چه کسانی صنایع دستی «آلاشت»، «بهشهر» و «درزی کلا» را ثبت ملی کردند
12 هزار هنرمند مازندرانی شناسنامه‌دار داریم
بیتا میرعظیمی
خبرنگار
چندی پیش در ششمین جلسه شورای راهبردی انتخاب شهرها و روستاهای ملی صنایع‌دستی، «آلاشت» به‌عنوان شهر ملی جاجیم‌بافی، «بهشهر» به‌عنوان شهر ملی گلیچ‌بافی و «درزی کلا» در شهرستان بابل به‌عنوان روستای ملی حصیربافی انتخاب شد. دلیل ثبت ملی صنایع دستی این مناطق، ریشه‌دار بودن هنر جاجیم‌بافی، حصیربافی و گلیچ بافی و استفاده از مواد اولیه و رنگ‌های طبیعی در این دو شهر و یک روستا است.
«سیدعزت‌الله ضرغامی»، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، ضمن تبریک این انتخاب شایسته به همه مردم ایران از جمله مردم استان مازندران، ثبت ملی این شهر و روستاها را آغازگر ثبت‌‌های ملی شهرها و روستاهای صنایع‌دستی با رویکرد تولید دانش‌بنیان و تقویت توجه و تحقق اقتصاد هویت بنیان دانسته و تأکید کرد که این رویکرد حاصل آسیب‌شناسی دقیق و نیازسنجی مبتنی بر واقعیات موجود بوده و ازسرگیری این فعالیت یکی از شاخص‌های عملکرد معاونت صنایع‌دستی و هنر‌های سنتی این وزارتخانه به‌شمار می‌رود.
ثبت ملی صنایع دستی دو شهر و یک روستای استان مازندران در حالی صورت می‌گیرد که طبق گفته معاون میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان مازندران به «ایران»، در این استان حدود 12 هزار هنرمند شناسنامه‌دار وجود دارد که نزدیک به 3 هزار نفر از آنها بیمه بوده و مابقی به دلیل عدم اعتبار کافی تاکنون تحت پوشش بیمه قرار نگرفته‌اند!
تنوع محصولات صنایع دستی
«مهدی ایزدی» به «ایران» می‌گوید: ثبت ملی شهرها و روستاهای کشور چند سالی است که در کشور توسعه پیدا کرده و با توجه به برنامه ششم توسعه، تنوع محصولات صنایع دستی، جلوگیری از منسوخ شدن و از یاد بردن این صنایع ارزشمند و همچنین برندسازی (تجاری سازی)، سعی شده است تا صنایع دستی هر شهر و روستا به نام آن منطقه ثبت ملی شود. از سال 1398، پیشنهاد ثبت ملی صنایع دستی در چند شهر و روستای استان مازندران مطرح شد.
معاون میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی استان مازندران می‌افزاید: استان مازندران از سال 98 پیشنهاد ثبت ملی سفال در سلیم‌آباد شهسوار (تنکابن)، گلیچ بهشهر، جاجیم آلاشت و حصیر روستای درزی‌کلا را ارائه داد. در سال 1400، پرونده ثبت ملی این چهار منطقه تشکیل شده و با توجه به مؤلفه‌هایی نظیر موقعیت جغرافیایی، مالکیت، نوآوری، خلاقیت و به‌روزرسانی بازارچه‌های صنعتی و... به ترتیب معرفی شده و در نتیجه روستای سلیم‌آباد تنکابن (شهسوار) به نام شهر سفال ثبت ملی شد. در حال حاضر نیز درصددیم تا برای ثبت جهانی شهر سفال قدم‌های مؤثری برداریم. همچنین در حال پیگیری برای ثبت ملی روستای اروست مالخواست چهاردانگه ساری به‌عنوان روستای ملی چنته نیز هستیم که امیدواریم به نتیجه برسد.
ثبت ملی جاجیم بافی آلاشت
طبق گفته این مقام مسئول، در سال 1400، پرونده ثبت ملی جاجیم در آلاشت به دلایلی نظیر گستردگی کارگاه‌های صنایع دستی، عدم اقامت دائم کارگران و موضوعاتی نظیر ابتکار و خلاقیت داوران را اقناع نکرده و در نتیجه ثبت ملی انجام نشد. در سال‌جاری خوشبختانه تمامی نواقص رفع شده و دوباره پرونده این شهر که به صورت موقت ثبت شده بود، بار دیگر مطرح شده و در نهایت آلاشت با محوریت جاجیم ثبت ملی شد.
«بهشهر» شهر ملی گلیچ
او می‌گوید: یکی از صنایع دستی و دستبافته‌های اصیل و زیبای مازندران گلیمچه است. هنری اصیل که توسط هنرمندان روستای متکازین بهشهر بافته می‌شود. این هنر اگرچه از زمان‌های قدیم در تمامی خانه‌ها بافته می‌شد، اما با مشکلاتی نظیر تعدد، پراکندگی هنرمندان و به‌روزرسانی دستگاه‌های نساجی و... دست و پنجه نرم می‌کرد. در عرض یک‌سال و نیم، مشکلات مرتفع شده و خوشبختانه بهشهر به عنوان شهر ملی گلیچ انتخاب شد. ایزدی یکی از مسائل اصلی و مهم در ثبت ملی صنایع دستی شهرها و روستاها را اهتمام و همدلی مسئولان شهری دانسته و می‌گوید: توجه به المان شهری در این موضوع بسیار اهمیت دارد. به طور مثال بهشهر تمبری به نام گلیچ چاپ کرده؛ حتی روبه‌روی شهرداری و ورودی این شهر المان گلیچ نصب شده است. در این شهرها، شهرداری، فرمانداری و حتی ائمه جمعه پای کار آمده و از ثبت ملی دفاع کردند.
روستایی که حصیر می‌بافد
طبق گفته ایزدی، حصیر بافی هنری دستی است که از نسل‌های گذشته به یادگار مانده و در شهرها و روستاهای شمالی یک فعالیت خانگی محسوب می‌شود. روستای درزی کلا از توابع شهرستان بابل دارای این رشته انحصاری بوده اما داشت منسوخ می‌شد؛ ما هنرمندان را جمع کرده و آموزش دادیم؛ هم‌اکنون حدود 80 نفر در این روستا در حال حصیربافی‌اند و این هنر در حال منسوخ شدن را احیا و تبدیل به منبع درآمدی برای خود کرده‌اند.
بــــرش
یکی از دغدغه‌های هنرمندان در استان مازندران بیمه است، مطابق قانون، همه هنرمندانی که مجوز می‌گیرند باید تحت پوشش بیمه قرار گیرند؛ البته این خواسته به دلیل عدم اعتبار مکفی تاکنون محقق نشده است. در حال حاضر در استان مازندران حدود 12 هزار هنرمند شناسنامه‌دار وجود دارد که قرین به 3 هزار نفر از آنها بیمه هستند. مابقی هنوز تحت پوشش بیمه قرار نگرفته‌اند.