نیلوفر منصوری
خبرنگار
کوشکی، یوزپلنگ نر میاندشتی (خراسان شمالی) در پارک ملی توران و در سایت تکثیر اسارت یوزپلنگ آسیایی درگذشت. چرایی یا چگونگی مرگ نخستین یوزی که سال 93 وارد پروژه تکثیر در اسارت شد، به گمانه‌زنی‌های بسیاری در فضای مجازی منجر شد. گمانه‌زنی‌ها از سوی کسانی است که به‌دنبال مرگ دو توله یوز فیروز و ایران در پروژه تکثیر در اسارت، همچنان منتظر دلیلی مشخص برای مرگ کوشکی هستند اما مسئولان سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور از توران در سمنان تا پردیسان در تهران علت مرگ او را کهولت سن اعلام می‌کنند.

آغاز داستان کوشکی
اسارت کوشکی هم مثل توران و آذر نتیجه ورود چوپان‌ها به قلمرو تیزپاترین گربه‌سانان آسیا بود. فردی به نام کوشکی او را به محیط‌زیست خراسان شمالی تحویل داد و در داستانی که تعریف کرد از سه چوپان گفت که قصد داشتند کوشکی را بکشند. محیط‌زیستی‌ها به قدردانی از او، نام یوز نر را کوشکی گذاشتند و در یک محدوده بزرگ محصور در زیستگاه یوز در میاندشت جایش دادند. سال 93 که پروژه تکثیر در یوز کلید خورد کوشکی کاندید نامزدی و ازدواج با یوزی ماده از سمنان به نام «دلبر» شد و هر دو ساکن پردیسان تهران شدند. پس از انتقال دو یوز، اخبار ضد ونقیضی از جفت‌گیری کوشکی و دلبر به بیرون از فنس‌های پردیسان درز کرد اما هیچ تصویری از آن منشتر نشد. پردیسانی‌ها بعد از آن هم پرونده را با اعلام سقط جنین دلبر به‌دلیل عفونت بایگانی کردند. لقاح مصنوعی هم اجاق کور زندگی این دو را روشن نکرد. در میانه راه یوز ماده دیگری هم به قصه وارد شد. یوزی که حضورش چون دو یوز دیگر نتیجه شکار غیرمجاز بود. محیط‌زیستی‌ها اسمش را «ایران» گذاشتند. ایران قرار شد هووی دلبر شود تا شاید از رهگذر این دلشکستگی، نسل یوز ایرانی از لبه پرتگاه انقراض نجات یابد. پردیسانی‌ها دلبر را کنار زدند اما بین کوشکی و ایران هم اتفاقی نیفتاد. پروژه تکثیر از پردیسان به پارک توران انتقال یافت و ایران و کوشکی هم به سمنان سفر کردند. کارشناسان به‌دلیل کهولت سن کوشکی را نیز از پروژه کنار گذاشتند و پروژه تکثیر با فیروز و ایران ادامه یافت. حالا برخی از منتقدان طرح می‌گویند محیط‌زیست به‌دلیل سن بالا از سال 97 محافظت‌های پزشکی کوشکی را انجام نداده و همین مسأله هم باعث شد تا آنها مرگ کوشکی را یک اتفاق طبیعی ندانند. اما علیرضا جورابچیان به روزنامه ایران می‌گوید: «میانگین مرگ سنی یوزپلنگ‌ها حدود 12 سال است.» به گفته این کارشناس کهنه‌کار پیرترین یوز دنیا در حدود 13 سالگی تلف شده است. به گفته او مرگ معمولی در طبیعت حدود 13 سال و در حالت اسارت به شرایط نگهداری و مراقبت برمی گردد.
جورابچیان می‌گوید: بعید می‌دانم کوشکی به‌دلیل بیماری یا سهل‌انگاری تلف شده باشد. او معتقد است که کوشکی به مرگ طبیعی از دنیا رفته است.به گفته جورابچیان، بعد از مرگ اینگونه حیوانات، از آنها نمونه‌برداری و در بانک ژن سازمان حفاظت محیط زیست نگهداری می‌شود. آنگونه که او می‌گوید از این ژن‌ها برای بازسازی یوز استفاده می‌شود و کارهای تلفیقی انجام می‌دهند.
ابدالی نیز معتقد است که رِنج سنی یوزها حدود 18 سال است اما در این بین یک استثنائاتی هم وجود دارد. به گفته او همان‌طور که گفته می‌شود میانگین مرگ انسان حدود 70-80 سال است و ممکن است برخی انسان‌ها تا 120 سال هم عمر کنند. حیوانات بخصوص یوزها هم همینگونه هستند. میانگین سن آنها حدود 18 سال تخمین زده می‌شود اما ممکن است برخی از آنها هم بیشتر عمر کنند.
او تأکید می‌کند که براساس معاینات صورت گرفته علت مرگ این یوزپلنگ آسیایی کهولت سن اعلام شده و ابتلا به بیماری خاصی گزارش نشده است. به گفته او گونه‌های یوز به شدت با وسواس و دقت زیاد مراقبت می‌شوند و به همین جهت تیمارگران و گروه پزشکی و بیماری در اینجا داریم و قطعاً با کوچکترین مسأله‌ای به مشکل آنها رسیدگی می‌شود.
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش در این خصوص که کوشکی از سال 1397 به این سو هیچ‌گونه معاینه پزشکی نشده‌ رد می‌کند و می‌گوید: کوشکی و دیگر یوزهای در اسارت تا زمانی که علایمی از بیماری نداشته باشند و سالم باشند دلیلی به بیهوشی ندارند. آنها مانند انسان نیستند که آرام روی تخت بمانند تا معاینه شوند. علاوه بر آن تا زمانی که رفتار خاصی نداشته باشند نیازی به بیهوشی ندارند.