زهره صفاری/ وقوع بزرگ‌ترین زمین‌لرزه ترکیه در 25 سال اخیر در مرز این کشور با سوریه که به گفته اردوغان، فاجعه‌بارترین بلای طبیعی از سال 1939 تاکنون برای ترکیه‌ای‌ها به شمار می‌رود، بیش از 2 هزار و سیصد کشته و ده‌ها هزار مجروح تا شامگاه دیروز برجا گذاشت که براساس گزارش‌های رسمی، برای ترکیه این آمار 1541 کشته و در سوریه 810 نفر ثبت شده است. این در حالی است که با توجه به تخریب بالای این زمین‌لرزه و پس‌لرزه‌های قدرتمند آن، همچنان هزاران نفر زیر آوار هستند و به‌طور قطع آمارها بسرعت افزایش خواهد داشت.
به گزارش خبرگزاری آناتولی ترکیه، این زمین‌لرزه که در ساعت 4 و 17 دقیقه صبح در جنوب‌غرب ترکیه و در مرکز شهر پارازجیک در استان قهرمان مرعش و در عمق 17.9 کیلومتری زمین رخ داد، علاوه بر سوریه که تخریب بالایی در مناطق مرزی داشت، در لبنان، عراق، قبرس، اردن، عربستان، مصر و بخش‌هایی از اوکراین و اروپا از جمله یونان و بلغارستان نیز احساس شد، اما خسارتی در این کشورها بر جا نگذاشت. با این حال در برخی از مناطق، مردم نگران از پس‌لرزه‌ها شب تا صبح را در خیابان‌ها و فضاهای باز گذراندند.
بنا به گزارش منابع محلی ترکیه‌ای، غازی آنتپ، شانلی اورفا، دیاربکر، آدنا، آدیامان، مالاتیا، عثمانیه و هاتای مناطقی بودند که در این کشور بیشترین آمار تخریب و تلفات را ثبت کرده‌اند. در سوریه نیز استان‌های حلب، لاذقیه، حماه و طرطوس زلزله را احساس کردند. اما بیشترین میزان تخریب و تلفات به شهر حلب وارد شده است. در عین حال بنا بر آخرین گزارش‌ها، مناطق تحت اشغال معارضان و مخالفان دولت سوریه در شمال‌غرب این کشور نیز از این زلزله در امان نماندند و آمارها از کشته شدن دست‌کم 148 نفر در این مناطق حکایت دارد. به گزارش مرکز مدیریت بحران ترکیه، پس از این زمین‌لرزه برای تسریع در روند امدادرسانی، فرودگاه هاتای، قهرمان مرعش و غازی آنتپ برای پروازهای عادی بسته شد و ارتش این کشور کریدور امداد هوایی در برخی مناطق برقرار کرد. همچنین 102 دکل مخابراتی به مناطق زلزله‌زده ترکیه ارسال شده است. به گفته معاون رئیس جمهور ترکیه، همه مدارس در 10 استان آسیب‌دیده ترکیه برای یک هفته و در برخی مناطق تا دو هفته تعطیل اعلام شده‌اند. اما بررسی‌های اولیه نشان می‌دهد، زیرساخت‌های حیاتی ترکیه از جمله نیروگاه‌ها در این زمین‌لرزه آسیبی ندیده‌اند. کارشناسان پیش‌بینی تداوم پس‌لرزه‌ها را تا روزها یا هفته‌های آتی داشته‌اند اما بررسی‌ها نشان می‌دهد، هیچ‌یک از این پس‌لرزه‌ها از زلزله اصلی قوی‌تر نخواهد بود.
به نوشته خبرگزاری سانا، دولت سوریه پس از این زمین‌لرزه نشست اضطراری برای بررسی میزان خسارت‌ها برگزار کرد و برای امدادرسانی وارد عمل شد. همزمان ارتش این کشور نیز برای تسریع در این روند به حال آماده‌باش درآمد. درعین حال شماری از کشورها نیز در تماس با رئیس جمهور سوریه، آمادگی خود را برای کمک اعلام کردند. رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه نیز گفت: دست‌کم 45 کشور از جمله ایران، روسیه، امریکا، چین، هند، قطر و...  همچنین اتحادیه اروپا برای کمک اعلام آمادگی کرده‌اند.
فاجعه‌بارترین بلای طبیعی
حجم تخریب‌ها در مناطق آسیب‌دیده به قدری بالا رفته که پیش‌بینی آمار تلفات تا بالای 2400 نفر نیز شده است. رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه ساعاتی پس از این زمین‌لرزه مرگبار با حضور در برابر دوربین‌های تلویزیونی با تأیید آمار روبه افزایش جانباختگان و مجروحان این زلزله، آن را فاجعه‌بارترین بلای طبیعی ترکیه از سال 1939 تاکنون عنوان کرد. در سال 1939 زمین‌لرزه ترکیه بالای 30 هزار کشته برجا گذاشته بود. در همین حال 7 زمین‌لرزه بالای 7 ریشتری نیز در 25 سال گذشته ترکیه را لرزانده که زلزله دیروز قوی‌ترین آنها بوده است. به همین دلیل نیز دولت آنکارا بالاترین سطح هشدار را در این کشور اعلام کرده است.
به نوشته الجزیره، علاوه بر تخریب‌های شدید و تل‌های بزرگ ساختمان‌های فروریخته، آنچه روند امدادرسانی در ترکیه و سوریه را با مشکلات بیشتری روبه‌رو کرده وضعیت بد آب و هوایی و طوفان‌های زمستانی است که کار امداد‌رسانی را با مشکلات بسیار و وقفه‌های مکرر همراه می‌کند.
کارل لانک، استادیار دانشگاه جورجیا به سی‌ان‌ان گفت: «این زمین‌لرزه در مقیاس گسترده‌ای رخ داده و بزرگ‌ترین زلزله‌ای است که در دوران اخیر تجربه شده است.» براساس آخرین گزارش‌ها، این زمین‌لرزه در سوریه باعث خسارت شدید به میراث ثبت شده جهانی یونسکو شده است. همام سعد، یکی از مقامات ارشد اداره آثار باستانی و موزه‌های سوریه در این باره گفت: «گزارش‌هایی مبنی بر شکاف برداشتن ارگ حلب دریافت کرده‌ایم.» روزنامه دیلی صباح نیز از تخریب قلعه تاریخی غازیان‌تپه در ترکیه خبر داد. همچنین گنبد دیوار شرقی مسجد شیروانی در نزدیکی این قلعه نیز ویران شده است.
برهه حیاتی اردوغان
اما فارغ از اینکه روند سریع و کارآمد امدادرسانی تا چه حد می‌تواند آمارها را کاهش دهد، پاسخ دولت اردوغان به این بحران بزرگ بسیار مهم و حیاتی است. به باور کارشناسان الجزیره، این اتفاق آن هم در فاصله چند ماه تا انتخابات ریاست جمهوری می‌تواند دست‌کم برای رجب طیب اردوغان سرنوشت‌ساز باشد چرا که بدون شک عملکرد دولت و نمره قبولی یا مردودی وی در این بازه حساس، در شانس او در انتخابات نیز بشدت مؤثر خواهد بود. اما این مأموریت آن هم در شرایطی که اوضاع سیاسی در این کشور به هم ریخته و علاوه بر بحران اقتصادی و آب و هوایی، کاهش محسوس ارزش لیر پیش از این زمین‌لرزه نیز برای دولت دردسرساز شده است، چندان آسان نخواهد بود. رسول سردار، کارشناس شبکه الجزیره در این باره معتقد است: «هرگونه ناکامی در این بازه، قیمت گزافی برای اردوغان و دولتش خواهد داشت. ترکیه پیش از این زمین‌لرزه با تورم حدود 80 درصدی و هزینه‌های بالای زندگی شرایط خوبی نداشته است.»