مجید میرزاحیدری
خبرنگار
بدترین زمستان تاریخ برای ساکنان قاره سبز و نمایشی تراژیک ازگرانی حامل‌های انرژی برای خانوارهای ساکن در فقر سوخت، درمیانه سرما.
این داستان واقعی، روایت مختصری از زندگی مردمی بوده که باید بین گرم‌کردن خانه‌ها و غذا خوردن یکی را انتخاب کنند.
اکنون، در قلب بریتانیا، دستکم 3 میلیون خانواده کم درآمد، توان گرم کردن خانه‌های خود را ندارند.
بنیادجوزف راونتری، گزارش کرده که 710 هزار خانوار در سراسر بریتانیا نمی‌توانند هزینۀ لباس گرم، گرمایش و غذا را بپردازند و با رسیدن قیمت برق به سطوح بی‌سابقه و دو برابر شدن هزینۀ انرژی، گرم‌خانه‌ها درسراسر این کشور، یکی پس از دیگری ظاهرمی‌شوند.
گزارش‌ها ازافزایش شدید قیمت گاز در پایتخت‌های اروپایی درخلال سال‌های 2021 تا 2022 حکایت دارند به نحوی که حتی قیمت گاز در وین، پایتخت موسیقی کلاسیک جهان دستکم سه برابر شده است.
از استونی به عنوان کشوری که بیشترین افزایش قیمت گاز را در میان کشورهای اروپایی تجربه کرده یاد می‌شود. گویا قیمت هر کیلووات ساعت گاز در این کشور از 5.8 سنت یورو به 21 سنت رسیده و با 268 درصد افزایش تقریباً 4 برابر شده است.
رتبه بعدی این افزایش درکشور اتریش به نمایش گذارده شده است.
در واقع، ضرب آهنگ افزایش قیمت گاز در وین آنچنان بلند شده که دربازه زمانی 2021 تا 2022 با 184 درصد رشد، قیمت این حامل انرژی 3 برابر شده است.
دیگر کشورهای اروپایی نیز از این موج افزایش قیمت گاز بی‌نصیب نمانده‌اند.
پراگ، پایتخت چک، شاهد افزایش 185 درصدی قیمت گاز در سال 2022 بود.
ازهلند به عنوان کشور دیگری یاد می‌شود که گران‌ترین گاز را در میان کشورهای اروپایی به شهروندان خود عرضه کرده است. قیمت هر کیلووات ساعت گاز در این شهر در محدوده 38 سنت یورو تعیین شده است. در دیگر پایتخت‌های اروپایی هم اوضاع اینچنین است.
ازجمله درکپنهاگ دانمارک با 108 درصد افزایش و بیش از دو برابر شدن قیمت گاز، رم با 115 درصد افزایش، برلین آلمان با 152 درصد افزایش، مادرید پایتخت اسپانیا با 110 درصد، دوبلین پایتخت ایرلند با صد درصد افزایش و ریگا پایتخت لاتویا با 131 درصد افزایش، شاهد اتفاقات مشابه بوده‌اند.
اما چرا اتحادیه اروپا تا بدین حد، شاهد افزایش نرخ حامل‌های انرژی بوده است؟
از توقف و کاهش صادرات گاز روسیه به اتحادیه اروپا به عنوان اصلی‌ترین عامل افزایش قیمت سوخت و بستر‌ساز بحران انرژی در این اتحادیه یاد می‌شود.
ریشه این بحران انرژی بیشتر، در پیوند با جنگ بین روسیه و اوکراین بوده، آزمون دشواری که قدرت اتحادیه را تاحدود زیادی به چالش کشید.
کشورهای عضو اتحادیه اروپا در سال۲۰۲۰ در مجموع ۵۸ درصد از انرژی مصرفی خود را از خارج از اتحادیه وارد کرده‌اند، زیرا تولیدات داخلی این کشورها تنها ۴۲ درصد از نیازهای آنها را برآورده می‌کند.
از این ۵۸ درصد، ۳۵ درصد سهم نفت و فرآورده‌های نفتی، ۲۴ درصد گاز طبیعی، ۱۷ درصد انرژی‌های تجدیدپذیر و ۱۳ درصد انرژی هسته‌ای و نهایتاً ۱۱ درصد سوخت‌های فسیلی جامد است.
روسیه معمولاً حدود ۴۰ درصد گاز طبیعی اروپا را به‌طور عمده از طریق خط لوله تأمین می‌کند.
گویا، صادرات نفت روسیه به اتحادیه اروپا در ماه نوامبر، به میزان ۴۳۰ هزار بشکه در روز نسبت به اکتبر کاهش پیدا کرده و به ۱.۴ میلیون بشکه در روز رسید.
از زمان بالا گرفتن بحران انرژی در قاره سبز، کشورهای اروپایی ۷۰۵.۵ میلیارد یورو برای محافظت از مصرف‌کنندگان در برابر افزایش هزینه‌های انرژی یارانه پرداخت کرده‌اند. پیش‌بینی می‌شود که در صورت توقف کامل جریان گاز روسیه به اتحادیه اروپا از ابتدای سال ۲۰۲۳ و کاهش موجودی ذخیره‌سازی‌های گاز اروپا به مقدار یک‌سوم ظرفیت در پایان زمستان جاری این منطقه با ۵۷ میلیارد مترمکعب کمبود گاز در سال ۲۰۲۳ روبه‌رو باشد.
دست و پا زدن دولت‌های اروپایی برای دور کردن زمستان سخت و سرد، به صنایع این منطقه بخصوص صنایعی که مصرف انرژی بالایی دارند، آسیب جدی زده و تولیدات آنها را کاهش داده‌ است.
گفته می‌شود که جدال بین اتحادیه اروپا و روسیه تبعات سنگین‌تری را برای مردم اتحادیه به دنبال داشته است.
درسال ۲۰۲۲ و در سایه انتقال گاز روسیه به اتحادیه اروپا در نیمه نخست سال این منطقه توانست بموقع و تا حد زیادی ذخیره‌سازی‌های گاز خود را تکمیل کند، به جز قطع گاز چند کشور به‌دلیل امتناع آنها از پرداخت وجه گاز به روبل عرضه گاز از روسیه تا حد زیادی ثابت باقی ماند.
عمده موفقیت اروپا درروشن نگه داشتن چراغ‌ها، در نتیجه آب‌وهوای معتدل‌تر در ماه‌های اکتبر و نیمه نوامبر ۲۰۲۲ و همچنین افزایش واردات ال‌ان‌جی از ایالات متحده بود. با این حال، بسیاری از کشورهای اروپایی به‌دلیل قیمت بسیار بالای گاز برای پرداخت قبوض برق وگاز کمک‌های نقدی به مردم ارائه کردند.
زیرا در اواخر نوامبر و با سرد‌تر شدن هوا، مصرف گاز افزایش یافت.
البته، عده‌ای بسرعت و عجولانه پایان بحران انرژی در اروپا را جشن گرفتند، هرچند که زمستان هنوز به پایان نرسیده و احتمال زیادی وجود دارد که هوا در ادامه سردتر شود، ضمن آنکه در سال ۲۰۲۳ هیچ حجم منظمی از گاز روسیه وجود نخواهد داشت.
فراموش نکنیم که کشورهای عضو اتحادیه اروپا، برسر سقف 60 دلاری قیمت هر بشکه برای صادرات نفت خام روسیه که از طریق دریا حمل می‌شود، هم توافق کرده‌اند.
این توافق با نیت کاهش درآمدهای مسکو از محل صادرات نفت خام صورت گرفته است.
براین اساس، توافق مذکور، تضمین خواهد کرد که سقف قیمت نفت روسیه حداقل 5 درصد کمتر از قیمت بازار نفت خام تعیین شود، هرچند که این قیمت هر 2 ماه یک بار بازنگری خواهد شد.
در مقابل، کاخ کرملین اعلام کرده که روسیه به کشورهای حامی اعمال طرح سقف قیمتی برای محموله‌های نفت خام این کشور، انرژی عرضه نخواهد کرد.
پیش‌بینی می‌شود که این اقدام اتحادیه اروپا، بهای جهانی نفت را به مرور افزایش دهد.
البته، به نظر می‌رسد اتحادیه اروپا با این تصمیمات بیشتر به سمت خود‌زنی حرکت کرده است.
به خصوص که به دلیل افزایش قیمت شدید حامل‌های انرژی در اتحادیه اروپا، کارد به استخوان بسیاری رسیده که تاب‌آوری چندانی هم در مقابل فشارهای اقتصادی ندارند. گذر زمان ثابت خواهد کرد که بزرگان اتحادیه تا چه میزان در مقابل بحران انرژی مقاومت می‌کنند.