تصمیم شورای برنامه‌ریزی استان، باغ جهانی عباس‌آباد را بر لبه تیغ تیز خروج از یونسکو قرار داد
شهرداری بهشهر مدعی باغ جهانی شد
نیلوفر منصوری
خبرنگار
باغ جهانی عباس‌آباد، در تمام این سال‌ها سرگردان در ورطه مدیریت سه دستگاه مدعی منابع طبیعی، میراث فرهنگی و آب منطقه‌ای بود. این سه دستگاه پس از سال‌ها نتوانسته‌اند یک طرح مدیریت جامع برای آن تدارک ببینند. این باغ حالا با مدعی جدیدی به نام شهرداری بهشهر هم روبه‌رو شده است تا تنها اثر ثبت جهانی شده مازندران در لبه تیغ تیز خروج از فهرست جهانی یونسکو قرار بگیرد.
ورود شهرداری
آنطور که «مصطفی شریفی»، سرپرست پایگاه میراث جهانی باغ عباس آباد بهشهر به «ایران» می‌گوید: شهرداری بهشهر سال 92 به شورای برنامه‌ریزی استان تقاضا می‌دهد که منطقه عباس آباد جزو حریم شهری محسوب شود. پس از کش و قوس‌های فراوان و مخالفت میراث فرهنگی، تشکیل جلسه‌ای در شورای برنامه‌ریزی توسعه استان به صدور صورتجلسه‌ای در مخالفت با الحاق این مجموعه به حریم شهر منجر شد اما به فاصله سه روز بعد این صورتجلسه، طی اصلاحیه‌ای این مصوبه رد و با الحاق مجموعه به حریم شهر موافقت شد.» او از مخالفت جدی میراث فرهنگی با این الحاق خبر می‌دهد و می‌گوید: الحاق به حریم شهر مبتنی بر این مصوبه یک اخطار جدی است که می‌تواند باغ را از ثبت جهانی خارج کند. اینجا یک باغی است که در دل جنگل و کوه است و باغ شهری نیست. این باغ متفاوت‌ترین باغ ایرانی است. اگر در حریم شهری بیاید، ضوابط و قوانین شهری روی بحث مدیریت اینجا اثرگذار است.
شریفی به معضل مدیریت یکپارچه باغ عباس‌آباد در 8 سال گذشته اشاره می‌کند و می‌گوید: «معضل نبود مدیریت یکپارچه، موجب بلاتکلیفی‌هایی شده و با وجود استقرار پایگاه مستقل، موقعیت جغرافیایی و قرار داشتن در عرصه‌های منابع طبیعی، خاصیت گردشگری، تفریحی و همچنین کاربری ذخیره‌سازی آب برای کشاورزی در سد دریاچه، باعث تولی‌گری سه دستگاه میراث فرهنگی، منابع طبیعی و آب منطقه‌ای شده تا این باغ به یک مدیریت واحد و جامع نرسد.»
مجموعه عباس آباد در سال 2011 در کنار هشت باغ ایرانی دیگر، طی پرونده‌های زنجیره‌ای به صورت مشترک با شماره 1372 در کمیته میراث جهانی یونسکو ثبت جهانی شد.
مدیریت شخصی بر باغ عباس آباد
حدود دو دهه پیش اداره ایرانگردی و جهانگردی سابق؛ طی قراردادی 30 ساله با منابع طبیعی، مدیریت مجموعه را کسب می‌کند. پس از ادغام این اداره با میراث، طبق قانون تمام مسئولیت‌ها و قوانین با هم ادغام می‌شود و مدیریت آن حدود 12 سال دست میراث فرهنگی می‌ماند تا اینکه در سال 1394 منابع طبیعی بابت اینکه میراث فرهنگی به تعهدات خودش در این خصوص عمل نکرده است شکایت می‌کند. به گفته شریفی مواردی که در شکایت مطرح شده بود آنچنان فاحش و آسیب‌رسان به منابع طبیعی و میراث نبود اما در سال 94 به حکم دادگاه، مدیریت مجموعه از میراث فرهنگی خلع ید و به دست دهیاری یا مدیریت‌های شخصی می‌افتد. او از این اتفاق به بزرگترین ضربه یاد می‌کند و می‌گوید: برخی افراد توانستند از کارگروه‌های مسئولین شهرستانی مجوزهای ساخت و ساز بگیرند و بدون استعلام از میراث مجوزهایی برای دخل و تصرف در مجموعه صادر شد.»
او می‌گوید:«پس از حدود 8 سال کشمکش بین دستگاه‌ها و تهیه طرح پلن مدیریت یکپارچه مدیریت مجموعه، تابستان امسال قراردادی با دانشگاه مازندران به عنوان عالی‌ترین مرجع علمی استان بسته و پلن مدیریتی تأیید شد. این پلن تقریباً یکی دو هفته پیش تمام شد و به دست ما رسید که پس از بررسی و رفع ایرادات توسط مشاوران به دستگاه‌های ذینفع ارسال می‌شود. پلن مدیریتی توسط منابع طبیعی به دلیل مالکیت بر منابع ملی باغ، میراث فرهنگی به واسطه وجود آثار تاریخی و ثبت جهانی و آب منطقه‌ای به واسطه بهره‌برداری از آب دریاچه دست‌ساز در اواخر فروردین و اردیبهشت بررسی و پس از تصویب، مدیریت مجموعه مشخص می‌شود.»
به گفته سرپرست پایگاه میراث جهانی باغ عباس آباد بهشهر در حال حاضر این منظر در حال از بین رفتن است. ساخت و سازهای مختلف و دخل و تصرفات متعدد حس زیبایی باغ را گرفته و آن را از اصالت خود خارج کرده و به مدرن شدن سوق می‌دهد. او معتقد است همچنان که دیگر محوطه‌های ثبت جهانی در کشور خیلی خوب نگهداری می‌شوند، این حساسیت نیز در این مجموعه باید جدی گرفته شود.
به گفته او، برای این مجموعه، یک پلن مدیریتی با اهداف کوتاه، میان و بلند مدت ایجاد شده و همچنین تعهداتی که باید برای ثبت جهانی به یونسکو صورت بگیرد. در حال حاضر اهداف کوتاه مدت مرمت و حفاظت در دست اجراست. به دلیل مدفون بودن زیر خاک، شاید حدود 70 درصد از باغ از بین رفته است.
او سرعت کم مرمت را نتیجه بالا بودن هزینه و نبود درآمد زایی مجموعه می‌داند و معتقد است که مجموعه باید سهمی از درآمد داشته باشد. در طرح پلن مدیریت مجموعه، این موضوع لحاظ شده است که تمامی درآمدهای حاصل از ورود گردشگران، خرج خود مجموعه شود. برنامه‌های آتی نیز، مرمت بخش‌های اصلی و ساختمان‌های مخروبه داخل باغ و کاوش و مرمت دو باغ داخل جنگل است و بیشتر رویکرد حفاظتی، مرمتی و توسعه گردشگری پایدار را دارد.
او مطمئن است که این مجموعه جزو الحاقات شهری نخواهد شد: طبق قانون، حق اظهارنظر نهایی با میراث فرهنگی است و ما تمام تلاشمان را می‌کنیم که این مصوبه را ابطال کنیم و فکر می‌کنم که کار خیلی سختی نیست.
به گفته او در مازندران، تنها یک اثر ثبت جهانی وجود دارد و آن هم باغ عباس آباد است. اثر دیگری وجود ندارد و باتوجه به آثاری که (حدود 50 اثر) در لیست انتظار برای ثبت جهانی است، حداقل تا سال‌ها نمی‌توانیم ثبت جهانی داشته باشیم. سهمیه سالانه ما در یونسکو 2 اثر است. اگر مازندران این اثر را از دست بدهد حداقل تا 20 سال هیچ اثر دیگری از این استان را نمی‌توانیم به ثبت جهانی برسانیم.