چالش‌های امدادرسانی به بازماندگان سالمند زلزله در مرز ترکیه و سوریه
فراموش‌شدگان زلزله
مترجم: ماندانا ملاعلی
«سلمان» پیرمرد 83 ساله در شهر آدیامان در جنوب‌شرقی ترکیه وقتی که با کمک امدادگران از زیر آوار بیرون کشیده شد، خود را تنهاترین و نگون‌بخت‌ترین آدم دنیا یافت. مردی که در آخرین سال‌های عمر پسر و دو نوه‌اش را در زلزله روز دوشنبه 17 بهمن‌ماه از دست داده است، اکنون مدام با این پرسش کلنجار می‌رود که چرا من باید زنده می‌ماندم؟ خوش به حال همسرم که دو سال پیش رفت و این روز‌ها را ندید! امدادگران اردوگاه زلزله‌زدگان در این شهر می‌گویند، این پیرمرد مدام اسم نوه‌هایش را صدا می‌زند و از خدا می‌خواهد که جانش را بگیرد. عمر دراز وقتی که شاهد رفتن عزیزانت و ویران شدن همه آنچه که در زندگی به دست آورده‌ای، باشی، نفرینی بیش نیست؛ صدها سالمند نجات‌یافته از زلزله سهمگین در مرز ترکیه و سوریه چنین وضعیتی دارند. مواجهه با زلزله‌ای ویرانگر و خانه‌برانداز در سال‌های پایانی عمر شاید تلخ‌ترین سرنوشتی باشد که می‌تواند برای یک انسان رقم بخورد. جدای از درد و رنج جسمی و روحی که بر سر بازماندگان سالمند زلزله‌ها آوار می‌شود، امدادرسانی به این افراد پس از زلزله از موضوعات و مسائل دشوار و پرچالش است.
ساموئل وود، رئیس یک سازمان بشردوستانه بین‌المللی که اکنون در مناطق زلزله‌زده ترکیه حضور دارد، می‌گوید: «سالمندان یکی از آسیب‌پذیرترین گروه‌ها در این شرایط هستند. آنها در دسترسی به سرپناه اضطراری کافی و همچنین لوازم و خدمات ضروری با چالش‌های زیادی روبه‌رو هستند و به دلیل سرمای فوق‌العاده هوا در این مناطق در معرض خطر سلامتی بیشتری قرار دارند. ما به تجربه می‌دانیم که سازکارهای امدادرسانی در مواقع بحران برای پاسخگویی به نیازهای خاص سالمندان تنظیم نشده است و آنها اغلب در پاسخ فوری به نیازهای امدادی‌شان فراموش می‌شوند یا در اولویت آخر قرار می‌گیرند.»
ساموئل وود می‌افزاید: سالمندان اغلب با بیمارهای زمینه‌ای از جمله ناراحتی‌های قلبی، فشار خون، مشکلات حرکتی و... مواجهند. زلزله این بحران‌ها را تشدید می‌کند و به دلیل شوک روحی و روانی در بسیاری مواقع قدرت تکلم و شناسایی و درک وضعیت را از آنها می‌گیرد. وقتی یک سالمند از زیر آوار نجات پیدا می‌کند، امدادگران ابتدا باید نیازهای درمانی او و سوابق بیماری‌هایش را شناسایی کنند. در مرحله بعدی باید وضعیت موجود را به او تفهیم کنند. این کار برای سالمندان بی‌کسی که عزیزان‌شان را در زلزله از دست داده‌اند، بسیار دشوارتر و گاه ناممکن است.
آنچه که این مسئول سازمان امدادی تشریح می‌کند، در وضعیتی است که نیروی امدادی به قدر کافی وجود داشته باشد. در حال حاضر بسیاری از مناطق زلزله‌زده ترکیه و سوریه هنوز آواربرداری نشده‌اند و گروه‌های امدادی بومی و بین‌المللی سرگرم کشیدن اجساد از زیر آوارها هستند. این به معنای آن است که نیروی امدادی کمی برای رسیدگی به سالمندانی که از زلزله جان به در برده‌اند، وجود دارد؛ بویژه آنکه برخی از اعضای گروه‌های امدادی و اورژانس خود نیز در این زلزله آسیب دیده‌اند.
یکی از این کارکنان اورژانس به نام «باسم شهر» همراه همسر و فرزندانش از جمله یک نوزاد 15روزه، اولین شب پس از زلزله را در یک خودرو در هوای سرد گذراند. آنها اکنون در یک مسجد پناه گرفته‌اند.
باسم شهر که در شهر [قاضی آنتپ] ساکن است، می‌گوید: «این بدترین وضعیتی است که در طول عمر خود دیده‌ام. ما هنوز اجساد را از ساختمان‌های فروریخته بیرون می‌کشیم، برف می‌بارد و شب‌ها یخبندان است. ما بشدت نگران همه کسانی هستیم که در این هوای سرد مجبور به ترک خانه‌های خود شده‌اند. ما بویژه نگران پناهجویان سوری مسن هستیم که شرایط آنها به دلیل سال‌ها زندگی در شرایط وحشتناک در اردوگاه‌های آوارگان بدتر شده است. ما می‌خواهیم به آنها کمک کنیم، اما این بسیار چالش‌برانگیز است زیرا بسیاری از مسیرهای شمال‌غرب سوریه غیرقابل دسترس است. بسیاری از جاده‌ها بشدت آسیب دیده‌اند و خطوط تلفن قطع شده است. ما سعی می‌کنیم با همکاران خود در سازمان‌های امدادرسانی ارتباط برقرار کنیم تا به کمک سالمندان و معلولانی بشتابند که در جریان امدادرسانی روزمره از دریافت کمک‌های اولیه باز می‌مانند. آنها اکنون به حاشیه رانده شده‌اند.
تعداد افراد مسن در جهان در حال افزایش است. تخمین زده می‌شود تا سال 2050، افزایش جمعیت سالمندان حدود نیمی از رشد کل جمعیت جهان را به خود اختصاص دهد.
بلایای طبیعی می‌تواند باعث تغییرات ناگهانی زندگی برای همه گروه‌های جامعه شود. سالمندان یک گروه آسیب‌پذیر هستند و بلایا می‌تواند تأثیر تلفات و فقدان‌های متعدد رایج در دوران سالمندی (به عنوان مثال، همسر، درآمد، استقلال) را تشدید و شرایط روانی دشواری را برای آنها ایجاد کند. علاوه بر این، افراد مسن بیشتر احتمال دارد از مشکلات سلامتی متعدد، اختلال حرکتی، منابع اجتماعی و مالی ناکافی و کاهش برخی عملکردهای مرتبط با سن رنج ببرند که می‌تواند بر پاسخ آنها به چالش پس از بلایا تأثیر بگذارد. با توجه به این وضعیت، ضروری است که سازمان‌های بین‌المللی امدادرسانی، نهادهای دولتی مدیریت بحران، داوطلبین صلیب سرخ و هلال احمر و... در سازکارهای امدادرسانی و کمک‌های بشردوستانه خود به طور جدی‌تری به موضوع امدادرسانی به سالمندان بیندیشند و نیازهای آنها را در نظر بگیرند.