فعالیت کارخانه فولاد در نزدیکی محوطه باستانی قره‌حسنلو، بقایای تمدن اشکانی را به خطر می‌اندازد!
احداث صنایع آب‌بر در دشت ممنوعه اردبیل!
بیتا میرعظیمی
خبرنگار
سال‌ها است که احداث کارخانه‌های پتروشیمی و فولاد به‌عنوان صنایع پرآب‌بر در استان اردبیل کلید خورده و پیامدهای مخرب انسانی، آب‌وهوایی و زیست‌محیطی بسیاری را به مردم نمین و شهرهای همجوار تحمیل کرده است. این در حالی است که طبق آخرین آمار منتشر شده از معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای اردبیل، در نتیجه کاهش بارندگی فصلی و شدت یافتن تنش آبی در استان، حجم آب موجود در مخازن سدهای استان امسال با کاهش 6 درصدی نسبت به سال گذشته به کمترین میزان (85 میلیون مترمکعب) رسیده است. علاوه بر این میزان آورد رودهای منتهی به سدهای استان نیز کاهش 36 درصدی داشته است.
در چنین شرایطی که استان اردبیل با تنش آبی دست‌وپنجه نرم می‌کند و همزمان با تشدید تغییرات اقلیمی و خشکسالی، مشکلات کشاورزان و روستاییان دوچندان می‌شود، طرح احداث کارخانه‌های فولاد و پتروشیمی در دشت ممنوعه، درست جایی که حتی حفر چاه‌های عمیق کشاورزی در آن ممنوع است کلید خورده و با جدیت نیز پیگیری می‌شود! اما چگونه این صنایع همزمان با تشدید بحران آبی اجازه احداث پیدا کرده‌اند و آب مورد نیاز آنها از کجا تأمین خواهد شد؟
طبق گفته نماینده تشکل‌های زیست‌محیطی استان اردبیل به «ایران»، این صنایع علاوه بر برهم ریختن اکوسیستم منطقه‌ای، حیات منطقه تاریخی قره‌حسنلو با قدمت ۲۳۰۰ساله را نیز به خطر خواهند انداخت! حتی به فرض درست بودن تهیه آب صنایع از پساب شهری، آیا روا است بنای باارزشی در منطقه‌ای تاریخی تغییر کاربری داده و آثار به جای مانده از تمدن اشکانی تنها با توجیهات اقتصادی نظیر اشتغالزایی از بین برود؟! بررسی‌ها نشان می‌دهد به دلیل فاصله اندک محل احداث این صنایع با منطقه شهری، سلامتی هزاران انسان به خطر افتاده و مشکلات جدیدی را در حوزه سلامت به آنها تحمیل خواهد کرد! در همین راستا بسیاری از کارشناسان مقایسه‌ای میان پتروشیمی نمین با پتروشیمی میانکاله انجام دادند و تأکید کردند اگرچه احداث این صنعت در «میانکاله» تبعات زیست‌محیطی بسیاری در پی داشت، اما پتروشیمی نمین سلامت جامعه انسانی را تهدید کرده و جان هزاران نفر از مردم اردبیل را نشانه رفته است!
چندی پیش نیزعلی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط‌‌زیست در دیدار با فعالان و علاقه‌مندان محیط‌‌زیست استان اردبیل، صنایع پتروشیمی و فولاد را دو موضوع نگران‌کننده زیست‌محیطی نامید و تأکید کرد اگرچه کشور نیاز به توسعه دارد اما اجازه نخواهیم داد اصول زیست‌محیطی فدای برخی مبانی توسعه‌ای شود!
تأمین آب از پساب شهری؟!
مدیرکل محیط‌‌زیست استان اردبیل در گفت‌و‌گو با «ایران» مشکل اصلی صنایع آب‌بری مانند پتروشیمی و فولاد را تأمین آب می‌داند و با اشاره به اینکه مجوز احداث پتروشیمی نمین در سال‌های 94 و 95 صادر شده است، می‌گوید: اخیراً به دلیل جدی شدن بحث تنش آبی در استان اردبیل، مسائل و مشکلاتی در خصوص تخصیص آب این صنایع مطرح شده است. وزارت نیرو در هنگام تأسیس این صنایع، میزان مشخصی برای تأمین آب تخصیص داده بود اما هم‌اکنون تغییرات اقلیمی و خشکسالی مشکلاتی در تأمین آب ایجاد کرده و در نتیجه قرار است طی قراردادی آب مورد نیاز صنعت پتروشیمی از طریق پساب شهر نمین تأمین شود.
این مقام مسئول می‌گوید: سال‌ها پیش بنا بود آب صنایع از طریق صرفه‌جویی آب روستاها و شهرهای پایین‌دست تأمین شود که بعدها منتفی شد و حالا آب مورد نیاز از طریق پساب تأمین می‌شود. همچنین قرار است آب مورد نیاز آهن اسفنجی اردبیل از تصفیه‌خانه شهر اردبیل تأمین شود که قرارداد این کار امضا شده و مطالعات آن کلید خورده است. ان‌شاءالله با امضای این قرارداد دلنگرانی تأمین آب صنایع از آب‌های زیرزمینی از دشت اردبیل تا حد زیادی رفع خواهد شد.
بی‌توجهی به آمایش سرزمینی
در همین حال صادق پناهی، نماینده تشکل‌های زیست‌محیطی استان اردبیل از عدم توجه به بحث آمایش سرزمینی در کشور انتقاد کرده و به «ایران» می‌گوید: استعدادهای منطقه را فراموش کرده و مکرر بر طبل صنعتی‌سازی می‌کوبیم. پرواضح است استانی مثل اردبیل می‌تواند از طریق گردشگری رشد و توسعه پیدا کند. با مقایسه‌ای اندک از درآمد استان‌هایی مانند اصفهان از حوزه گردشگری و صنعت، می‌توان به این نتیجه رسید که گردشگری حوزه پولساز و پاکی است.
طبق گفته پناهی، استان‌ها باید مطابق با آمایش سرزمینی، پروژه‌های خود را تعریف کرده و پس از اخذ مجوزهای لازم، پرونده‌های آماده را به سرمایه‌گذاران پیشنهاد دهند، آن زمان سرمایه‌گذاران بر اساس پیشنهادات ارائه شده تصمیم‌گیری کرده و سرمایه خود را مطابق محیط طبیعی، فرهنگی و اجتماعی در بستر جامعه جاری کنند.
محوطه باستانی در خطر است!
او می‌افزاید: با همین تصور و بدون در نظر گرفتن آمایش سرزمینی، کارخانه‌های آب‌بری مانند فولاد و پتروشیمی در استان اردبیل ساخته شده و نگرانی‌هایی را در میان مردم و تشکل‌های زیست‌محیطی ایجاد کرده است. در مقابل اعتراضات هم گفته شده آب مورد نیاز این کارخانه‌ها از پساب شهر اردبیل، نمین و شهرک صنعتی خریداری شده و تأمین خواهد شد. در حال حاضر نهادهای نظارتی نیز به این موضوع ورود کرده‌اند. حال سؤال این است چرا باید این صنایع آب‌بر در استانی که خود با تنش آبی دست‌وپنجه نرم می‌کند ساخته شود؟ زمانی که می‌توانیم از دیگر ارزش‌های ذاتی این منطقه به شکل صحیح استفاده کرده و در جهت توسعه و آبادانی این استان گام برداریم، چرا اقدام به احداث این کارخانه‌ها می‌کنیم؟نماینده تشکل‌های زیست‌محیطی استان اردبیل مشکل کارخانه فولاد را منحصر به مسائل زیست‌محیطی ندانسته و می‌گوید: این کارخانه در محوطه تاریخی و معبد اشکانی ساخته شده است. اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان در سال‌های گذشته به دلیل ارزش‌های فرهنگی و باستانی این منطقه، اجازه احداث این کارخانه را صادر نمی‌کرد، اما درست در برهه تغییر و تحولات مدیریتی، اتفاقاتی رخ داده و این کارخانه مجوز احداث گرفته است.