بیتا  میرعظیمی
خبرنگار

دولت سیزدهم در لایحه بودجه 1402 برای اجرای قانون هوای پاک، یک هزار و ۵۸۰ میلیارد تومان اختصاص داد. این در حالی است که پیش‌تر در بودجه سال 1401 مبلغ ۳۲۰ میلیارد تومان برای قانون هوای پاک اختصاص داده شده بود که با توجه به گستردگی کار، مبلغ ناچیزی بشمار می‌رفت! با این وجود «سرپرست دفتر هوا و اقلیم سازمان حفاظت محیط‌ زیست» به «ایران» می‌گوید که پیش‌تر مبلغی بالغ بر 100 هزار میلیارد تومان طی یک برنامه 3-1 ساله برآورد شده و قرار بود که این میزان بودجه در قانون بودجه ۱۴۰۲ لحاظ شود. اما آنگونه که رئیس مرکز روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان برنامه و بودجه خبر می‌دهد، برای اجرای قانون هوای پاک یک‌هزار و ۵۸۰ میلیارد تومان اختصاص یافته است. «سید محمد موسوی» در صفحه شخصی خود در توئیتر می‌نویسد: «دولت میزان بودجه طرح زوج و فرد یا همان LEZ را در بودجه سال آینده کاهش داده تا سقف بودجه بالا نرود، اما از طرف دیگر به جای تعیین منابعی که محقق نمی‌شود، دولت ۷۰۰ میلیارد تومان برای خودروهای فرسوده در نظر گرفته است.»
«داریوش گل‌علیزاده» سرپرست دفتر هوا و اقلیم سازمان حفاظت محیط‌ زیست، با اشاره به مشخص بودن سهم منابع آلاینده هوا و تبیین راهکارها در قانون هوای پاک و آیین‌نامه‌های اجرایی به «ایران» می‌گوید: یکی از دلایل تداوم آلودگی هوا انباشت تکالیف دستگاه‌های ذی‌ربط در سنوات گذشته و عدم تأمین اعتبارات لازم برای اجرای قانون هوای پاک است.
اجرای قانون هوای پاک
او می‌گوید: در سال‌جاری نشستی با اعضای کارگروه به منظور انجام هماهنگی‌ها در زمینه کاهش آلودگی هوا در زمینه اجرای هر چه بهتر قانون هوای پاک برگزار شد. تمام دستگاه‌های اجرایی مربوطه برای انجام تکالیف قانونی خود، نیازهای مالی را برای درج در قانون بودجه 1402 احصا کرده و مبلغی بالغ بر 100 هزار میلیارد تومان طی یک برنامه 3-1 ساله برآورد شده و مقرر شد که این میزان بودجه در قانون بودجه ۱۴۰۲ لحاظ شود.
طبق گفته گل‌علیزاده، اعتبار در نظر گرفته شده برای اجرای قانون هوای پاک در لایحه بودجه 1402، باید در منابعی با تأثیر آنی و سریع مانند نوسازی و توسعه حمل و نقل عمومی و... مورد استفاده قرار گیرد؛ منابعی که بازدهی سریعی داشته و سهم بسزایی در آلودگی هوا دارند. مثلاً در شهری مانند تهران بالغ بر 80 درصد اتوبوس‌های شرکت واحد به دلیل فرسودگی و پیمایش زیاد در سطح شهر، سهم زیادی در انتشار آلودگی هوا دارند، ضمن اینکه با توسعه حمل و نقل عمومی می‌توان از تردد خودروهای شهری نیز جلوگیری کرد. بر اساس ماده 10 قانون هوای پاک، 50 درصد از منابع درآمدهای عمومی کشور باید برای توسعه حمل‌ونقل عمومی هزینه شده و 50 درصد آن را شهرداری‌ها بپردازند.
تشویق بخش خصوصی
او تأکید می‌کند: امیدواریم در سال‌های آتی از طریق سیاستگذاری و ایجاد اشتیاق در بخش خصوصی، اقدامات مؤثری در کاهش بار آلودگی و ایجاد هوای پاک در کشور داشته باشیم. دولت باید سیاستگذاری کرده و بخش خصوصی را در موضوعاتی نظیر توسعه حمل و نقل عمومی پاک بویژه تاکسی‌های الکتریکی و برقی و همچنین توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر تشویق کند. با کاهش وابستگی سالانه به انرژی‌های فسیلی می‌توان قدم‌های مثبتی در کاهش انتشار آلاینده‌ها برداشت. در بحث ارتقای کیفیت سوخت نیز خوشبختانه برنامه‌ریزی‌هایی با وزارت نفت داشته و قرار شده است از منابع داخلی پالایشگاه‌ها تمام سوخت‌های کشور تا سال 1404 منطبق بر استاندارد ملی شده و مازوت کم‌گوگرد تولید شود؛ تمام این موارد برنامه‌ریزی شده و در حال اجرا است.
طبق گفته سرپرست دفتر هوا و اقلیم سازمان حفاظت محیط‌ زیست، در حال حاضر طرح لایحه دو فوریتی دولت در خصوص قانون ماده 10 قانون ساماندهی صنعت خودرو که به حوزه اسقاط خودروها می‌پردازد آماده شده و پس از ابلاغ بلافاصله اجرایی خواهد شد. خودروسازان داخلی در صورت عدم تهیه گواهی اسقاط، باید به ازای 1,5 درصد فروش هر خودرو مبلغی را به صندوق واریز کنند. این منابع صرف اعطای تسهیلات به مالکین خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده خواهد شد. در حال حاضر حدود 90 درصد موتورسیکلت‌های در حال تردد و بیش از 6,5 میلیون از 25 میلیون خودرو نیز فرسوده است؛ این میزان باید با خودروهای پاک جایگزین شوند.
ساماندهی اجاره کاتالیست
او به دو عامل مؤثر آلودگی هوا اشاره کرده و می‌گوید: منابع متحرک شامل اتوبوس، وانت، تاکسی، مینی‌بوس، کامیون، موتورسیکلت و... است که از سوخت‌های فسیلی استفاده می‌کنند. منابعی که سهم اصلی را در انتشار آلاینده‌ها در هوا برعهده دارند. این منابع بیش از 80 درصد در آلاینده‌های گازی و 6 دهم درصد در انتشار ذرات معلق که امروزه شاخص آلودگی اکثر کلانشهرهای ما بشمار می‌رود، سهم دارند. از طرفی، منابع ثابت نیز سهم عمده‌ای در آلودگی هوا دارند. منابع ثابت شامل صنایع، نیروگاه‌ها و منازلی است که از سوخت گاز استفاده می‌کنند. اثرات تجمعی تمام آلاینده‌ها در شرایطی که ما با وارونگی دما در فصل زمستان مواجه هستیم، منجر به انباشت آلاینده‌ها و در نتیجه کاهش کیفیت هوا شده و شاخص هوا را در مرز ناسالم قرار می‌دهد.
گل‌علیزاده، فرسوده شدن تجهیزات آلایندگی خودروها مانند کنیستر، کاتالیست و فیلتر جاذب دوده را یکی از مشکلات اصلی خودروهای در حال تردد دانسته و تأکید می‌کند: این قطعات کیفیت استاندارد خودرو را ارتقا می‌دهد؛ اما زمانی که کارایی خود را از دست داده و بموقع تعویض نشود، از حالت استاندارد خارج شده و میزان انتشار آلاینده‌های آن نیز افزایش پیدا می‌کند. مدتی است که شاهدیم افرادی که کاتالیست خودرویشان فرسوده شده قطعه‌ای جدید را با قیمتی حدود (300-200 هزار تومان) اجاره کرده و بعد از گذراندن معاینه فنی آن را از روی خودرو باز کرده و به اجاره‌دهنده باز می‌گردانند. برای حل این مشکل به‌دنبال کددار کردن قطعات آلایندگی خودروها هستیم تا در مشخصات خودرو درج شود. در این صورت مراکز معاینه فنی، تعویض قطعه را تشخیص داده و با فرد خاطی برخورد می‌شود. البته باید تأکید کرد که این راهکار کمی زمانبر بوده و احتمالاً باید اصلاحاتی در آن صورت گیرد. به‌مرور می‌توان این مسائل را برطرف کرده و اشکالات را به حداقل رساند.
طبق گفته سرپرست دفتر هوا و اقلیم سازمان حفاظت محیط‌ زیست، با توجه به انباشت تکالیف انجام نشده و حجم خودروهای فرسوده می‌توان طی دو برنامه 5 ساله، با اجرای این برنامه‌ها و پرهیز از طرح‌ها و پروژه‌های مغایر سیاست‌های کاهش آلودگی هوا در کشور، اقدامات مؤثری برای بازگرداندن هوای پاک به شهرها انجام داد. شهروندان عزیز می‌توانند با انجام معاینه فنی بموقع خودروها، موتورخانه‌ها و سامانه‌های احتراقی از خسارت‌های جبران‌ناپذیر جلوگیری کرده و سهمی عمده در کاهش آلودگی هوا و بازگشت هوای پاک به شهرها داشته باشند.