اردوان جعفریان، مشاور بخش موسیقی بین‌الملل سی‌و‌هشتمین جشنواره موسیقی فجر در گفت‌و‌گو با «ایران» :
جشنواره، ابزاری برای گفت‌و‌گوی میان فرهنگی
ندا سیجانی
روزنامه نگار
اردوان جعفریان، مشاور بخش موسیقی بین‌الملل سی‌و‌هشتمین جشنواره موسیقی فجر در گفت‌و‌گو با «ایران» درباره انتخاب گروه‌های موسیقی این دوره از جشنواره گفت: «بخش موسیقی بین‌الملل متشکل از اضلاع مختلف است که بخشی از آن مربوط به وزن هنری جشنواره و بخش دیگر، مردم‌پسند بودن برنامه‌ها، همچنین چالش‌های مالی و البته چالش‌های سیاسی و اجتماعی داخلی و خارجی از جمله معضلات دیگر است و تلاش ما در جشنواره امسال این بود که با توجه به امکانات موجود، موازنه‌ای بین این اضلاع به وجود آوریم تا جشنواره در سطح کیفی و کمی مناسبی قرار گیرد.»
تنوع کیفی و هنری در یک بخش ویژه
او در ادامه افزود: «جشنواره امسال با 8 گروه موسیقی در بخش بین‌الملل بسته شد که دربرگیرنده گروه‌های موسیقی از منطقه ایران فرهنگی بود و به لحاظ تنوع و کیفیت هنری هم تلاش کردیم از گروه‌های موسیقی قاره‌های دیگر دعوت به عمل آوریم تا به لحاظ هنری و سطح اعتبار بین‌المللی، شاهد اجرای‌های مناسب و قابل قبولی در قالب جشنواره بوده باشیم. به عنوان مثال ارکستر«Viva Muse» از سنت پترزبورگ که از بهترین آنسامبل‌های شناخته‌شده روسیه است و به لحاظ بار فنی، کیفیت اجرا و فرم و الهام‌بخشی به نوازندگان جوان، گروه قابل‌توجهی بودند و خوشحالیم که توانستیم میزبان این گروه در جشنواره باشیم.
گروه دیگر، تریوی فادو از کشور پرتغال بود. این گروه به همان میزان که در پرتغال شناخته شده است در برزیل هم شهرت دارد و به دلیل اجرای متنوع موسیقی فادو در سبک‌های مختلف - در قالب موسیقی باکلام - این گروه توانست رضایت مخاطبان را به خود جلب کند.
در بخش موسیقی کلاسیک، دوئت پیانو از صربستان با دو نوازنده شناخته‌شده، برنامه زیبایی را در فرهنگسرای نیاوران برگزار کردند. همچنین کنسرت دوئت جَز از مجارستان برنامه خوبی به اجرا گذاشتند. ویلونیستی که در این برنامه حضور داشت جزو نخبگان جوان نوازندگی ویلون موسیقی جَز در اروپا و شناخته‌شده است. در سایر گروه‌ها در بخش منطقه‌ای میزبان گروه‌های از هند، افغانستان و تاجیکستان بودیم که به تناسب موسیقی‌های منطقه‌ای، اجراهای خوبی روی صحنه رفتند. همچنین در حوزه موسیقی ملل، کوارتت دودک ارمنستان اجرای برنامه داشت که به لحاظ بار فنی اتفاق بسیار خوبی بود. موسیقی چهارصدایی که توانست تنوع اصوات را در این سازها به نمایش بگذارد و برای اولین بار دودک باس، دودک تنور و دودک سوپرانو، تفکیک صوتی شده به نمایش گذاشتند و جالب است بدانید که این سازها توسط هنرمندان گروه ساخته شده و ابداعی نوین با در برگیری بازه‌های صوتی متنوع بود. شور و علاقه جمعیت حاضر در سالن هم گواه این استقبال بود و خیلی خوشحالیم که میزبان جمع بزرگی از ارامنه کشورمان بودیم و در کل این برنامه مورد توجه مناسبی از سوی هموطنان‌مان قرار گرفت.»
هدف، نزدیک کردن ملت‌ها به یکدیگر است
اردوان جعفریان، نوازنده پیانو، ناشر و عضو ایرانی هیأت مدیره شورای بین‌المللی موسیقی یونسکو است و چندین دوره دبیری بخش موسیقی بین‌الملل جشنواره موسیقی فجر را برعهده داشته است. او درباره بخش مردم‌پسند که به آن اشاره شد و شناخت بیشتر مردم و حضور در این اجراها گفت: «وظیفه ذاتی هر جشنواره در این سطح است که بتواند روحیات ملل مختلف را به یکدیگر بشناساند و معرفی کند و این گفت‌و‌گوهای فرهنگی از چنین برنامه‌هایی آغاز می‌شود. در واقع جشنواره ابزاری برای گفت‌و‌گوی میان فرهنگی است و هدف ما هم همین است و الزاماً نباید این تصور را داشته باشیم که همه مردم، موسیقی‌‌ای را که در بخش بین‌الملل اجرا می‌شود، بشناسند بلکه دلیل حضورشان در چنین برنامه‌هایی، آشنایی بیشتر با ژانرهای جدید موسیقی است و همان‌طور که موسیقی مقامی یا موسیقی کلاسیک ایرانی در دنیا این گونه دیده می‌شود و مردم آن منطقه یا کشور الزاماً با موسیقی ما آشنا نیستند اما در این برنامه‌ها شرکت می‌کنند، آشنا می‌شوند و با آن ارتباط می‌گیرند، هدف ما هم همین است. در واقع جشنواره به مثابه یک ابزار دیپلماسی فرهنگی است تا ملت‌ها را به یکدیگر نزدیک کند. نکته دیگر اینکه دعوت از گروه‌های موسیقی در بخش بین‌الملل، برای جشنواره نگاه دولتی ندارد و هدف آن نزدیک کردن ملت‌ها به یکدیگر است و ضرورت دارد این جشنواره‌ها در بخش دولتی و خصوصی توسعه پیدا کنند.
تقویت بخش بین‌الملل
در جشنواره موسیقی نواحی
در بخش دولتی، جشنواره‌های دیگری چون موسیقی نواحی ایران برگزار می‌شود که لازم است بخش بین‌الملل آن هم مانند جشنواره موسیقی فجر تقویت شود. همچنین نیاز است از جشنواره‌هایی که در بخش خصوصی اجرا می‌شود، حمایت گردد تا این رفت‌و‌آمد‌های فرهنگی بتواند به کسر قابل قبولی از سرانه شنیداری جامعه برسد. اما برای رسیدن به این ظرفیت اجرایی در کشور، به دلیل موقعیت سیاسی، اجتماعی و مالی که در آن قرار گرفته‌ایم، همچنان نیاز به زمان و همیاری دولت است و امیدوارم در آینده تمهیداتی در این زمینه دیده شود و سیاستگذاری‌هایی در جهت گسترش این فضا اتفاق بیفتد.»
جشنواره موسیقی فجر در دوره سی و هشتم خود، میزبان گروه‌های متفاوتی در بخش موسیقی بین‌الملل بود که از کشورهایی چون صربستان، افغانستان، هند، ارمنستان، تاجیکستان، پرتغال و روسیه حضور و اجرا داشتند و البته برخی از این گروه‌ها، نخستین تجربه خود را دراین جشنواره به روی صحنه بردند.
موسیقی کهن، که از کاخ‌ها به کف خیابان رسید
گروه موسیقی فادو از کشور پرتغال یکی از همین شرکنندگان بود که درروز چهارم این جشنواره در تالاروحدت اجرای برنامه داشت. اجرایی که بسیار مورد استقبال حاضران در سالن قرار گرفت.این گروه برای اولین بار درجشنواره موسیقی فجر به اجرای برنامه پرداخت. اعضای این گروه سه نفره متشکل بود از «یورگ داسیلوا» نوازنده درامز و «اوربانو اولیویرا» نوازنده گیتار و «ماریو مویتا» نوازنده پیانو، خواننده و سرپرست گروه با نام هنری «ماریو دوبراگا» و دراین اجرا قطعاتی از موسیقی کهن پرتغال را اجرا کردند.
ماریو دوبراگا سرپرست گروه در این باره به «ایران» گفت: «فادو» از موسیقی‌های کهن پرتغال است به معنای «نهایت» و از قرون گذشته تا به امروز با فرم‌های مختلف وجود داشته است. موسیقی فادو ابتدا برای دریانوردان و مردم عادی اجرا می‌شد، اما طی سال‌ها، آرام آرام شهری شد و توسعه یافت. درواقع این موسیقی از شهر پورتو شروع شد و توسعه پیدا کرد و در ابتدا موسیقی غمگینی بود اما در بستر زمان و در دو قرن گذشته وقتی به کف خیابان‌ها راه پیدا کرد موسیقی شاد‌تری شد.لازم به یادآوری است موسیقی فادو با موسیقی سنتی، پرتغال متفاوت است و هر کدام طرفداران و مخاطبان خاص خود را دارد و تلاش ما در جشنواره موسیقی فجر این بود، موسیقی‌هایی با ریتم‌های شاد برای مردم اجرا کنیم.»
ماریو دوبراگا، به ساز گیتاری که در ترکیب سازبندی این گروه بود اشاره کرد و گفت: «این گیتار ازساخته‌های «یورگ داسیلوا» است.
او سازنده سازاست واین گیتار ازسازهای اصلی موسیقی ما است. گیتار خاص این کشور که سال 1870 میلادی در کنارساز پیانو بیشتر به مردم معرفی شد.
گیتار پرتغالی‌سازی منحصر به فرد است با کوک مخصوص به خودش. این گیتار 12 سیم دارد و به‌صورت دوتایی روی ساز بسته می‌شود. جالب است بدانید از آنجایی که در قرن 18 میلادی بسیاری از سازهای موسیقی گرانقیمت بود و تهیه آن برای مردم عادی امکان پذیر نبود، علاقه‌مندان این ساز به ساختن آن روی آوردند و این‌گونه توسعه پیدا کرد و از حوزه سلطنتی و کاخ‌ها به کف خیابان‌ها راه پیدا کرد و همه‌گیر شد.»
او درباره شناخت موسیقی فادو در دنیا و همکاری با نوازندگان ایرانی اظهار کرد: «موسیقی خوب راه خودش را پیدا خواهد کرد و معرفی می‌شود. ما این موسیقی را در بیش از 40 کشور اجرا کرده‌ایم و مردم تقریباً با آن آشنا هستند؛ کشورهای مختلف همچون برزیل، ژاپن و... با موسیقیدانان مختلف. این قابلیت دراین موسیقی وجود دارد تا با همه هنرمندان کشورهای مختلف اجرا شود.»
این خواننده و نوازنده درباره حضورش در یک فستیوال موسیقی بزرگ در ایران گفت: «از سال‌ها قبل با آقای اردوان جعفریان آشنایی داشتم و طی این سال‌ها در نمایشگاه‌های جهانی موسیقی دیدارهایی داشته‌ایم و در آخرین نمایشگاه جهانی موسیقی که در لیسبون پرتغال برگزار شد از من دعوت به عمل آمد تا در جشنواره موسیقی فجر شرکت کنم و با کمال میل پذیرفتم.»
او ضمن رضایت از کیفیت صدا و سالن و پیانو و...اظهار کرد: «خیلی خوشحال هستم که دراین جشنواره شرکت داشتم و با مردم این کشور ارتباط برقرار کردم و از این اتفاق لذت بخش بسیار خرسندم. اولین باری است که به ایران می‌آیم و علاقه‌مندم موسیقی‌ام را در سراسر جهان و برای ایجاد وحدت و همدلی در بین مردم اجرا کنم تا مردم کشورهای مختلف به یکدیگر نزدیک‌تر شوند.»
سرپرست گروه موسیقی فادو درپایان درباره زبان موسیقی و ایجاد دیپلماسی فرهنگی دردنیا بیان داشت: «دنیا بسیار کوچک است و به زبان‌ها و فرهنگ‌های بسیار متنوع تقسیم شده است.من بعد از دوران کووید به این موضوع می‌اندیشیدم تنها اتفاقی که موجب اتحاد دربین مردم دنیا است، زبان هنربوده و این زبان نیازی به به درک غیرمستقیم ندارد و به عقیده من در آینده این اتفاق خواهد افتاد و زبان هنر و بویژه موسیقی دنیا را به اتحاد می‌رساند.
موسیقی ایرانی برای من حسی کهن و ارزشمند دارد
آنسامبل کنسرواتوار سنت پترزبورگ اجرای دیگر بخش موسیقی بین‌الملل این جشنواره بود که درآخرین شب این فستیوال در تالاروحدت به اجرا درآمد.اجرایی با هنرنمایی ۵ نوازنده از کشور روسیه. ایوجنیا کلوتسووا ی مدیر هنری و ویلون اول، ناتالی گرینیوک ویلون دوم، الکسی آندریف ویولا، ناتالیا نکورومنایا ویلون سل و لیا چیرسکوف پیانو.
لیا چیرسکوف، نوازنده پیانو در ابتدا ضمن ابراز رضایت و خشنودی از این اجرا بیان داشت: «مخاطبین در سالن بسیار خوب بودند و موسیقی را دوست داشتند وباید بگویم فرهنگ مردم ایران خیلی خوب است و به آن علاقه‌مندم.»
اودر ادامه درباره شناختش از موسیقی ایرانی گفت: «همان‌طور که معماری ایرانی قدیمی و کهن است موسیقی آن نیز برای من حسی کهن و ارزشمند دارد.»
این نوازنده درباره شناختش از موزیسین‌های ایرانی گفت: «قبل از آنکه در این فستیوال شرکت کنم، مطالعه‌ای از فستیوال‌های گذشته ایران داشتم و متوجه شدم موزیسین‌های ایرانی بسیار عالی هستند و موسیقی در این منطقه رشد بسیار خوبی داشته است.»
او در ادامه درباره انتخاب قطعات گفت: با توجه به اینکه موسیقی اروپایی مورد علاقه تقریباً همه مردم دنیا است بنا به احساسی که داشتم براین نظر بودم موسیقی اروپایی و موسیقی سنتی برای ایرانی‌ها هم جذاب است و به همین دلیل این قطعات را برای اجرای این برنامه انتخاب کردم و امیدوارم مورد سلیقه و پسند مخاطبان قرارگرفته باشد و از شنیدن آن لذت برده باشند.»
موسیقی زبانی است که به راحتی با مردم ارتباط برقرار می‌کند
دوئت جز ویلون و پیانو از کشور مجارستان هم شامگاه جمعه در تالاروحدت برگزار شد. این دونوازی موسیقی جز را لائوس سارکوزی نوازنده ویلون و بالاش هوروات نوازنده پیانو روی صحنه بردند.
لائوس سارکوزی نوازنده ویلون درباره اجرای این گروه در قالب جشنواره موسیقی فجر اظهارداشت: نخستین باری است که به ایران می‌آیم و در جشنواره موسیقی فجر شرکت می‌کنم.
او درباره شناختش از موسیقی ایرانی و جشنواره موسیقی فجر گفت: قبل از اینکه به اجرا بیایم مطالعاتی در این زمینه داشتم و متوجه شدم در دوره‌های قبل جشنواره هم اجراهای خوبی برگزار شده است.
سارکوزی درباره اینکه برگزاری چنین جشنواره‌هایی در تبادل فرهنگی و هنری بین کشورها چه میزان اثرگذار است، گفت: بی‌تردید اثرگذار است و چه بهتر آنکه این تبادل فرهنگی از هر دو سو صورت گیرد. از نگاه من موسیقی زبانی است که به راحتی با مردم ارتباط برقرار می‌کند.