محمدرضا ترجمان
سرپرست دبیر خانه گردشگری سلامت وزارت بهداشت

«سند راهبردی گردشگری» که از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در دولت دوازدهم تدوین شد و به عنوان یکی از تکالیف این وزارتخانه از سوی هیأت دولت ابلاغ شد، اما وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و اعضای مؤثر آن در تدوین این سند که بخشی از آن به گردشگری سلامت اختصاص دارد، نقشی نداشت. البته در جلسات انتهایی تدوین سند از معاونت درمان وزارت بهداشت دعوت شد که به مناقشه بین دو وزارتخانه انجامید. مناقشه بر سر این بود که شرکت‌های تسهیلگر در گردشگری سلامت با تولیت کدام وزارتخانه باشد. با این همه سند بدون توافق وزارت بهداشت از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تنظیم و بعد از امضای معاون اول وقت برای اجرا ابلاغ شد. بنابراین ارائه مجوز تسهیلگری برای جذب گردشگر پزشکی خارجی و جذب مشتری و بیماریابی طبق این سند بر عهده وزارت میراث فرهنگی است و وزارت بهداشت خلع ید شد. بنابراین موضوع ساماندهی تسهیلگران و جذب بیمار خارجی در حوزه گردشگری سلامت بر عهده وزارت بهداشت نیست. با وجود چنین چالشی همچنان کشور به دلیل توانمندی‌های پزشکی در منطقه استثنا است و بجز ترکیه و هندوستان رقیب دیگری نداریم بطوری که در سال 1400 بیش از یک میلیون نفر گردشگر خارجی به ایران سفر کرده‌اند. اگر طبق برآوردهای سازمان گردشگری جهانی هر گردشگر سلامت خارجی بطور میانگین دوتا 4 هزار دلار یا 3 تا 5 هزار دلار ارز وارد کشور کند با توجه به اینکه هر گردشگر پزشکی خارجی سه برابر بیشتر از گردشگر معمولی ارزآوری دارد (هر گردشگری خارجی 739 دلار ارز وارد کشور می‌کند) می‌توان طبق همین آمارهای جهانی این‌گونه برآورد کرد که در سال 1400 صنعت گردشگر پزشکی حدود دو میلیارد دلار ارزآوری برای کشور داشته است. از طرفی آمارها نشان می‌دهد در 6 ماهه اول سال 1400 بعد از فروکش کردن ویروس کرونا استقبال مراجعه کنندگان خارجی از خدمات درمانی در ایران نسبت به سال 99 افزایش پیدا کرد.
وزارت بهداشت به جهت ساماندهی جذب بیمار خارجی مراکز درمانی که قابلیت پذیرش بیمار خارجی دارند را طبق استانداردهایی مشخص کرده است. از سوی دیگر طبق مجوزها تنها می‌توان حدود نیم درصد از ظرفیت تخت‌های کشور را به گردشگری سلامت اختصاص داد. با توجه به اینکه 70 درصد خدمات به بیمار خارجی از سوی بخش خصوصی ارائه می‌شود همچنان جذب و بستری بیمار خارجی بستگی به ضریب اشغال تخت‌های بیمارستانی کشور دارد چنانچه ضریب اشغال تخت در بیمارستان‌ها بیش از 75 درصد باشد یا در مواقع همه‌گیری‌هایی از قبیل کرونا و آنفلوانزا اولویت پذیرش و بستری در مراکز درمانی با بیماران داخلی است و حتی همین مراکز درمانی اجازه جذب گردشگر خارجی را ندارند. یکی از چالش‌های اصلی ما در حوزه ارائه خدمات به گردشگر پزشکی بحث تعرفه‌های گردشگری خارجی است. این تعرفه‌ها توسط بیش از 150 فوق تخصص در حال تدوین است و تا پایان سال به مراکز درمانی کشور ابلاغ می‌شود. یکسان‌سازی تعرفه‌ها از جمله نکاتی است که مورد توجه قرار خواهد گرفت البته این به معنای اخذ تعرفه یکسان از سوی دانشگاه‌های علوم پزشکی از گردشگر خارجی نیست بلکه همه اینها بستگی به ضرایب و استاندارد بیمارستان‌ها دارد.
در پایان باید بگویم که سال گذشته ایران میزبان بیماران خارجی از 158 کشور دنیا بود که 10 تای آن مربوط به کشورهای همسایه از جمله عراق، پاکستان، تاجیکستان، افغانستان، عمان و جمهوری آذربایجان و... است از سوی دیگر بر خلاف آنکه روابط سیاسی و مسائل منطقه‌ای موضوع اثر‌گذاری در مراجعه بیماران خارجی است اما در حال حاضر ما بیش از 10 هزار مراجعه کننده از کشور جمهوری آذربایجان داریم.(این گردشگران به‌صورت سازماندهی شده و از طریق شرکت‌های گردشگری و افراد خاصی به مراکز درمانی معرفی می‌شوند) از طرفی در 6 ماهه اول سال نزدیک به 650 هزار نفر گردشگر پزشکی به ایران مراجعه کرده‌اند. از سوی دیگر یکی از چالش‌های ما نبود اطلاعات مربوط به مراکز درمانی، پزشکان متخصص و دریافت وقت ویزیت و جراحی و پیگیری‌های بعد از درمان است. برای همین منظور پلتفرمی را به‌صورت آزمایشی تهیه کرده‌ایم که تا پایان سال راه‌اندازی می‌شود. این پلتفرم امکان دسترسی به اطلاعات تمامی بیمارستان‌هایی را که دارای بخش‌های «آی پی دی» (بخش ویژه بستری بیماران خارجی) هستند به بیمار خارجی می‌دهد از طرفی شرکت‌های گردشگری نیز با اتصال به این پلتفرم می‌توانند با فضای بیرون از کشور در ارتباط باشند و خدماتی از جمله تله مدیسن (دورا پزشکی)، پیگیری خدمات درمانی، گرفتن وقت ویزیت و پذیرش دربیمارستان‌ها را به بیماران خارجی ارائه دهند. از سوی دیگر تعرفه و قیمت خدمات، دسترسی به انواع تجهیزات و اسامی پزشکان در این پلتفرم موجود است. ناگفته نماند در دولت سیزدهم، وزارت بهداشت رایزنی‌های مناسبی را با وزارت میراث فرهنگی انجام داده و شرح وظایف هر وزارتخانه‌ای در حال انجام است.