فرجام جنگل‌های حرا در پیچ و خم جاده ساحلی!
احداث جاده ساحلی کنگان به دیر (وفاق) بدون مجوز سازمان محیط زیست کلید خورده است
بیتا میرعظیمی
خبرنگار
جنگل‌های حرا رویشگاه‌های فوق‌العاده ای هستند که در سواحل جنوبی کشور، گسترده شده اند؛ پدیده‌ای شگفت انگیز از نمایش یک اکوسیستم ارزشمند با پوشش گیاهی بی‌نظیر است. اینجا همه چیز واقعی است؛ درختان حرا هنگام مد تا گلوگاه در آب فرو رفته و صحنه‌ای جادویی از شناور بودن درختان روی آب را خلق می‌کنند. درختانی که آب شور دریا را به آب شیرین تبدیل کرده و پس از تصفیه آن را جذب می‌کنند. اما در محدوده یکی از همین جنگل‌های منحصربه‌فرد، چند سالی است که احداث جاده ساحلی وفاق کلید خورده است؛ جاده‌ای که چند کیلومتر کوتاه‌تر از جاده فعلی بوده و تنها قرار است یک مسیر دسترسی از شهر کنگان تا بندر دیر را ایجاد کند؛ البته سازمان محیط زیست چندی پیش نسبت به احداث این جاده واکنش نشان داده و به صراحت اعلام کرده که مجوزی برای احداث صادر نکرده اما پیشنهاد اصلاحاتی در طراحی آن انجام داده است. مثلاً می‌توان به جای ساخت جاده و برای قطع نشدن ارتباط آبی در جنگل‌های حرا، اقدام به نصب پل کنند. به گفته «محمد طالبی متین» مدیر کل زیست بوم‌های دریایی سازمان حفاظت محیط زیست، اگرچه این جاده از بالای جنگل حرا عبور می‌کند اما در صورت احداث ممکن است در زمان بارندگی مسیر سیلاب ورودی به جنگل را مختل کند؛ حتی ممکن است سیلابی که قرار است به جنگل برسد به بیراهه رفته، یا اینکه در زمان وقوع سیلاب وارد شهر دیر شود.
به اعتقاد برخی از کارشناسان محیط زیست، جاده‌سازی‌ها در داخل و حاشیه جنگل‌های حرا در مواردی موجب برهم خوردن تعادل و چرخش آب آن منطقه می‌شود؛ زیرا چرخش آب شور و شیرین برهم خورده و به دلیل وابستگی حیات درختان مانگرو به آب شیرین، ضربه‌ای محکم به پیکره این اکوسیستم ارزشمند وارد خواهد شد. از طرفی جاده مناسبی که کنگان را به دیر متصل می‌کند پیشتر وجود داشته و بخش زیادی از آن نیز اتوبان است. بنابراین ساخت این جاده ساحلی آن هم در محدوده جنگل‌های حرا هیچ توجیه اقتصادی، اجتماعی و حتی زیست محیطی ندارد! اما جالب اینجاست که ساخت این جاده سالها پیش کلید خورده و حالا در بخش‌هایی از نقاط آبریز آن، پل‌هایی بزرگ نیز تعبیه شده است.
اصلاح جاده در بخش تالابی
«فرهاد قلی نژاد» مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر در همین ارتباط به «ایران» می‌گوید: جاده ساحلی کنگان به دیر با جنگل‌های حرا فاصله داشته ولی ما خواستار اصلاحاتی در بخش تالابی، خور بردستان و اقداماتی برای جلوگیری از وقوع سیلاب و آسیب‌های وارده به اکوسیستم و خانه‌های مردم شده‌ایم. در حقیقت اداره حفاظت محیط زیست منطقه مخالف ساخت این طرح نیست اما اعلام کرده است که پس از تعبیه پل‌ها در مسیر آبراه، مجوزهای لازم را صادر خواهد کرد. لازم به ذکر است که پل‌های تعبیه شده کافی نبوده و باید اصلاحاتی مطابق مطالعات رسوب شناسی و سیلابی منطقه، در آنها ایجاد شود.
طبق گفته «سیاوش کلبی» رئیس اداره جنگل اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان بوشهر به «ایران»، قسمتی از جاده وفاق در شهرستان دیر، در محدوده اراضی راه و شهرسازی بوده و اداره منابع طبیعی مالکیتی بر اراضی فوق ندارد. تاکنون استعلامی در این زمینه از اداره منابع طبیعی استان بوشهر و حتی شهرستان دیر انجام نشده است. به گفته این مقام مسئول، جاده فوق خارج از ۵ زون حفاظتی که برای ذخیره گاه معمولاً در نظر گرفته می‌شود قرار دارد. برای ذخیره گاه حرا در خور بردستان با مساحتی حدود 10 هکتار از جنگل‌های حرا، 5 زون حفاظتی به اندازه ۵ برابر هسته مرکزی تشکیل شده است؛ البته دانستن تأثیرات کوتاه مدت و بلندمدت این جاده ساحلی بر جنگل‌های حرا و اکوسیستم منطقه، نیازمند مطالعه علمی و دقیق‌تری است.
ورود اداره منابع طبیعی ممنوع!
در همین حال، «امیرحسن ابراهیمی » رئیس اداره منابع طبیعی شهرستان دیر نیز به «ایران» می‌گوید: این جاده ساحلی با جنگل‌های حرا فاصله داشته و تحت تملک اداره راه و شهرسازی قرار دارد. با توجه به اینکه اداره منابع طبیعی این شهرستان هیچ تملکی بر این اراضی ندارد، بنابراین نتوانسته است طی این سالها به موضوع ورود کرده و حتی اقامه دعوی کند؛ البته اخیراً پل‌هایی بزرگ در بخش‌هایی از این جاده به منظور ممانعت از ورود و خروج آب تعبیه شده است؛ این اقدام تا حدی می‌تواند آسیب وارده به اکوسیستم منطقه را کاهش دهد.
محافظت از درختان مانگرو
طبق گفته «علیرضا گرامی» عضو سمن کانون رشد و توسعه نجیرم و فعال محیط زیست شهرستان دیر به «ایران»، احداث این جاده ساحلی اگرچه مسیر رفت و آمد مردم دو منطقه را تا چندین کیلومتر کاهش می‌دهد اما چنانچه پل روی خور بردستان و در مسیر جاده احداث نمی‌شد، آب تجمیع شده پشت آن می‌توانست تالاب و شهر بردستان و فاز 3 شهرستان دیر را تهدید کند. زیرا تجمیع آب می‌تواند به زیرساخت‌ها و خانه‌های مردم آسیب جدی وارد کرده و همزمان با برهم ریختن چرخش آب شیرین و شور، مخاطراتی جدی برای اکوسیستم منطقه و آبزیان ایجاد کند. او اخیراً بازدیدی از منطقه داشته و شاهد تعبیه پل‌هایی به منظور سهولت حرکت جزر و مد بوده است. این پل‌ها دهانه‌های عریضی داشته و به هیچ وجه مسیر انتقال آب به سمت دریا را نمی‌بندد. نصب این پل‌ها قابلیت تبدیل آب به سیلابی شدن را خنثی کرده و از حیات درختان مانگرو نیز محافظت خواهد کرد. البته یکی از مهم‌ترین امتیارات این پل‌ها در مسیر جاده، هدایت آب شیرین به سمت درختان حرا است. زیرا این درختان، هم به آب شیرین و هم آب شور نیاز دارند. این فعال محیط زیست، با اشاره به اینکه جاده ساحلی کنگان به دیر بدون احداث پل آسیب زیادی به اکوسیستم منطقه و درختان حرا وارد می‌کند، می‌گوید: نصب این پل‌ها می‌تواند به زنده ماندن حیات آبزیان و درختان کمک کرده و همزمان در گسترش اکوتوریسم منطقه نیز تأثیر بسزایی داشته باشد.
پرندگان را فراموش نکنید
«علی فخاری» یکی دیگر از فعالان محیط زیست جنوب استان بوشهر، سالهاست که دغدغه حفاظت از اکوسیستم ارزشمند جنگل‌های حرا را دارد. او در گفت‌و‌گویی با «ایران»، بر مطالعات علمی و دقیق از احداث و تعبیه پل‌هایی در مسیر آبریز این جاده ساحلی تأکید کرده و می‌گوید بهتر است همه ساله لایروبی و پاکسازی گل و لای در مسیر جاده وفاق مورد اهتمام قرار گیرد تا با رسیدن مواد عالی به درختان حرا، آسیب کمتری به جنگل‌های ارزشمند این منطقه وارد شود. از طرفی نباید از حضور پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی در بخش‌هایی از شرق این جاده غفلت کرد؛ پرندگانی که همه ساله با سردشدن هوا، عزم مهاجرت کرده و رهسپار این زیستگاه امن می‌شوند. در همین راستا ضرورت دارد تا مسئولین امر ضمن توجه به نوسازی و بهسازی منطقه، مطالعاتی جامع و کامل در خصوص آسیب‌های وارده این جاده ساحلی به اکوسیستم منطقه و جنگل‌های حرا انجام داده و سپس اقدام به کار کنند.