نقشه‌راه تهران-پکن برای «پیشرفت»
بیانیه مشترک ایران و چین پس از پایان سفر رئیس‌جمهور، حکایت از اشتراک منافع بالای دو کشور در خصوص مسائل اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، منطقه‌ای و جهانی دارد
سفر آیت‌الله رئیسی به چین به دعوت رسمی همتای خود از جوانب گوناگون حائز اهمیت بوده و همین باعث شده است تا رسانه‌ها و شخصیت‌های گوناگون حساسیت ویژه‌ای به این سفر و نتایج آن داشته باشند. این سفر که بعد از دو دهه اولین سفر رسمی مقامات کشورمان به پکن محسوب می‌شود و با استقبال ویژه و قابل توجه مقامات این کشور همراه بوده است منجر به امضای 20 سند همکاری در حوزه‌های گوناگون شد. چکیده نظرات و چگونگی تعاملات ایران و چین و میزان قرابت و نزدیکی دو کشور در خصوص روابط دوجانبه، روابط منطقه‌ای و مسائل جهانی را می‌توان در بیانیه مشترکی دید که دو کشور در پایان این سفر منتشر کردند. این بیانیه تفصیلی بخوبی نشان می‌دهد که تا چه اندازه تهران و پکن در دوران‌گذار نظام بین‌الملل توانسته‌اند اشتراکات خود را احصا کرده و در خصوص آینده روابط به جمع‌بندی مطلوبی برسند. اشتراکات حداکثری ایران و چین می‌تواند زمینه خوبی برای تعاملات و همکاریهای حداکثری به نفع منافع ملی دو کشور در پی داشته باشد. در ادامه به اشتراکات راهبردی بیان شده در بیانیه دو کشور پرداخته می‌شود.
شی جین‌پینگ
به تهران خواهد آمد
همکاریهای دو کشور که با اجرای سند همکاری 25 ساله ایران و چین و همچنین عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای رو به توسعه رفته، قرار است با عضویت ایران در بریکس به مرحله‌ای دیگر و جدید وارد شود و در این بیانیه به همین مسأله اشاره شده است. همچنین در این بیانیه با اشاره به تعمیق مشارکت جامع راهبردی دو کشور، آیت‌الله رئیسی، از شی جین‌پینگ، برای سفر رسمی به ایران دعوت کرد. رئیس‌جمهور چین نیز این دعوت را به گرمی پذیرفت و اظهار داشت که در زمان مناسبی از ایران بازدید خواهد کرد. در ادامه مشروحی از بندهای بیانیه را از نظر می‌گذرانید.
حمایت چین
از تمامیت ارضی ایران
در بخش اول یعنی قسمت سیاسی این بیانیه مشترک، آب سردی بر همه تحلیل‌های جناحی اخیر ریخته شده است. جریان رسانه‌ای که تلاش داشت حاشیه‌های سفر رئیس جمهور چین به عربستان سعودی را به معنای دور زدن ایران توسط مقامات پکن و نقض تمامیت ارضی ایران معرفی کند، اکنون در برابر این بیانیه مشترک و صراحت چین بر احترام این کشور به حاکمیت ملی و سرزمینی ایران قرار گرفته است. در این بیانیه آمده است: «دو طرف حمایت قوی خود از مسائل مربوط به منافع اساسی یکدیگر را تکرار کرده و حراست از حاکمیت ملی، تمامیت سرزمینی و عزت ملی یکدیگر را قاطعانه مورد حمایت قرار دادند. طرف چینی، قویاً با دخالت نیروهای خارجی در امور داخلی و تضعیف ثبات و امنیت ایران مخالفت می‌کند. طرف ایرانی، تعهد خود به سیاست چین واحد را ادامه می‌دهد. همچنین طرف چینی از افزایش نقش ایران در امور منطقه‌ای و بین‌المللی حمایت می‌کند.»
ادامه همکاری دو کشور
در مبارزه با تروریسم
چین از جمله کشورهایی بوده که در مسأله سوریه و تحرکات تروریست‌ها در این کشور مواضعی روشن علیه گروه‌های خشن داشته است. در همین زمینه این کشور در کنار روسیه، قطعنامه‌های ضدسوری امریکا برای زمینه‌سازی جهت دخالت این کشور در سوریه را وتو کرده است. این همکاری و واضح بودن حضور ثبات‌ساز ایران در منطقه و مبارزه با تروریست‌ها باعث شده تا در بخش دوم بیانیه به همکاریهای امنیتی و دفاعی دو کشور اشاره شده و آورده شود: «دو طرف، ضمن در نظر گرفتن مساعدت‌ها و فداکاری‌های دو کشور در مبارزه با تروریسم، موافقت کردند که همکاری در زمینه مقابله با تروریسم را برای ارتقای صلح و امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی افزایش دهند و ضمن تمایل به مشورت در زمینه مقابله با تروریسم، در خصوص راه‌اندازی سازکار مشورت سیاسی دوجانبه در موضوعات مقابله با تروریسم گفت‌و‌گو کنند. دو طرف توافق کردند که ارتباطات راهبردی بین بخش‌های دفاعی را تقویت کرده و تبادلات و همکاری نیروهای نظامی در همه سطوح و در حوزه‌های مختلف را دنبال نموده و برگزاری تمرین‌های مشترک نظامی و همچنین آموزش پرسنل را گسترش دهند. دو طرف توافق کردند که چهارمین نشست کارگروه مشترک امور امنیت عمومی و داخلی دو کشور را در سال ۲۰۲۳ در پکن برگزار کنند.»
توسعه همکاریهای اقتصادی
با وجود تحریم‌های یکجانبه امریکا، آمارها و نمودارها حکایت از توسعه این روابط داشته‌اند. دو طرف در جریان سفر رئیس جمهور ایران به چین تصمیم گرفتند تا این همکاری به نحو بیشتری در چهارچوب برنامه 25 ساله همکاری راهبردی دو کشور افزایش پیدا کند و حتی هجدهمین نشست کمیته مشترک تجاری و اقتصادی ایران - چین در سال ۲۰۲۳ در تهران برگزار شود. در بخش سوم این بیانیه طرف چینی آمادگی خود را برای کمک به طرف ایرانی برای بهبود امنیت غذایی و ظرفیت تولید محصولات کشاورزی به‌صورت فراگیر اعلام کرد. طرف چینی موافقت کرد که منابع مختلف از جمله کمک، مبادلات فنی، همکاری تجاری و اقتصادی را برای ساخت آزمایشگاه‌های مشترک کشاورزی مدرن و اجرای پروژه‌های پایلوت در همکاری فناوری کشاورزی به کار گیرد. همچنین دو طرف بر تقویت همکاری در چهارچوب یادداشت تفاهم تقویت ظرفیت‌های صنعتی و معدنی و سرمایه‌گذاری و توسعه همکاری با هدف افزایش سهم انرژی‌‌های تجدیدپذیر در ایران بویژه در تولید برق فتوولتائیک توافق کردند.
تسهیل حضور گردشگران و دانشجویان چینی در ایران
سالانه دویست میلیون گردشگر چینی به کشورهای جهان سفر می‌کنند. ایران تلاش دارد تا سهمی از این میزان بالای گردشگر را برای اقتصاد خود در نظر بگیرد. به همین منظور در بخش چهارم بیانیه که به همکاریهای فرهنگی و آموزشی دو کشور اختصاص دارد آمده است طرف چینی از اعلام لغو روادید ایران برای گردشگران چینی استقبال کرد و دو طرف توافق کردند که انگیزه جدیدی به تبادلات فرهنگی، ارتباطات مردمی و گردشگری بین دو کشور تزریق کنند. دو طرف توافق کردند که تسهیلات بیشتری را برای دانشجویان ایرانی مقیم چین فراهم کرده و بورسیه‌های تحصیلی متقابل ارائه دهند. دو طرف بر تقویت همکاری در زمینه آموزش زبان چینی و فارسی توافق کرده و تمایل خود را به اعزام متقابل اساتید و دانشجویان اعلام داشتند. طرف چینی طی پنج سال آینده، ۱۰۰ بورسیه تحصیلی برای استادان زبان چینی به طرف ایرانی اعطا خواهد کرد.
محکومیت تحریک به آشوب به بهانه حقوق بشر
بخش آخر این بیانیه مشترک با عنوان موضوعات منطقه‌ای و بین‌المللی مفصل‌ترین و یکی از مهمترین بخش‌های مواضع مشترک دو کشور را در بر می‌گیرد. در این قسمت از بیانیه به مسأله استفاده ابزاری غرب از حقوق بشر اشاره شده است که این مسأله همزمان با تحرکات اخیر ضدایرانی به طور واضح نشان از حمایت چین از ایران در برابر توطئه امریکایی‌ها دارد. در این بیانیه ضمن اشاره به آنکه حقوق بشر باید مطابق با واقعیات و ارزش‌های هر کشور و نیازهای مردم آن حفاظت شود آمده است: «دو طرف با تکرار تعهد خود به اصل عدم مداخله در امور داخلی دیگر کشورها، تأکید کردند که همه دولت‌ها باید به الگوهای بومی حکمرانی دموکراتیک در کشورهای مختلف احترام بگذارند. دو طرف مخالفت خود را با دخالت تحریک‌آمیز سیاسی و تحریک به آشوب به بهانه حقوق بشر و دموکراسی و مداخله در امور داخلی سایر کشورها اعلام کردند.»
امریکا مقصر وضعیت برجام
در ارتباط با برجام نیز خروج یکجانبه امریکا از برجام علت اصلی وضعیت کنونی توسط دو طرف معرفی شد. ایران و چین تأکید کردند که لغو تحریم‌ها و اطمینان از منافع اقتصادی ایران بخش اساسی و پایه‌ای برجام است و همه تحریم‌های مربوطه باید به‌گونه‌ای قابل راستی‌آزمایی برداشته شوند تا از سرگیری اجرای کامل و مؤثر برجام تسهیل شود. این موضع مشترک درحالی است که همواره سیاست رسمی ایران نیز بر مبنای تضمین منافع پایدار اقتصادی و راستی آزمایی و اجرای کامل توافق بوده است.
چهار هشدار به صهیونیست‌ها
نکته قابل توجه آنکه این بیانیه مشترک چهار هشدار شفاف، جدی و مهم به رژیم صهیونیستی نیز داشت.
اولاً ایران و چین با تکرار حمایت قاطع خود از ایجاد خاورمیانه عاری از سلاح‌های هسته‌ای و دیگر سلاح‌های کشتار جمعی، به اهمیت پیوستن رژیم صهیونیستی به پیمان عدم اشاعه و قراردادن تمام تأسیسات هسته‌ای آن تحت نظارت پادمان جامع آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تأکید کردند.
ثانیا؛ دو طرف ممنوعیت حملات مسلحانه علیه تأسیسات و فعالیت‌های هسته‌ای را مورد تأکید قرار دادند و حملات، تهدید به حمله یا اقدامات خرابکارانه علیه تأسیسات هسته‌ای با مقاصد صلح‌آمیز را محکوم کردند.
ثالثاً؛ دو طرف قاطعانه از آرمان عادلانه مردم فلسطین برای اعاده حقوق و منافع مشروع ملت خود و حق تعیین سرنوشت حمایت کردند. رابعاً؛ دو طرف قاطعانه در برابر تلاش دولت‌های خاص برای سیاسی کردن کار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در اجرای توافقات پادمانی ایستادند. آنها از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در انجام مسئولیت‌های نظارتی و راستی‌آزمایی خود به شیوه‌ای بی‌طرفانه، عینی و حرفه‌ای حمایت کردند.
این هشدارها در شرایطی که رژیم صهیونیستی همواره با فشار بر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به سیاسی کردن پرونده ایران دامن می‌زند و مقامات رادیکال این رژیم مدام سخن از تهدید و حمله علیه تأسیسات هسته‌ای ایران می زنند، در حالی که خود به هیچ قاعده و قانونی پایبند نبوده و سلاح غیرصلح‌آمیز در اختیار دارند قابل تأمل است.
حمایت از مذاکرات
سوری-سوری و یمنی-یمنی
مسأله سوریه، یمن و افغانستان سه موضوع منطقه‌ای بوده که در بیانیه مشترک به آن پرداخته شده است.
در شرایطی که مردم سوریه تحت فشار تحریم‌های ظالمانه با بحران آوارگان ناشی از زلزله اخیر دست و پنجه نرم می‌کنند ایران و چین خواستار لغو فوری تحریم‌های اقتصادی غیرقانونی علیه مردم سوریه شدند و همچنین خواهان آن شدند که جامعه بین‌المللی از اصل «توسط سوری‌ها، برای سوری‌ها» حمایت کند، به حاکمیت و تمامیت سرزمینی سوریه احترام بگذارد، به روند فراگیر سیاسی و مصالحه پایبند باشد، وضعیت بشردوستانه را بهبود بخشد و روند بازسازی در سوریه را تسریع کند. در مسأله یمن نیز پکن و تهران هرگونه چشمداشت کشورها به خاک یمن را نفی کرده و حمایت خود را از حاکمیت، استقلال و تمامیت سرزمینی یمن اعلام کردند. همچنین در خصوص افغانستان نیز دو طرف ضمن تأکید بر تشکیل حکومت فراگیر، توافق کردند یک افغانستان صلح آمیز، مرفه، به هم پیوسته و باثبات برای رفاه و پیشرفت منطقه‌ای ضروری است.