تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان صنعت نفت در خلال بیش از یک‌سال از آغاز به کار دولت سیزدهم افزایش سه برابری داشته است. افزایشی معنادارکه بر اساس آن، از زمان استقرار دولت سیزدهم، تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان در صنعت نفت از مرز ۵۵۰ شرکت عبور کرده است؛یعنی چیزی حدود سه برابر رشد. شرکت‌های دانش‌بنیان، شرکت‌ها یا مؤسساتی خصوصی یا تعاونی بوده که با هدف هم‌افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش‌محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی و تجاری‌سازی نتایج تحقیق در حوزه فناوری‌های برتر و بر اساس معیارهای موجود شکل می‌گیرند.
نخستین گام‌ها در زمینه شرکت‌های دانش‌بنیان با تصویب قانون «حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات» در سال ۱۳۸۹ انجام شد.
در طول برخی سال‌ها، با ارائه تسهیلات و خدمات ویژه به این شرکت‌ها بر تعداد آنها افزوده شده‌ است. هرچندکه مشکلات دانش‌بنیان‌ها نه تنها در دولت روحانی برطرف نشد، بلکه از بُعد کمی هم کمتر از ۲ درصد افق ترسیمی محقق شد.
از معافیت مالیاتی، تمرکز بیش از حد شرکت‌های دانش‌بنیان در پایتخت، بازار پر فراز و نشیب محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان، بوروکراسی و قوانین دست‌وپاگیر، احراز بی‌قاعده شرکت‌های متقاضی دانش‌بنیانی در کنار درز اطلاعات فنی شرکت‌های متقاضی دانش‌بنیانی به‌عنوان مشکلات دانش‌بنیان‌ها در دولت قبل یاد می‌شود. هم‌اکنون ۴۹ پارک علم و فناوری، ۲۲۴ مرکز رشد و حدود ۶ هزار و ۷۰۰ شرکت دانش‌بنیان در کشور وجود دارد که این شرکت‌ها به صورت مستقیم ۴۰۰ هزار شغل را ایجاد کرده‌اند. برآورد شده که با استفاده از شرکت‌های دانش‌بنیان در عملیات و دانش فنی در صنعت نفت، هزینه تمام‌شده پروژه‌ها بین ۳۰ تا ۴۰ درصد کاهش می‌یابد.
همین کاهش نزدیک به یک‌سوم هزینه‌ها، مبین این امر بوده که شرکت‌های دانش‌بنیان تا چه میزان برای صنایع مختلف از جمله صنعت نفت مؤثر واقع شده‌اند.
وحیدرضا زیدی‌فرد، معاون وزیر نفت در امور مهندسی، پژوهش و فناوری گفته است که وزارت نفت بیش از ۳ هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان و ۹۵ میلیون دلار با شرکت‌های دانش‌بنیان برای ساخت تجهیزات صنعت نفت و داخلی‌سازی آنها قرارداد امضا کرده و افزوده که رویکرد دولت سیزدهم و وزارت نفت در این دولت صادرات خدمات فنی و مهندسی به خارج از کشور بوده است که آمادگی کامل صادرات خدمات فنی و مهندسی در بالاترین کیفیت به کشورهای همسایه وجود دارد. از حمایت فعالانه از شرکت‌های دانش‌بنیان با هدف افزایش صادرات خدمات فناوری و مهندسی شرکت‌های ایرانی به کشورهای همسایه به عنوان یکی از سیاست‌های مهم وزارت نفت در دولت سیزدهم یاد می‌شود.
دکتر سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور هم گفته که سیاست همکاری با کشورهای همسایه جزو اولویت‌های ما بوده که در زمینه صادرات خدمات فنی و مهندسی با ۱۸ کشور قراردادهایی به ارزش ۲.۵ میلیارد دلار داشته‌ایم.
به طور معمول و در یک‌سال‌ونیم اخیر، یکی از اقدامات وزارت نفت دولت سیزدهم، حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و استفاده از روش‌های مختلف تولید کالا و خدمات در داخل بوده است.
ناگفته نماند که با گذشت ۱۱۴ سال از عمر صنعت نفت، همچنان در بسیاری از بخش‌ها فعالیت‌ها به‌صورت سنتی صورت می‌گیرد. در واقع ۷۵ درصد تأسیسات در مناطق عملیاتی جنوب کشور قدیمی بوده و از این رقم ۵۰ درصد فرسوده و حدود ۳۰ درصد نیازمند نوسازی است. با این حال، از ابتدای آغاز به‌کار دولت سیزدهم، زمینه ساخت داخل ۲۵۰ قلم کالا مهیا شده و تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان از ۱۵۰ شرکت به ۵۵۰ شرکت رسیده است.
احسان ثقفی، رئیس هیأت مدیره انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت گفته است که تا قبل از سال ۶۷ میزان ساخت تجهیزات در داخل کشور زیر ۵ درصد بود، اما امروز به جایی رسیده که بالغ بر ۷۰ درصد تجهیزات مورد نیاز در داخل ساخته شده و تا ۹۰ درصد توانایی ساخت در داخل وجود دارد.
گزارش‌ها نشان می‌دهندکه تا چندسال گذشته سهم تولید ناخالص داخلی از تولید دانش‌بنیان، عددی ناچیز و بالغ بر یک‌دهم تا دو دهم درصد بود. اما در1.5 سال گذشته این امر، سهم بیشتری از تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص داده است. ارقام گزارش ‌شده اخیر از سهم 3 درصدی اقتصاد دانش‌بنیان در تولید ناخالص داخلی هم حکایت دارد. با این‌همه این چشم‌انداز مثبت به‌معنای ایده‌آل بودن مسیری که تا به امروز در رشد دانش‌بنیان‌های کشور طی شده نیست. بویژه آنکه در دولت قبل در زمینه حمایت از دانش‌بنیان‌ها چالش‌های جدی وجود داشت، چالشی که در دولت سیزدهم درحال مرتفع شدن است. البته، جواد اوجی وزیر نفت گفته است که با حضور شرکت‌های دانش‌بنیان قادر خواهیم بود توسعه صنعت نفت را بیمه کنیم. در حال حاضر برآورد شده که صنعت نفت برای توسعه در بالا دست و پایین دست، نیازمند ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری است. برهمین اساس توجه وزارت نفت به دانش‌بنیان‌ها نیز رشد جدی داشته است. در این بین جعفر قادری، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی گفته خوشبختانه دولت سیزدهم و وزیر نفت از ظرفیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان استفاده مطلوبی کرده است.
از سال‌ها قبل‌تر تاکنون، صنعت نفت تحریم‌ها را فرصتی مناسب برای توسعه ساخت داخل و بومی‌سازی تجهیزات نوآورانه دانسته و همواره به شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی نشان داده که چه در دوران تحریم و چه در دوران پساتحریم، هدف و اولویت، بومی‌سازی و خودکفایی تجهیزات و قطعات مورد نیاز صنعت نفت است که با توجه ویژه دولت سیزدهم و وزارت نفت، انتظار می‌رود که دانش‌بنیان‌ها در صنعت نفت، جهشی معنادار را به ثبت برسانند.

بــــرش

قرارداد 3 هزار میلیارد تومانی وزارت نفت با دانش‌بنیان‌ها
وحیدرضا زیدی‌فرد، معاون وزیر نفت در امور مهندسی، پژوهش و فناوری گفته است که وزارت نفت بیش از ۳ هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان و ۹۵ میلیون دلار با شرکت‌های دانش‌بنیان برای ساخت تجهیزات صنعت نفت و داخلی‌سازی آنها قرارداد امضا کرده است.