الهام امین، نویسنده کتاب «عقیله» در گپ و گفتی با «ایران» عنوان کرد
رخنه تاریخ به خانه‌های مردم با همراهی ادبیات داستانی
«عقیله» کتابی از الهام امین است که به تازگی موفق به کسب عنوان شایسته تقدیر از جایزه ادبی جلال شده، اثری با روایت داستانی اما مبتنی بر روایت‌های تاریخی و مستند. در گپ و گفت امروزمان با امین، نکاتی را درباره کتاب تازه‌اش می‌خوانیم؛ نویسنده‌ای که تأکید دارد اهالی کتاب قادرند با بهره‌مندی از ساختار نوشتاری ادبیات داستانی، تاریخ را به خانه‌های عموم مردم ببرند.
تنها بنا بر ضرورت سراغ تخیل رفته‌ام
الهام امین نویسنده «عقیله» است، کتابی که چندی قبل در بخش مستندنگاری جایزه ادبی جلال به‌عنوان اثر شایسته تقدیر معرفی شد. امین در پاسخ به این سؤال که چرا نوشته داستانی‌اش در بخش مستندنگاری موفق به کسب جایزه شده به «ایران» می‌گوید: «اتفاقاً برای خودم هم جالب بود چرا که به هر حال عقیله یک داستان است. هر چند که مبتنی بر وقایع تاریخی است و شاید همین سبب بررسی نوشته‌ام در گروه مستندنگاری شده. داستان این کتاب در بستر تاریخ رخ داده و نقش تخیل در آن بسیار کمرنگ است. تنها مواقعی از تخیل بهره گرفته‌ام که دنبال ارتباط برقرار کردن میان برخی وقایع تاریخی یا کمک به فضاسازی برای حوادث مورد نظر بوده‌ام.»
درباره بزرگان دینی همچون حضرت زینب(س) آثار متعددی تألیف شده است، امین درباره اینکه وجه تمایز نوشته‌اش با دیگر کتابهای موجود در این رابطه چیست، ادامه می‌دهد: «اغلب آثاری که درباره زندگی ایشان تألیف شده‌اند، چه آنهایی که روایت داستانی دارند و چه حتی کتابهای صرفاً تاریخی تنها به برهه نقش‌آفرینی حضرت زینب(س)، آن هم بعد از واقعه کربلا پرداخته‌اند. نادیده گرفتن دیگر بخش‌های زندگی ایشان یک نقص مهم در عرصه کتابهای تاریخی است! عظمت حادثه کربلا بر مابقی زندگی حضرت زینب(س) سایه افکنده.»
به گفته امین، این در حالی است که حضرت زینب(س) تنها یک‌سال و نیم بعد از وقوع واقعه کربلا زنده می‌مانند، ایشان آن زمان 56 ساله بوده‌اند؛ این 56 سال دیده نشده و سبب بی‌خبری علاقه‌مندان از وجوه مختلف زندگی ایشان شده است. او ادامه می‌دهد:«تلاش من در این کتاب بر این بوده که پرداخت به زندگی ایشان را تنها به یکی- دو سال آخر عمرشان محدود نکنم و این مهم‌ترین ضرورتی بود که در تألیف «عقیله» احساس می‌کردم.»
این نویسنده تصریح می‌کند:«البته نمی‌توان منکر این شد که واقعه کربلا نقطه اوج زندگی حضرت زینب(س) بوده، با این حال باید بدانیم زندگی چنین چهره تابناکی، به طور قطع، گذشته درخشانی هم داشته که مهم است و نباید از آن غفلت کرد. این وظیفه ما اهالی کتاب است که به مخاطبان نشان بدهیم ایشان چطور به چنین قله رفیعی دست یافته‌اند و من برای این هدف هم تا حد امکان کوشیده‌ام.»
زندگی حضرت زینب(س) تک‌بعدی نیست
به گفته امین، زندگی حضرت زینب(س) از ابعاد مختلفی قابل بررسی است، با این حال برداشت و شناخت جامعه از ایشان بسیار تک‌بعدی است. او ادامه می‌دهد:«عموماً ایشان را به‌عنوان یک زن مصیبت‌زده می‌شناسند، عده‌ای هم به نقش پرستاری ایشان از فرزندان امام حسین(ع) تأکید دارند اما واقعیت این است هر آنچه در حضرت زهرا(س) بوده در ایشان نیز وجود داشته، شخصیتی فقهی، علمی که حضور پررنگی در فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی نیز داشته‌اند و حتی می‌توان گفت که مردم برای گشودن گره‌های فقهی و دینی خود سراغ ایشان می‌رفتند و... اینها مواردی است که اهالی کتاب باید توجه بیشتری به آنها داشته باشند.»
وی با اشاره به منابع مکتوبی که برای تألیف کتاب «عقیله» از آنها بهره گرفته، می‌گوید: «سراغ آثار بسیاری رفتم، از آنجایی که اغلب کتابهای در دسترس تنها به دو سال آخر زندگی ایشان پرداخته‌اند با دشواری زیادی روبه‌رو شدم؛ از همین رو حتی اگر می‌شنیدم که در فلان کتاب، چند سطری درباره حضرت زینب(س) درج شده آن را می‌خواندم. شاید باورتان نشود اما در همین شرایطی که صرف زمان طولانی برای تألیف یک کتاب توجیه اقتصادی ندارد، من بیش از 2 سال برای جست‌و‌جو و مطالعه پیش‌زمینه‌های لازم صرف کردم.»
وی در این بین به نقش یکی از چهره‌های شناخته شده تاریخ‌نگاری در دستیابی وی به اطلاعات لازم برای تألیف این اثر اشاره می‌کند و می‌افزاید: «خیلی اتفاقی موفق به آشنایی با محمد حسین رجبی دوانی شدم، استاد رجبی دوانی مورخ و پژوهشگر تاریخ اسلام و استادیار تاریخ اسلام دانشگاه امام حسین(ع) است. او همچون یک استاد راهنما در حوزه اسناد و منابع اطلاعات راه درست را به من نشان داد، بویژه که تحصیلات دانشگاهی‌ام علوم سیاسی است و تخصصی در زمینه تاریخ نداشتم.»
تألیف آثاری داستانی- تاریخی راه رفتن روی لبه تیغ است
از آنجایی که اغلب منتقدان ادبی تألیف داستان‌های تاریخی، بویژه با مضمون دینی را همچون راه رفتن روی لبه تیغ می‌دانند، امین در پاسخ به اینکه حساسیت‌های موجود در این زمینه او را از ادامه کار بازنداشته ادامه می‌دهد:«بله، واقعیت این است که وقتی نویسنده سراغ تألیف اثر داستانی با موضوع زندگی معصومان می‌رود با اما و اگرهای بی‌شماری روبه‌رو می‌شود. با وجود این، من به لطف شانس بهره‌مندی‌ام از راهنمایی‌های استاد رجبی دوانی نگرانی خاصی در این رابطه نداشتم و کار به خوبی پیش رفت.»بخش پایانی گفته‌های این نویسنده درباره فایده و البته ضرورتی است که در مطالعه چنین آثاری احساس می‌شود، او تأکید می‌کند:«در بازار نشر کشورمان ما با کتابهای تاریخی متعددی روبرو هستیم، منتهی به همراهی بیشتر نویسندگان برای خلق آثار داستانی مبتنی بر واقعیت نیاز داریم. آثار صرفاً تاریخی مخاطبان خاصی دارند ولی وقتی اینها با جذابیت‌های ادبیات داستانی پیش روی علاقه‌مندان قرار بگیرند قادر به جذب مخاطبان بیشتری خواهند بود. اگر بتوان تاریخ را به زبان ساده‌تر و با روایت جذاب‌تری روانه کتابفروشی‌ها کرد به مرور تأثیر مثبت آن را حتی در بهبود فضای فکری حاکم بر جامعه هم خواهیم دید.»