نهایت درخواست تمدید مجوز طرح گردشگری از دستور کار شورای‌عالی شهرسازی به کلی خارج شد. چند ماه بعد نیز علی سلاجقه از تأیید ارزیابی زیست‌محیطی آشوراده در قالب «تفرج گسترده» خبر داده و تأکید کرد در شورای عالی شهرسازی کشور تنها تفرج گسترده(تفرج‌هایی که مانند کوهنوردی نیاز به توسعه نداشته یا به توسعه اندک نیاز دارند مانند ماهیگیری، اسب سواری و تماشای جانوران در طبیعت) مصوب شده و به هیچ عنوان تفرج متمرکز (تفرج‌هایی مانند شنا، اسکی، دوچرخه‌سواری و.... که نیاز به توسعه دارند) در دستور کار نیست.