پیوند ارتش و مردم در سیر تاریخ انقلاب اسلامی
سرتیپ دوم دکتر حسین مسلمی/ اگر چه کارکرد تشکیل و سازماندهی منظم ارتش در قبل از انقلاب اسلامی بیشتر متمرکز بر فعالیت‌های نظامی و دفاعی بوده است و تجارب جنگ‌های منطقه‌ای و اشغال کشور بخصوص در جنگ جهانی دوم، تجهیز سازماندهی مجدد ارتش را ضروری ساخته بود یکی از کارکردهای مهم دیگر، بخش ارتش و مردم بوده است که این پیوند بین ارتش و مردم ریشه در آموزش‌ها، باورها و فرهنگ‌های سازمانی و در قالب عوامل فرهنگ و اجتماعی ارتش دارد. بر همین اساس ارتش در جریان پیروزی انقلاب اسلامی، پیوند ناگسستنی خود را با مردم حفظ نموده، فرماندهی معظم کل قوا در 19 بهمن 1397، این پیوند ارتش و مردم را چنین توصیف نمودند «یکی از نعمت‌های خدا در حق ملت، این بود که ارتش کشور با ملت همراه شد. این خیلی نعمت بزرگی بود.» با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، ارتش نیاز به برنامه‌ریزی و تجدید سازمان در سه محور اساسی داشت.
1-جلب اعتماد ملی و مردمی به علت تبلیغات برخی از عناصر ضدانقلاب و معاند داخلی و خارجی که قصد تجزیه ایران و شکست انقلاب را داشتند. این اعتماد ملی به ارتش انقلابی و نوپا مخدوش گردیده بود.
2-انسجام‌بخشی و سازماندهی مجدد نیروی انسانی و تجهیزات که در جریان انقلاب آسیب جدی دیده بود هم در بدنه فرماندهی و پایوران و هم در بعد تجهیزاتی که در بسیاری پادگان‌ها اسلحه و تجهیزات از پادگان‌ها خارج شده بود.
3-مقابله با ناآرامی‌های مرزی که توسط تجزیه‌طلبان دنبال می‌گردید، که مهم‌ترین آن حادثه گنبد، کردستان و محاصره پاوه و...بود ولی هنوز رابطه بین ارتش و مردم بهبود نیافته بود، انضباط در پادگان‌ها شکل نگرفته بود و امورآموزشی، تعمیراتی و تدارکاتی سازماندهی نگردیده بود و بسیاری از افسران، درجه‌داران و سربازان به پادگان‌ها مراجعت نکرده بودند، که جنگ آغاز شد. مسائل ارتش در همین زمان:
1- بیشترین آثار روحی و روانی جنگ بر غیرنظامیان بخصوص زنان، کودکان در مناطق مرزی و به‌دنبال آن به تمام بخش‌های کشورگسترش پیدا کرد.
2- نقل و انتقال تجهیزات ارتش در مسیرهای طولانی زاهدان، مشهد، قوچان و گرگان به خوزستان، کرمانشاه و غیره و مقابله با موج اول تجاوز دشمن و متوقف نمودن وی یکی از اقدام‌های اساسی ارتش در ماه اول جنگ تحمیلی بود، در چنین شرایطی ارتش باید از انسجام و مشارکت ملی برخوردار گردد که پیام روح بخش حضرت امام(ره) در حمایت از ارتش و حضور نماینده ایشان امام خامنه‌ای (مدظله العالی) در جمع ارتشیان، این انسجام و مشارکت ملی را درسطح کشور فراهم آورد به گونه‌ای که ارتش جهت تأمین نیروی انسانی نیروهای داوطلب مردمی را در مساجد و پادگان‌ها آموزش داد و این روند تا آنجایی ادامه داشت که تعدادی از فرماندهان و مسئولان سپاه در دافوس ارتش آموزش‌های طرح‌ریزی و هدایت و کنترل عملیات‌های نظامی را نیز فراگرفتند.
به طور کلی ابعاد پیوند ارتش و مردم در دوران دفاع مقدس را می‌توان به شرح زیر بیان نمود:
1- آموزش نیروهای مردمی 2- تجهیز و سازماندهی نیروهای مردمی به همت شهدای والامقام سپهبد صیادشیرازی، شهیدکلاهدوز و... 3- امدادرسانی، تخلیه مجروحان ناشی از بمباران، ایجاد بیمارستان‌های صحرایی و... در مناطق جهت استفاده مردم 4- تخلیه و پاکسازی مناطق جنگی از مردم 5- کمک و مردم‌یاری به ساکنین در شهرهای مرزی 6- برقراری امنیت عمومی منطقه و استقرار ایستگاه‌های کنترل عبور و مرور در مناطق آلوده 7- پدافند هوایی از مناطق و مراکز حساس و شهرها 8- آزادسازی شهرهای محاصره شده پاوه و آبادان که نقطه عطفی در پیوند ارتش با مردم گردید
فرماندهی معظم کل قوا در این خصوص می‌فرمایند:
«وقتی که در یک کشوری مردم به نیروهای مسلح علاقه پیدا می‌کنند، محبت پیدا می‌کنند، احساس امنیت در آن کشور به وجود می‌آید...دفاع مقدس این احساس امنیت را به آنها داد. بیانات در دیدار پیشکسوتان و فرماندهان دفاع مقدس 30/6/1401»
با پایان جنگ ارتش در دفاع از مرزها تاکنون در بسیاری از مرزها حضور داشته و دارد. پیوند ارتش و مردم در بعد از دوران دفاع مقدس را می‌توان در ابعاد زیر بیان نمود:
1- ایجاد احساس امنیت در مناطق آلوده (حضورگروه‌های اشرار و معاند در مناطق شرق کشور و برقراری امنیت در آن مناطق نظیر بیرجند و قائن و...) 2- ایجاد خدمات‌رسانی عمومی نظیر بهداشت و درمان، آبرسانی و... 3- ایجاد زیرساخت‌های توسعه و قراردادن آن برای بهره‌برداری عموم مردم نظیر ساخت بیمارستان، مدرسه و... در مناطق کم‌برخوردار 4- مشارکت در تأمین مناطق بخصوص مناطق مرزی 5- مشارکت مؤثر در مدیریت بحران‌های طبیعی و حوادث جاده‌ای و... 6- همکاری با شرکت‌های دانش بنیان و فناوری و حمایت‌های مادی و معنوی از نخبگان و ایده‌های جوانان 7- همکاری با طرح‌های منطقه‌ای و ملی در کلانشهرها 8- استفاده از ظرفیت‌های بومی و محلی در بخش‌هایی از خدمات پادگانی جهت ایجاد اشتغال و امیدآفرین در منطقه 9-ایجاد زمینه‌های همکاری مردم با پادگان‌ها به مناسبتها و اعیاد ملی، مذهبی در داخل پادگان‌ها و مراکز وابسته به ارتش
[1] عضو هیأت علمی و معاون پژوهش و تولید دانش دانشگاه فرماندهی و ستاد ارتش