لاله مهرزاد
خبرنگار

جو بایدن روز گذشته در آستانه سالگرد جنگ اوکراین در سفری از پیش اعلام نشده با قطار وارد کی‌یف شد تا بر حمایت خود از این کشور تأکید کند. او پس از این سفر که از مبدأ لهستان انجام شده بود، دیگر بار به ورشو بازگشت تا با وعده افزایش نیروهای امریکایی در این کشور به کی یف اطمینان دهد، در مقابل حملات احتمالی روسیه از حمایت ناتو برخوردار خواهد بود. همزمان با تکاپوهای امریکا، وانگ یی، دیپلمات ارشد چینی وارد مسکو شد تا در ترافیک‌های دیپلماتیک در شرق اروپا و روسیه، رویارویی شرق و غرب بیش از هر زمانی به چشم آید و دومین سال جنگ اوکراین را تبدیل به رقابت جدی آنها در حوزه ژئوپلیتیک این منطقه کند.
سفر غیرمنتظره رئیس جمهور امریکا به اوکراین به شیوه ای کاملاً امنیتی انجام شد و بنا بر اطلاعاتی که نیویورک‌تایمز منتشر کرده است، نگرانی‌ها از اینکه سفر هوایی بایدن در شرایط جنگی اوکراین همراه با خطر جانی برای او باشد، باعث شد تا وی بعد از ورود به لهستان سوار بر قطار شده و به کی‌یف برود. بایدن با این سفر که باید از آن به عنوان سفری نمادین یاد کرد، جنگ پنهانی را که با روسیه در یک سال اخیر داشته، تبدیل به منازعه‌ای علنی کرد و با ایستادن در کنار زلنسکی و وعده کمک‌های بیشتر، گرفتن عکس‌های متعدد از حضورش در خیابان‌های کی‌یف و به عبارتی تحرک بیخ گوش ولادیمیر پوتین، دست به اجرای نمایش قدرت مقابل روسیه زد. دلیل بایدن برای اجرای چنین نمایشی، تلاش برای متحد کردن کشورهای اروپایی در جریان جنگ اوکراین است؛ هدفی که مشخص نیست سفری که خود بایدن هم به آن اطمینان چندانی ندارد، با توجه به پیچیدگی‌های کنونی عرصه سیاسی اروپا برآورده شود یا خیر. پیچیدگی‌هایی که جنگ اوکراین آنها را عیان کرد و بیش از هر چیز نشان داد، اتحادیه اروپا با توجه به خوی بی‌طرفی شماری از کشورهای عضو آن، برخلاف نامش فاقد اتحاد و انسجام لازم در مسائل کلان است. در رأس کشورهای بی‌طرف، فنلاند و سوئد هستند که در الحاق کریمه به روسیه اوج این بی‌طرفی را نشان دادند.

اروپای نامتحد
امریکا در یک سال اخیر تلاش کرده با متقاعد کردن آنها به اینکه در معرض خطرات احتمالی از جانب روسیه هستند، آنها را ترغیب به عضویت در ناتو کند و اخیراً نیز ترکیه را که درگیر تبعات زلزله ویرانگر خود است، تحت فشار گذاشته تا با عضویت آنها موافقت کند و به این ترتیب این دو کشور را از وضعیت بی‌طرفی خود خارج کند. سوئیس، اتریش و ایرلند نیز همواره سیاست‌های بی‌طرفانه‌ای در قبال مسائل کلان اروپا داشته‌اند. بجز موضع‌گیری بی‌طرفانه برخی کشورهای اروپایی که راه بایدن را در رسیدن به هدف متحد کردن اروپا مقابل روسیه ناهموار می‌کند، رئیس جمهور امریکا همچنین با تشتت آرای اروپایی‌ها درباره ارسال کمک‌ها به اوکراین مواجه است. شماری از کشورهای اروپایی در یک سالی که از جنگ اوکراین می‌گذرد، کمک‌های زیادی به کی‌یف کرده‌اند. اما زلنسکی که اروپایی‌ها به طور خاص اخبار مربوط به فساد در دولت او را دنبال می‌کنند، معتقد است این کمک‌ها کافی نیست. این در حالی است که همان طور که دیوید هایکس، سرتیپ بازنشسته ناتو که زمانی از فرماندهان این نهاد در جنگ افغانستان بود، به سایت مجله پولیتیکو گفته است، اروپایی‌هایی که در این یک سال به کی‌یف کمک کرده‌اند، خواهان آن هستند که نتیجه این کمک‌ها را ببینند اما تاکنون عایدی خاصی از این کمک‌ها به دست نیاورده‌اند و روسیه با وجود آسیب‌های فراوانی که به خاطر این جنگ دیده و از جمله اقتصاد آن دستخوش نوسانات طاقت‌فرسایی شده، توانسته است با استقرار نیروهای خود در 4 استان شرق اوکراین و برپایی رفراندوم در آنها، بخش عظیمی از این نقطه را ضمیمه خاک خود اعلام کند.
این پیشروی‌ها به طور خاص باعث نگرانی‌های بسیاری در سایر کشورهای شرق اروپا از جمله لهستانی شده است که سه ماه پیش موشکی به خاکش اصابت کرد که هرچند موشک دفاعی اوکراین بود، اما این کشور را نگران ساخت به طور ناخواسته وارد جنگی شود که تبعات آن در قالب پناهجویان اوکراینی هم‌اکنون نیز دامنش را گرفته است. از همین رو نیز بایدن در نظر دارد در سفر خود به ورشو، مقامات لهستان را مجاب کند که امنیت آنها در دستور کار واشنگتن قرار دارد. در همین ارتباط نیز سی‌بی‌اس گزارش کرد، ماتئوش موراویه تسکی، نخست‌وزیر لهستان روز یکشنبه، یک روز پیش از سفر بایدن به ورشو، خبر داده بود که بایدن در این سفر افزایش نیروهای امریکایی در این کشور را اعلام خواهد کرد. امریکا هم اکنون 11 هزار نیروی رزمی در لهستان دارد و بنا بر وعده‌ای که رئیس‌جمهور امریکا در ماه ژوئن 2022 (آغاز تابستان امسال) به ورشو داد، قصد دارد یک پایگاه نظامی دائمی در لهستان ایجاد کند.

سفر معنادار دیپلمات ارشد چین به مسکو
همزمان با سفر بایدن، نشانه‌هایی از ورود پکن - که بیش از یک دهه است، در رقابت تنگاتنگ اقتصادی با امریکا است - به رقابت استراتژیک با این کشور در شرق اروپا مشاهده شد و وانگ یی که تا همین چند ماه پیش وزیر خارجه چین بود و اکنون مدیر دفتر کمیسیون امور خارجی حزب کمونیست این کشور است، به مسکو سفر کرد. او درست پیش از این سفر در کنفرانس امنیتی مونیخ با آنتونی بلینکن، وزیر خارجه امریکا دیدار کرده بود. بلینکن در این دیدار به او هشدار داده بود که اگر کشورش دست به حمایت مالی از روسیه بزند، با عواقب بسیاری روبه‌رو خواهد شد. با این حال وانگ یی در سخنرانی خود در همین کنفرانس، امریکا را متهم کرد که با رفتارهای هیستریک، در حال نقض هنجارهای جهانی است. او در این سخنرانی همچنین از کشورهای اروپایی خواست به جای تنش‌آفرینی، به راه‌های پایان دادن به این جنگ بیندیشند. با این حال سفر او به مسکو زیر ذره‌بین امریکا قرار گرفته است تا نتیجه تهدیدهای خود را ببیند؛ تهدیدهایی که چین به طور معمول می‌شنود اما در نهایت موضع‌گیری مستقل خود را اتخاذ می‌کند. چین پیش‌تر نیز بارها با چنین تهدیدهایی مواجه شده اما همچنان روابط مستحکم خود را با روسیه حفظ کرده است.